ईश्वर आहे काय?

सांगता यायलाच पाहिजे.त्यामुळे कन्स्त्रक्टिव्ह (अ‍ॅज़ अपोज्ड टु एक्झिस्टन्स) प्रूफची अपेक्षा ठेवली तरी चुकू नये, नै

१. असं म्हणता येत नाही. एक युरेनियमचा आणि एक प्लूटोनियमचा अणू असेल तर ते दोन वेगवेगळे म्हणता येतात. पण एकाच मूलद्रव्याची दोन अणूकेंद्रं असतील तर त्यांच्यात फरक करता येत नाही.

२. एकेका अणूचा विचार करायचा असेल तर त्यांच्याबद्दल फक्त शक्यता वर्तवता येते - आत्ता एका किरणोत्सारी मूलद्रव्याचा हा अणू आहे. याचं अर्धायुष्य संपेल तेव्हा हा अणू याच मूलद्रव्याचा असण्याची शक्यता ५०% आहे; पुढच्या मूलद्रव्याचा असण्याची शक्यता ५०% आहे. दोन अणू असतील तर अर्धायुष्यानंतर एक अणू त्याच मूलद्रव्याचा असण्याशी शक्यता ५०% आहे, दोन्ही अणू फुटण्याची शक्यता आणि दोन्ही अणू तसेच असण्याशी शक्यता प्रत्येकी २५% आहे.
जो नियम, न्याय मोठ्या प्रमाणातल्या संख्येला लावता येतो तोच नियम, तसाच्या तसा एकेकट्याला लावता येत नाही. मग तो अणू असो किंवा मनुष्य. अर्धायुष्यानंतर दोन अणूंपैकी दोन्ही फुटले किंवा फुटले नाही तरीही निसर्गाचा नियम बदलत नाही; अर्धायुष्यानंतर एक किलो युरेनियमपैकी अर्धा किलो युरेनियम प्लूटोनियम (आणि पुढे इतर मूलद्रव्यांमध्ये) बदललेलं दिसणारच.

निसर्गाचा नियम बदलत नाही, नियम तोच असतो. पण तो नियम काय स्वरूपाचा आहे त्यानुसार काय प्रकारचे उत्तर मिळेल हे अवलंबून आहे. किरणोत्साराच्या बाबतीत बघायचे झाले तर तो नियम फक्त 'क्ष' कालावधीत विघटन होण्याची शक्यता 'य' आहे असे आणी एव्हडेच सांगतो. युरेनियम २३५ चे उदाहरण घेतले तर ७०.३८ कोटी वर्षात एक अणू विघटीत होण्याची शक्यता ५०% आहे. थोडक्यात हा नियम केवळ शक्यता सांगतो. हे थोडेसे नाणेफेकीसारखे आहे, छाप किंवा काटा येण्याची शक्यता ५०% टक्के असते पण एका विशिष्ट नाणेफेकीचे निकाल काय येइल हे सांगता येणे शक्य नाही. मात्र जेव्हा अणू किंवा नाणे खूप जास्त संख्येने असतात तेव्हा मात्र जे काही collective behavior आहे ते मात्र predictable होते. जितकी संख्या जास्त तितकी collective behavior ची predictably जास्त. गणित बघित्ले तर १० वेळा नाणेफेक केली (किंवा युरेनियमचे १० अणु घेतले) तर प्रयोग पुर्ण झाल्यावर (म्हणजे १० वेळा नाणेफेक करून झाल्यावर / ७०.३८ कोटी वर्षे थांबल्यावर) २ ते ८ यामधे कितिही वेळा छाप/काटा असू शकतो (२ ते ८ मधे कितिही अणू विघटित झालेले असू शकतात). म्हणजे २०% ते ८०% इतकी रेंज, हे ५०% पासून खूपच दूर आहे. पण सामान्यतः अणू खूप जास्त संख्येने असतात. १ किलो युरेनियम २३५ मध्ये ~२५*१०^२३ इतके अणू असतात. इतके अणू असतील तर आधी जी २०% ते ८०% रेंज होती ती कमी होउन ४९.००००००००००८६% ते ५०.००००००००००१४% इतकी बारीक होते. थोडक्यात जो मूळ नियम आहे तो केवळ शक्यता दर्शवत असला तरी जशी संख्या वाढते तसे तसे collective behavior हे deterministic होत जाते. यात collective behavior हा शब्द महत्वाचा आहे, एक विशिष्ट अणू घेतला तर मात्र तो probabilistic आहे.

यावर एक संभाव्य आक्षेप घेता येइल की नाणेफेक ही मुळातच रँडम नाहिये. केवळ नाणे फेकताना कुठली बाजू वर होती, किती वेगाने ते नाणे वर फेकले होते, वार्‍याची दिशा काय होती हे माहित नसल्याने ते आपल्यासाठी रँडम झाले. किरणोत्साराचे पण तसेच नाही कशावरून? आपल्याला मोजता न येणार्‍या काही घटना (hidden variables) किरणोत्सर्ग घडवून आणत नाहीत कशावरून? तसे असेल तर किरणोत्सर्गसुद्धा रँडम नाही, केवळ आपल्या अज्ञानामुळे तो रँडम वाटतो.
यासाठी मी वर दिलेली लिंक परत देतो, त्यात याचा उहापोह आहे.
http://en.wikipedia.org/wiki/Determinism

याच लिंक वरून
Some (including Albert Einstein) argue that our inability to predict any more than probabilities is simply due to ignorance.[58] The idea is that, beyond the conditions and laws we can observe or deduce, there are also hidden factors or "hidden variables" that determine absolutely in which order photons reach the detector screen. They argue that the course of the universe is absolutely determined, but that humans are screened from knowledge of the determinative factors. So, they say, it only appears that things proceed in a merely probabilistically determinative way. In actuality, they proceed in an absolutely deterministic way. These matters continue to be subject to some dispute. A critical finding was that quantum mechanics can make statistical predictions which would be violated if local hidden variables really existed. There have been a number of experiments to verify such predictions, and so far they do not appear to be violated. This would suggest there are no hidden variables, although many physicists believe better experiments are needed to conclusively settle the issue (see also Bell test experiments). Furthermore, it is possible to augment quantum mechanics with non-local hidden variables to achieve a deterministic theory that is in agreement with experiment. An example is the Bohm interpretation of quantum mechanics. This debate is relevant because it is easy to imagine specific situations in which the arrival of an electron at a screen at a certain point and time would trigger one event, whereas its arrival at another point would trigger an entirely different event (e.g. see Schrödinger's cat - a thought experiment used as part of a deeper debate).
.
काही शास्त्रज्ञांचे असे मत आहे की अजून चांगल्या प्रयोगांची गरज आहे, मी वरती जे विधान केले होते "क्वांटम सिस्टिम्स नक्की random आहेत का deterministic आहेत हे conclusively सिद्ध व्हायचे आहे." ते केवळ यासंदर्भात होते. आतपावेतो जितके प्रयोग केले आहेत त्यांचा निष्कर्ष हा hidden variables नाहीत असाच आहे.