तुम्ही तुमच्या आईवडिलांच्या तुलनेत कितपत धार्मिक/आस्तिक/सश्रद्ध आहात?

माणसाम्चे प्रॉब्लेम खुप आहेत
आमच्यात असलं काय पण नसतं
पोळ्याला माणसं आमचीच पुजा करतात
पुरणपोळी पण घालतात
एवडं पण कळत नै माण्सांना
की आम्हाला कडबा-पेंडीच आवडते
पाऊस पडून गेल्याबरोबर तर मस्त गवत असतं
ते सोडून पुरण्पोळी?
मठ्ठच आहेत माणसं नै?

नास्तिकांचं प्रमाण पुरुषांपेक्षा स्त्रियांमध्ये कमी आहे असा एक सार्वत्रिक प्रवाद आहे. त्याला या सर्व्हेतून पुष्टी मिळते का ते पाहता येईल. अर्थात ‘सेल्फ सिलेक्टेड सॅँपल’ असणं की अशा प्रकारच्या कौलांमध्ये नेहमी येणारी अडचण इथेही आहेच.

वडील धार्मिक होते. आई आपली तिच्या होत असलेल्या शोषणामुळे धर्म पाळायची. त्यामुळे आम्ही धार्मिक नव्होत.

पण ...

देवभोळेपणा, धार्मिकपणा, सश्रद्धपणा, भक्ती, कर्मकांड, आध्यात्मिकता, देवदेवस्की , नवससायास, जारणमारण, करणी, जादूटोना, शिवाशीव, बुवागिरी, बुवाबाजी, आश्रम, सव्यापसव्य, पोथ्या, ज्योतिषे, भविष्ये, पत्रिका, वार, तिथ्या, महिने, अधिक महिना, सिंहस्थ, टिळकपंचांग, उपवासतापास, सोवळंओवळं, नारायण नागबळी, श्रीपाद वल्लभ दिगंबरा, शनिमारुतीला तेल, गाणगापूर, शनि शिंगणापूर, गजानन महाराज, अक्कलकोट, नरसिंहाची वाडी, पितांबर, ताम्हन, उदबत्ती, धूप, यज्ञ याग, लंगोट, चकोट, मुंज, मुंजा, हडळ, समंध, नवनाथ कथासार, पाळीतलं सोवळं, सुतकातली शिवाशीव, मयत, श्राद्ध, अगडबंबपणा, मुलीला मंगळ असणं, अंगात येणं, घुमणं, घागर फुंकणं, नवरात्रीचा उपवास, नवरात्रीला मटण कापणं, पुराणांचे दाखले देणं, स्मृती वाचणं, गुरुचरित्राची पारायणं , राख फासणं, अंगारे, भस्म, गंध, कुंकू, चंदन, रक्तचंदन, टिळा, तीळ , अक्षता, तांदूळ, निरांजनं, नैवेद्य, प्रसाद, तुपारती, धूपारती, विडा, गोमूत्र, शेण, अपवित्र होणं, शुचिर्भूत होणं, घटस्थापना, प्राणप्रतिष्ठा, उत्तरपूजा, उत्तरक्रिया, गंगास्नान, चंद्रभागास्नान, वारी, "महाराज", "बाबा", दंडवत, जानवीजोड, भिक्षावळ, उतारे, धाबळी, चटई, धुपाटणं, मखर, आरत्या, दुर्वा, मोदक, ब्राह्मणभोजन, ब्राह्मण्याचा अभिमान, परमार्थ, आस्तिक्य , आस्तिक-आस्तिक, भजन, सहस्त्रभोजन, सहस्त्रावर्तन, रुद्र, लघुरुद्र, महारुद्र, वेद, शास्त्र, हरिविजय, पांडवप्रताप, पादुका, खडावा, दत्त दत्त दत्ताची गाय, दत्ताची आरती, कहाण्या, साठाउत्तरी, पाचाउत्तरी, सत्यनारायण, साधुवाणी, अथर्वशीर्ष, जिवती, जिवतीची अमावस, गोपीचंद स्नान, रेत सांडणं, ऋतुमती होणं, समागम , ब्रह्मदेव, सरस्वती, लक्ष्मी, विष्णू, विष्णूसहस्त्रनाम, जपाकुसुमशंकासं, रामरक्षापठेत प्राज्ञा, प्रज्ञावर्धन स्तोत्र, कार्तिकेय महामुनी, स्कंदपुराण, नारद तुंबर, मंगळागौर, मळवट, सती, सावित्री, सतीसप्तमी, नमस्कार, आशीर्वाद, अष्टपुत्रा, पुत्रकामेष्टी, कामदेव, रती, अग्निहोत्री, अग्निहोत्र ...........

अशा शेकडो भरतील अशा गोष्टी, संज्ञा, संस्था, व्यक्ती, संकल्पना, गंध, चव, रस अशांच्या रंगीबेरंगी आठवणी मात्र येतात

वरील यादीत जानवीजोड व गोमूत्र लिहूनही 'श्रावणी' चा उल्लेख नाही हे ध्यानांत आणून देतो.

बापरे, पण या प्रचंड यादीतल्या चित्रविचित्र गोष्टींपासून मुक्ती मिळवून दिल्याबद्दल माझ्या तीर्थरुपांचे मनःपूर्वक आभार!

