बारीक लोकरीची "सॅम्प्लर" शाल

विक्टोरियन काळातल्या एका शालच्या पॅटर्नवरून केलेली लोकरीची शाल -

याला 'सॅम्प्लर शाल' म्हणतात. एकाच विणीची संपूर्ण शाल न करता प्रत्येक २०-३० ओळींवर वीण बदलून, वेगवेगळ्या विणी 'सॅम्प्लल' करायला मिळतात, म्हणून असं नाव. लेस च्या साध्या विणी सहसा ४-६ ओळींच्या असतात, पण नक्षीदार विणी २० किंवा अधिक ओळींच्याही असतात. काही विणी फक्त सुलट बाजूला वेगवेगळे टाके वापरतात; उलट बाजू ही विसाव्याची असते, फक्त साध्या उलट्या टाक्यांची. पण काही किचकट विणींना दोन्ही बाजूला निराळे टाके घातले जातात. एखादी वीण पाठ झाली की लेस विणायची लय हातात बसते, आणि त्यातला संथ आनंद जाणवतो. हातांच्या नाजूक हालचालींतून लोकरीचे जाळे हळूहळू तयार होते. ती लय बसेस्तोवर मात्र चांगलेच टेन्शन असते, कारण चूक झाल्यास लेसचे सैल, भोकदार टाके उसवणे ही भयंकर डोकेदुखी असते. अगदीच सोपी वीण असली, किंवा एकच वीण सलग शालभर असली तर कधीकधी वैतागही येतो. सॅम्प्लर शाल पॅटर्न्स करताना कंटाळा येण्याचा प्रश्न नाही, कारण वीणीची लय बसल्याबसल्याच दुसरी समोर येते. पण ही शाल टी-वी बघत बघत मात्र विणता येत नाही! प्रत्येक वीण झाल्यावर साध्या उलट ओळीवर मग एक वेगळ्या रंगाचा धागा तात्पुरता ओवला जातो - त्याला विणकरांच्या 'जार्गन' मध्ये 'लाइफलाइन' म्हणतात. म्हणजे काही चुकले, किंवा टाके निसटून सगळे उसवायला लागले, तर त्या लाइफलाइन पलीकडे उसवावे लागत नाही, सगळी शाल नष्ट होत नाही.

विक्टोरियन काळात अशा काटकोन चौकोनी शालींपेक्षा त्रिकोणी शाली जास्त लोकप्रिय होत्या - पण अशा काही सुंदर काटकोनी नमुन्यांना आधुनिक ट्विस्ट देऊन त्यांना पुन्हा विणकरांसमोर जेन सॉवर्बी या ब्रिटिश डिजाइनरने अलिकडे विक्टोरियन लेस टुडे या पुस्तकाद्वारे आणले - त्याच पुस्तकातली ही सॅम्प्लर शाल आहे.

विणलेल्या लेस मध्ये एक जादू असते - विणून झाल्यावर, सुयांवरून उतरवल्यावर ती अगदीच कशीबशी, चुरगाळलेली दिसते.

मग पाण्यात वीस-एक मिनिटं चांगली भिजवून तिला जमिनीवर ठेवून, तिला सगळीकडून छान खेचून, पिना लावून "ब्लॉक" करून वाळवावी लागते. तशा अवस्थेत विणताना वाकडे पडलेले टाके नीटनेटके होतात. आणि चुरगाळलेल्या विणी छान उठून दिसतात, शालीला पूर्ण आकार येतो. (अ‍ॅक्रिलिक सारख्या कृत्रिम लोकरीपेक्षा नैसर्गिक लोकर - बकरीच्या केसांची - या साठी अधिक योग्य असते, कारण भिजल्यावर छान सैल होऊन अधिक ताणता येते)

कितीही शाली विणल्या, लेस विणली तरी ही जादू पाहण्यासारखी असते. शंभर-एक पिना टोचण्याची चिडचिड त्या पुन्हा काढल्याकी लगेच नाहिशी होते!

कलकत्त्यात फारसा हिवाळा नसतो, पण तरी या खर्‍या लोकरीच्या जाळीदार शाली कमालीच्या उबदार असतात. आज संध्याकाळी नाटकाला घेऊन जाणार आहे - नाटकगृहातल्या ए-सीत या शालीचा नक्की छान उपयोग होईल.

संपादकांकडून सुचना: काही ब्राऊझर व्हर्जन्सवर फोटो व्यवस्थित दिसण्यासाठी फोटो टाकतेवेळी तयार झालेल्या HTML कोडमधून width="" height="" टॅग काढून टाकावे लागतात किंवा योग्य ती छायाचित्रांची लांबी रूंदी द्यावी लागते याची नोंद सर्व सदस्यांनी घ्यावी. वरील लेखातील छायाचित्रांचे टॅग सुधारले आहेत