** "गोल्डमेडल" **

छान अनुभव. यात "विज्ञानप्रचाराच्या नावाखाली स्वत:ला प्रसिध्दीच्या झोतात ठेवुन परीकथा पाडणारे आंतरराष्ट्रीय ख्यातीचे शास्त्रज्ञ" यांचा संबंध काय ते कळले नाही.

नारळीकरांवर घसरण्याचे कारण काय ते मलाही कळ्ळे नाही. माझ्यालेखी तरी ते अ‍ॅस्ट्रॉनॉमीचे बाबासाहेब पुरंदरे आहेत. कितीतरी लोकांना त्यांनी अ‍ॅस्ट्रॉनॉमी आणि एकूणच भौतिकशास्त्राची गोडी लावली. स्वतःचे संशोधन समजा फार जबरी नसेल किंवा आता खोडल्या गेले असेल म्हणून त्यांच्या कार्याचे महत्त्व आजिबात कमी होत नाही. आयुकाच्या स्थापनेतही त्यांचा सिंहाचा वाटा होता. एक समय था जब स्टेडी स्टेट थिअरीसुद्धा गरम होती. वर्ल्ड क्लास म्हणतात तसा रिसर्च त्यांनी केला आहेच. तदुपरि बाकीचे नजरअंदाज केले तरी त्यांचे महत्त्व आजिबात कमी होत नाही. नारळीकरांनी भारलेल्या पिढीचा एक प्रतिनिधी म्हणून मी इतके तरी नक्कीच सांगू शकतो.

मी स्वतः परीक्षेतले गुण हे कुवतीचे नेमके निदर्शक मानत नाही. परंतु तरीही <<दरवर्षी भारतात साधारणपणे ४०० गोल्डमेडल्स दिली जातात. म्हणजे गेल्या १० वर्षांत एकंदर ४००० हजार गोल्डमेडॅलिस्ट भारतात तयार झाले. हे सगळे कुठे गेले? हे काही करताना दिसत नाहीत?" मी "हे काही करताना दिसत नाहीत?" हे वाक्य ऐकुन नि:शब्द आणि थक्क झालो.>> हे सर्वस्वी presumptuous वाटते. आपण कुठे त्या लोकांना शोधायला जातो. की गोल्ड मेडॅलिस्ट म्हणजे कमीतकमी नोबेल मिळवायला पाहिजे अशी अपेक्षा आहे तुमची? यातले अनेक लोक प्रथितयश संशोधन केंद्रांमधून दर्जेदार संशोधन करत असतीलही, तुम्ही कुठं शोधायला गेला होतात? डॉ. अभ्यंकरांच्या ज्ञानाबद्दल आदर आहेच, परंतु हे विधान आमच्या अंदाजाने गंभीरपणे नव्हे तर केवळ तुमचा न्यूनगंड दूर व्हावा एवढ्याच उद्देशाने केले गेले असावे. ते वास्तविक सत्य - निदान पुरेसा विदा मिळेतो - मानायचे कारण नाही. तसे करणे ही केवळ आत्मश्लाघाच ठरण्याची शक्यता आहे.

लेखाचे शेवटचे विधान हा तर तुमचा यूएसपी आहे. असं जाताजाता कोणाच्या तरी पेकाटात लाथ न घालता तुम्ही लिहिलंत तरच आम्हाला नवल वाटेल.

(साठ टक्केवाला गणिती) रमताराम

ते काही करताना "दिसत नाहीत"
या वाक्यामुळे तुम्हाला धीर मिळाला? काहितरी करताना "दिसणं" हे इतकं महत्वाचं आहे?

एखाद्या थियरी वर काम करणे आणि ती नंतर नाकारली जाणे हा वैज्ञानिक पद्धतिचाच एक भाग आहे. क्वासी स्टेडी स्टेट सोडून त्यांचे इतरही बरेच संशोधन आहे (ते ही चूकीचं आहे असं सिद्ध होऊ शकतं). एखादी व्यक्ती कशामुळे प्रसिद्द व्हावी हे फारसं तिच्या हातात नसतं

अवांतरः अभ्यंकर सरांचं विधान हे पोपट घेऊन लकडीपूलावर बसायचं लायसन्स नाही

दोन मुद्दे मांडतो:

१. माझा ढोबळ अंदाज असा की तर्कतीर्थांनी सांगितलेला प्रसंग तीसेक वर्षांपूर्वीचा असावा. त्यावेळी अर्थात भारतामध्ये उच्च गणितात संशोधन होतच असलं तरीदेखील भारतातल्या एकूण पदवीधरांची संख्या पाहता त्याचं प्रमाण खूपच कमी होतं. (माझा मुद्दा पूर्ण संख्याशास्त्रीय (statistical) असल्यामुळे पुण्याला अमूक होते, कलकत्त्याला तमूक होते अशी नावं घेऊन तो खोडला जाणार नाही.) तेव्हा अभ्यंकरांचं विधान अतिशयोक्त असलं तरी त्यात सत्यांश नाही असं नाही. यातदेखील एक गुंतागुंत अशी की भारतात वाढलेल्या पण नंतर भारताबाहेर स्थायिक झालेल्या गणित्यांची संख्या प्रचंड होती आणि आहे. तेव्हा ह्यातले निदान काही गोल्ड-मेडॅलिस्ट पदवीसमारंभानंतर लगोलग पासपोर्ट अॉफिसाकडे गेले असणार.

२. टोकाची विधानं छातीठोकपणे करणं हा अभ्यंकरांच्या स्वभावविशेषाचा भाग होता, आणि त्यांच्या संपर्कात आलेल्या बहुतेकांना पुढेमागे त्याची सवय होऊन जात असे. अशा विधानांबद्दल detached amusement यापेक्षा वेगळी भूमिका घेण्यात फारसा अर्थ नसे.

> माझ्यालेखी तरी ते [नारळीकर] अ‍ॅस्ट्रॉनॉमीचे बाबासाहेब पुरंदरे आहेत.

लव्हली शॉट! आत्ताच फेडरर जिंकल्यामुळे आणि लगोलग असं वाक्य वाचायला मिळाल्यामुळे दिवस चांगला जाणार यात संशय नाही. ही तुलना पुरंदऱ्यांना आणि नारळीकरांना आवडेल की नाही या विषयात काही अत्यंत व्यामिश्र शक्यता दडलेल्या आहेत. मी तर पुढे जाऊन म्हणेन की इथे एक लघुकथा दडलेली आहे.