दखल
#ऐसीअक्षरे #दिवाळी२०२३
दिवाळी अंक पाहिलात का?
दिनवैशिष्ट्य
१६ मे
जन्मदिवस : गणितज्ञ केरो लक्ष्मण छत्रे (१८२४), सिनेदिग्दर्शक केन्जी मिझोगुची (१८९८), अभिनेता हेन्री फोंडा (१९०५), गायिका माणिक वर्मा (१९२६), लेखक अनंत मनोहर (१९३०), सिरॅमिक्समधली अतिवहनशीलता शोधणारा नोबेलविजेता जॉर्ज बेडनॉर्झ (१९५०), अभिनेता पीअर्स ब्रॉझनॅन (१९५३), गायिका जॅनेट जॅक्सन (१९६६), टेनिसपटू गॅब्रिएला साबातिनी (१९७०)
मृत्युदिवस : 'सिंडरेला' आणि इतर कथांचा लेखक शार्ल पेरो (१७०३), गणितज्ज्ञ व भौतिकशास्त्रज्ञ जोसेफ फूरिए (१८३०), जीवनसत्त्वे शोधणारा नोबेलविजेता फ्रेडरिक हॉपकिन्स (१९४७), समाजसुधारक अण्णासाहेब लठ्ठे (१९५०), गिटारवादक जँगो राईनहार्ड (१९५३), गायक भोलानाथ भट्ट (१९७०), 'मपेट'कार जिम हेन्सन (१९९०), लेखक, समीक्षक माधव मनोहर (१९९४), सिनेदिग्दर्शक फणी मझुमदार (१९९४)
---
१५२७ : फ्लॉरेन्सच्या जनतेने मेदिची घराण्याची राजवट उलथवली व प्रजासत्ताक राजवट लागू केली.
१६४९ : हिंदू राजांना मदत करण्याबद्दल शहाजीराजेंना झालेली कैद समाप्त.
१७०३ : पीटर द ग्रेटने सेंट पीटर्सबर्ग शहराची स्थापना केली. युरोपमध्ये रशियाला स्थान मिळवून देण्याच्या दिशेने हा प्रयत्न होता.
१७१७ : राजाविरोधात व्यंगात्मक काव्य लिहिल्याबद्दल विचारवंत व्होल्तेअरची कुप्रसिद्ध बास्तिय तुरुंगात रवानगी.
१८८८ : निकोला टेस्लाने ए.सी. विद्युतवहनाबद्दल व्याख्यान दिले.
१८९१ : फ्रांकफुर्टमध्ये आंतरराष्ट्रीय विद्युततांत्रिक प्रदर्शनात तीन फेजमधले विद्युतवहन दाखवले गेले.
१९१८ : अमेरिकेत सरकारवर टीका करणे हा तुरुंगवासास पात्र गुन्हा ठरवण्यात आला.
१९२९ : हॉलिवूडमध्ये पहिला 'ऑस्कर'प्रदान समारंभ.
१९६० : पहिल्या दृश्य लेझरचे प्रात्यक्षिक थिओडोर मेमनने दाखवले.
१९६६ : चीनच्या कम्युनिस्ट पक्षाने "मे १६ ची नोटिस" प्रकाशित केली; सामाजिक क्रांतीची सुरुवात.
१९६९ : सोव्हिएत संघाचे अंतराळयान व्हेनेरा ५ शुक्रावर उतरले.
१९७५ : जुनको ताबेई ही एव्हरेस्ट सर करणारी पहिली महिला ठरली.
१९७५ : सार्वमताने सिक्कीमचे भारतात विलीनीकरण.
१९८८ : तंबाखूत असलेल्या निकोटिनचे गुणधर्म हेरॉईन किंवा कोकेन यांच्या मादक गुणधर्मांप्रमाणे आहेत असा अहवाल अमेरिकेच्या सर्जन जनरल यांनी प्रकाशित केला.
१९९६ : अटलबिहारी वाजपेयींनी पंतप्रधानपदाची शपथ घेतली. हे सरकार १३ दिवस टिकले.
२००५ : कुवेतमध्ये स्त्रियांना प्रथमच मतदानाचा हक्क.
