तिश्नगी अर्थात तृष्णा

'तृष्णा'वरून आठवले. अलीकडेच फ्रेडा पिंटोचे काम असलेला 'तृष्णा' हा थॉमस हार्डीच्या Tess of the D'Urbervilles वर बेतलेला छान चित्रपट पाहिला. चित्रपटाची निर्मिति ब्रिटिश आहे पण सर्व वातावरण आणि चित्रीकरण राजस्थानी आहे. चित्रपट बहुतांशांनी इंग्लिश भाषेत आहे. यूटयूबवर येथे पहा.

'तुमच्या शॉर्षकातील 'तिश्नगी' ह्या शब्दाचा अर्थ काय?

त्यावरून सुचले. नाना पाटेकर, पल्लवी जोशी, आलोक नाथ ह्यांची कामे असलेला आणि मध्य आशियातील बौद्ध पार्श्वभूमि असलेला 'तृषाग्नि' हा चित्रपटहि पाहण्याजोगा आहे. यूटयूबवर तो येथे आहे.

अनंग म्हणजे कामदेव . ज्याला अंग नाही पण त्याचे अस्थित्व चिरंतन आहे. कामभावना ही अखंड तृष्णा . क्षणभरासाठी तृप्ती आणि मग निरंतन अतृप्ती.

निव्वळ माहिती :
१९८५ च्या आसपास 'तृष्णा' नावाची एक चांगली हिंदी मालिका दूरदर्शनवर प्रसारित होत असे. जेन ऑस्टिनच्या 'प्राईड अ‍ॅन्ड प्रेज्युडिस'वर आधारित पण ८५च्या भारतात घडणारी कथा सादर केली होती. मि. डार्सीच्या भूमिकेत तरूण धनराजगीर हा त्या काळचा ('डिग्जॅम' सूटिन्ग्स्-शर्टिन्ग्स्) मॉडेल नि संगीता हांडा नावाच्या अभिनेत्रीने एलिझाबेथ बेनेट्चे पात्र साकरले होते. किटू (कौशल्या) गिडवानी ही पाच बहिणींतली एक होती. प्रत्येक पात्राची निवड चपखल होती. ही मालिका कुणाकडे, कुठे उपलब्ध असल्यास मला कळवावे ही विनंती.

सुंदर लेख
आवडला
इतने तडपे के प्यास भी ना रही.
अभीप्सा म्हणजे तहान च का हो की काही फरक आहे अर्थात

भगवान बुद्धांच्या तत्वज्ञानात 'तृष्णा' हे दु:खाचे मूळ म्हणून येते. 'नीड' साठीची नव्हे तर 'ग्रीड'-- तीव्र इच्छा!
मनुजस्स पमत्तचारिनो तण्हा वड्ढति मालुवा विय|
सो प्लवती हुराहुरं फलमिच्चं व वनस्मि वानरो||
(प्रमादी माणसाची तृष्णा आकाश-वेली सारखी वाढते, तो लोक-लोकांत उड्या मारीत राहतो, जसे फळाच्या इच्छेने वनातले वानर!)
- धम्मपदांत स्वतंत्र 'तण्हावग्गो' चॅप्टरच आहे.

लेख आवडला, पण आणखी लांबीचा हवा होता. छोट्याशा लेखाने आम्हा वाचकांची तिश्नगी वाढली.

तिश्नगीविषयी आणखी काही शेरः

वह सामने हैं मगर तिश्नगी नहीं जाती
यह क्या सितम है के दरिया सराब जैसा है?

पीता हूँ जितनी उत्नी ही बढती है तिश्नगी
साक़ी ने जैसे प्यास मिला दी शराब में

अवांतरः तुम्ही उद्धृत केलेल्या पहिल्या शेरात दरियाचा अर्थ समुद्र घेतलात असे वाटते.

काय संबंध आहे तृष्णेचा आणि अमर्याद पसरलेल्या अथांग सागराचा? जितका समुद्र अथांग तितकीच तहानही असीम नाही का?

मराठीत दर्याचा अर्थ समुद्र असला तरी हिंदी व उर्दूत दरियाचे नदी व सागर असे दोन अर्थ आहेत. उर्दू शायरीत तो अधिकतर नदी ह्या अर्थाने वापरला जातो. तुमच्या उदाहरणातही नदी हाच योग्य अर्थ वाटतो. समुद्र हा अर्थ घेतल्यास शेर निरर्थक होतो, कारण तृष्णा भागवण्यासाठी समुद्राचे पाणी उपयोगी नाही. तृषार्त माणसे समुद्रावर जान का देतील?
लोक नदीला एवढे डोक्यावर का घेतात? माणसाची तहान ही पाण्याची नाहीच मुळी.ही तहान प्रेमाची असेल, शरीरसुखाची असेल, परमेश्वरदर्शनाची/कृपेची किंवा मोक्षाची असेल. असे विविध अर्थ काढता येतील.

गैर ले मह्फिल में बोंसे जाम के
हम रहें युं तिश्ना-लब पैगाम के

खत लिखेंगे गर्चे, मतलब कुछ ना हो
हम तो आशिक हैं तुम्हारे नाम के

इष्क ने गालिब निकम्मा कर दिया
वर्ना हम भी आदमी थे काम के

वाह! छानच लेख आहे. विस्तार करा की!