स्वामी त्रिकाळदर्शी उवाच: पुरोगामीस्य किम् लक्षणं?

म्हणूनच तर प्रश्न सुस्थानी आहे.

अंध श्रद्धा इत्यादी दूर करण्यामध्ये या संस्थांचे कार्य अनिस पेक्षा फार जास्त आहे.

ह्याबद्दल अधिक जाणून घ्यायला आवडेल.

सेवाकार्य आणि पुरोगामित्व या दोन संज्ञांमधला फरक अंतर्धान पावत चालला आहे, ही त्रिकालदर्शी बाबांचीच किमया दिसते!

जाड्या ठशातील वाक्य प्रचंड अज्ञानमूलक असून बाकी प्रतिसाद मात्र अत्युत्तम आहे.

कुठेही फुले, रॉय, सतीची प्रथा मोडीत काढणारा तो इंग्रज, आंबेडकर, गांधीजी, कर्वे, भावे, रानडे, आगरकर, लोकहितवादी, होळकर, इ इ यांची उदाहरणे समांतर उदाहरणे म्हणून देता येतील काय? मेघनाला जसे 'पुरोगामीत्व' आणि 'सेवाकार्य' यांच्यातला फरक कधीपासून नष्ट झाला असे वाटतेय तसेच मला 'पुरोगामीत्व' आणि 'विचारभिन्नता (केवळ सामान्यांपेक्षा भिन्न विचार असणे)' यांच्यातला फरक कधी नष्ट झाला असे वाटतेय. प्रत्येक भिन्न विचार हा का म्हणून पुरोगामी मानावा? असे भिन्न विचार मांडून कितीतरी 'काहीच्या काही' विचारदुष्ट स्वतःस पुरोगामी म्हणून खपवावे यामागे तरी लागले नसावेत? कोणत्याही विचाराची स्वीकृती ही त्या विचाराच्या स्वतःच्या क्वलिटेटीव मेरिटवर करावी, तो केवळ भिन्न आहे, चालू विचारांशी विसंगत आहे, हे त्यास पुरोगामी मानायचे पुरेसे कारण नसावे. याकरिता समाज सामान्यतः जे मानतो त्यातलं बरंच काही चूक आहे अशी आढ्यता प्रकट करणारा कोणताही विचार तात्विक दृष्ट्या फार डिफेंडेबल, वाटरटाईट असायला हवा. त्याउपर अधिक संभ्रम माजेल असं पुरोगामीत्वाचं जास्त संहतीकरण करू नये. हुंड्याची समस्या आहे तर ती सोडवावी, विवाहसंस्था अनिष्ट आहे, ती तोडावी असा थेट शोध मांडू नये. मांडला तरी अशा शोधाची सारी अंगे निकोपपणे अभ्यासून मांडावा. केवळ हुंडा नष्ट करायचा आहे इतका संकुचित विचार करू नये.
------------------------
फुले, इ इ ची उदाहरणे फार जास्त देऊ नयेत. उद्या उत्तर प्रदेशच्या लाखो करोडो लोकांना मुंबईत पाठवले, हे सांगून कि 'बाबांनो, पहा तो बच्चन, सुपरस्टार झाला आहे. तुम्हीही नशीब कमवा. जा मुंबईला'. काय होईल? यातली जास्तीत जास्त मंडळी झोपडपट्टीत घाणेरडे जीवन कंठत असताना नि लोकलचे झटके झेलत असताना दिसतील. थोडक्यात, बरेच लोक बरंच काही बोलत असतात. मी बोललेलं सामान्यापेक्षा वेगळं आहे आणि फुल्यांनी बोललेलंसुद्धा सामान्यापेक्षा वेगळं आहे म्हणून मी फुले आहे हे लॉजिक हास्यास्पद आहे. समाजात जे सामान्यतः आहे, त्यापेक्षा आपलं मत फार (किंवा वेडंवाकडं) भिन्न असेल तर मांडणाराने त्याचा योग्य तो डिफेन्स केला पाहिजे. हे नाही जमलं तर किमान माझे विचार उच्च म्हणून मी श्रेष्ठ आणि तुला हे झेपत नाही म्हणून तू नालायक असा भाव ठेऊ नये. समाजाचा, विद्युतप्रवाहाला धातूचा असतो तसा, सामाजिक बदलाला एक विरोध असतो. कोणताही बदल स्वीकारायला त्याला वेळ लागतो. चांगल्या बदलाची स्वीकृती होत नाही तोपर्यंत विचारवंताने आपले विचार सचोटीने नि प्रामाणिकपणे मांडावेत. बाकी समाजात सद्गुणांचा अभाव, बुद्धीचा अभाव, नि दोहोंचा अभाव लोकांमधे सगळीकडे आढळणारच. असे काही लोक त्यांचेच भले करू पाहणार्‍या पुरोगाम्यांचा विरोध करणारच. परंतु सगळेच लोक असे अकारणी विरोधक नसतात. काही प्रामाणिक लोकांनाही खरोखरीच पुरोगाम्यांची वैचारिक भिन्नता झेपत नाही, त्याचा वर्तनातून अंमल करणे तर विचारही करवत नाही, आणि असे लोक त्यांच्या विचारांशी खूप प्रामाणिक आणि सात्विक असतात. पुरोगाम्यांचा मुख्य फोकस यांच्यावर पाहिजे.
----------------
http://www.indianetzone.com/18/ram_mohan_roy.htm येथील रॉय साहेबांचे धर्मावरील विचार कसे आहेत हे वाचावे. प्रथमदर्शनी असे वाटते कि त्यांचा ईश्वर, धर्म, वेदांत, हिंदू धर्म, ख्रिश्चन धर्म या सगळ्या गोष्टींवर विश्वास होता. रॉय साहेबांनी मी जे अगोदरपासून मानतो त्याचा खरा अर्थ सांगायचा प्रयत्न केला. म्हणून मी त्यावर विचार करतो आणि तो अर्थ स्वीकरतो. पण कोणी त्यांचे नाव घेऊन मी जे मु़ळीच मानत नाही असे विचार विकू लागला तर? तेही स्पष्टीकरण न देता? त्यांचे उदाहरण देत कोणी मला नास्तिकवाद, निर्धर्मवाद, धर्मग्रंथाग्राह्यता, निधर्मवाद, इ इ इष्ट, पुरोगामी आहे असे शिकवू लागला तर ती चिटींग नाही का झाली?

कच्छ म्हणजे शरिराच्या वरच्या भागावर घालायचा कपडा असा अर्थ असावा.

.

विकच्छ - विदौट

आँ? त्या काळच्या समाजाला एकदमच पुढच्या काळातले करून टाकलेत!

ओह! ओके. आभार
तुम्ही या प्रतिसादात कॉपीपेस्ट केलेली वाक्यं वगळल्यास उरलेला लेख ठीकच वाटतोय.

बाबा रामदेव -->>

अहंतागुणे सर्वही दुःख होतें ।
मुखें बोलिलें ज्ञान तें व्यर्थ जातें ॥
सुखी राहतां सर्वही सूख आहे ।
अहंता तुझी तूंचि शोधूनि पाहें ॥

अहंतागुणे नीति सांडी विवेकी।
अनीतीबळे श्लाघ्यता सर्व लोकी॥
परी अंतरी अर्वही साक्ष येते।
प्रमाणांतरे बुद्धि सांडूनि जाते॥