अस्थिर -- फ्लक्चुएट होत राहणार्‍यांबद्दलही एखादा पर्याय चर्चाप्रस्तावात असता तर नेमकं बोलता आलं असतं. कोणत्याही टोकाहून कोणत्याही टोकापर्यंत धूमकेतूसारखा किंवा फुगा फुगवल्यावर त्याचं तोंड न बांधता तसाच सोडला तर कसा फुस्स्स्स करुन कुठेही यादृच्छिक्/रॅण्डम/अनिश्चितपणे प्रवास करणारीही काहिंची मनःस्थिती असते. मला वाटायचं की असेच लोक खूप असतात. पण इथे पाहिले तर सगळ्यांची मतं/विचार पुरेसे क्रिस्टलाइझ झालेले दिसताहेत. म्हंजे हे मी समजत होतो ते फ्लक्चुएटिंग मोड मध्ये असणारे अस्थिर लोक थोडेसेच असतात की काय ?

आई २, वडील ३. मी संपूर्णतः नास्तिक. बायको लग्नाच्या वेळी २ म्हणता येईल. पण आता हळू हळू ती अडीच पर्यंत आलीय (बऱ्यापैकी स्वतःहून किंवा माझ्या धर्मावरच्या observations, or more like टिंगल टवाळीने म्हणता येईल). पण मी सन-बिन थोडेफार करतो कारण १) मराठी संस्कृती आवडते आणि २) लहानपणीच्या चाळीतल्या आठवणी आहेतच.

आई वडील २ मी ४.
लहानपणी घरात सर्वसामान्य मध्यमवर्गीय मवाळपंथी सदाशिवपेठी ब्राह्मण वातावरण . वडील मस्त गात वगैरे एखादा तास पूजा करायचे दररोज . तेवढा वेळ ते बऱ्या मूड मध्ये असायचे ( नंतर त्यांच्याशी बोलताना कळले , कि यात त्यांच्या धार्मिकतेपेक्षा मुक्त गायला मिळण्याचा आनंद जास्त होता त्यांना , kind of a release from the daily grind )मुंजी नंतर त्यांनी कधी काही धार्मिक 'करायला ' वगैरे सांगितल्याचे आठवत नाही .
मी नववी दहावीत असताना , कट्टर धार्मिक उजवा हिंदू धर्माचा अभिमान वगैरे व्हायला लागलो. तेव्हा एक दिवस त्यांनी मला शेजारी बसवून शांतपणे देव धर्म या कशा निरर्थक वगैरे , (ज्यात अजिबात वेळ घालवू नये )अशा गोष्टी आहेत हे समजावून सांगायचा प्रयत्न केला . "जर हे खरे , तर तुम्ही दररोज कशाला तासभर पूजा वगैरे करता" असं विचारल्यावर " तो आता माझ्या लहानपणापासून च्या सवयीचा भाग झाला आहे . सवयीने त्या वेळेला मी पूजा करतो . " असे उत्तर मिळाले . मला हे सगळं नवीन होतं . कारण घरात खास असे धार्मिक कार्यक्रम होत नसले तरी सगळे सण परवडेल अश्या पध्धतीने वगैरे व्यवस्थित 'साजरे ' होत असत .
त्या काळात मी अगदी अनंतचतुर्दशीच्या मिरवणुकीत फुल्ल नाचणे वगैरे गोष्टी ( ज्या घरी अजिबात रुचत नव्हत्या ) करायचो ( हा अनुभव अत्यंत आनंददायी असे )

मग हळूहळू या सगळ्याचे ओझे होऊन मी एकदम कट्टर नास्तिक बनलो १८ - १९ वर्षाचा असताना . पण त्यानंतर जवळजवळ २० वर्षे तसाच होतो . मग त्याचेही ओझे होऊ लागले . कदाचित त्यामुळे असेल ,का कुणास ठाऊक एकदा आणि मग कधीकधी देवळात गेलो .
घरात देव नाहीत . मोठ्या मुलाने लहानपणी आग्रह केल्यामुळे घरात वाजत गाजत गणपती बसवला . ४-५ वर्षांनी त्याचा इन्टेरेस्ट संपल्यावर बंद केला . नंतर धाकट्या मुलाने आग्रह धरल्यामुळे चालू केला

आज माझे स्टेटस असेच आहे कि कधी कधी ( मे बी , वर्षातून एखाद्या वेळेला ) देवळात जाऊ शकणारा देव न मानणारा माणूस. ( संपूर्णपणे irrational आणि illogical )
मत म्हणून विचारलेत तर देव आहे का ? नाही .
मग गरज का वाटते : मानवी मनाचा weakness . .... पुन्हा एकदा संपूर्णपणे irrational आणि illogical

यात टोचणी एवढीच आहे कि आधी माझ्या या कट्टर नास्तिकपणामुळे आणि नंतर एकदम देवळात गेल्यामुळे पत्नीची ( जी आधी नास्तिक नव्हती , पण नंतर झाली ) ओढाताण झाली . ती वैतागलेली आहे ह्यामुळे.

मुळात 'धार्मिक' असण्याची प्रत्येकाची व्याख्या एकच असेल असं नाही. मी स्वत:ला सश्रद्ध म्हणेन, पण धार्मिक...can't tell.
आईवडील काही बाबतीत धार्मिक वाटतात. पण कर्मकांड कमीच. देव धर्म, कुळाचार असले काही फारसे आईवडील करत असल्याचे आठवत नाही. पण शनिवारी अमुक करू नका, चांगल्या कामाला मुहूर्त पहा असले असायचे.

हे विश्व कसे आणि का निर्माण झाले? याच्या वैज्ञानिक उत्तरात जी "क्वांटम फ्लक्चुएशन " ची संकल्पना आहे ती आत्तापर्यंत तरी मला अनाकलनीय ठरली आहे . त्यामुळे मी देव मानतो का या प्रश्नाचे उत्तर देणे अवघड आहे.
कर्मकांड मी अजिबातच मानत/करत नाही . आईवडीलही तसेच होते.