२००९ : श्रीलंकेत दीर्घकाळ चाललेल्या यादवीची अखेर; तमिळ वाघ नामोहरम. १९७२पासून या यादवीत सुमारे ७०,००० ठार झाले.
२०१४ : लोकसभा निवडणुकांचे निकाल जाहीर; नरेंद्र मोदी यांच्या नेतृत्वाखाली भाजप स्पष्ट बहुमतात.
दिवाळी अंक २०२३
आवागमन (navigation)
सध्या कोण कोण आलेले आहे?
सध्या 0 सदस्य आलेले आहेत.
आध्यात्मिक साक्षात्काराचे
आध्यात्मिक साक्षात्काराचे वर्णन दिसते. कालातीत अवस्थेचा अनुभव, ज्यामुळे "आलो नाही गेलो नाही" अर्थात जन्ममृत्यू मिथ्या, "मध्ये दिसणे ही भ्रांती" = जग/आयुष्य हे मिथ्या.
तसा अनुभव आल्यामुळे कर्म-कर्मफल या भौतिक पायर्यांच्या पलीकडे गेलो. करायचे कर्म शिल्लक राहिले नाही, सबब प्राक्तन अर्थात पूर्वसंचित म्ह. मागील जन्मापासून आलेले कर्मांचे ओझे आता नुरले. त्यामुळेच 'दिसणे हे सरले' म्ह. नेहमीच्या भौतिक नजरेने आता पाहू शकत नाही. वगैरे.
===========================================
इंग्रजी भाषांतर.
The worldly vision fadeth away
As the desires no more hold their sway
Neither have I arrived nor will I depart
'tis nothing but an illusion at heart
To tell the journey between apart
माहिष्मती साम्राज्यं अस्माकं अजेयं
मस्त!!
मस्त!!
+१
+१
आधी रोटी खाएंगे, इंदिरा को जिताएंगे !
आभार, पण...
धन्यवाद. मूळ कवितेत एक थक्क करणारा साधेपणा आहे आणि अर्थगहनताही. शिवाय, अर्थ लावण्याची जबाबदारी काही प्रमाणात वाचकावर टाकलेली आहे. मला हे गुणधर्म शक्य तितके भाषांतरात उतरलेले आवडतील.
- चिंतातुर जंतू
"ही जीवांची इतकी गरदी जगात आहे का रास्त |
भरती मूर्खांचीच होत ना?" "एक तूच होसी ज्यास्त" ||
वेल, दॅट इज़ द बेस्ट आय कॅन
वेल, दॅट इज़ द बेस्ट आय कॅन डू. बाकी मूळ व्हर्जनमध्ये अर्थ लावण्याची जबाबदारी वाचकांवर कितपत टाकलेली आहे? माझ्या मते फारशी नाही.
माहिष्मती साम्राज्यं अस्माकं अजेयं
उदाहरणार्थ
काय दिसणं सरलं, ते वाचकानं ठरवायचं आहे. पण, 'worldly vision'मध्ये ते अर्थनिर्णयन आधीच केलेलं आहे. 'प्राक्तन नुरणे' अर्थनिर्णयनाला अधिक खुलं आहे, पण 'desires no more hold their sway' अधिक स्पष्ट आहे.
- चिंतातुर जंतू
"ही जीवांची इतकी गरदी जगात आहे का रास्त |
भरती मूर्खांचीच होत ना?" "एक तूच होसी ज्यास्त" ||
मेबी. मला वाटतं त्यानुसार
मेबी. मला वाटतं त्यानुसार त्यातल्या त्यात प्राक्तन नुरण्यापेक्षाही 'दिसणे हे सरले' ही ओळ जास्त ओपन एंडेड आहे.
माहिष्मती साम्राज्यं अस्माकं अजेयं
To tell the journey between
ही ओळ गरजेची नाही खरं तर.
********
It is better to have questions which don't have answers, than having answers which cannot be questioned.
मेबी, पण मग "मध्ये दिसणे ही
मेबी, पण मग "मध्ये दिसणे ही भ्रांती" ही ओळ येत नाय ना. भ्रांती आहे हे चौथी ओळ सांगते, पण काय भ्रांती आहे ते नाय कळत...
माहिष्मती साम्राज्यं अस्माकं अजेयं
वेल डन, मिष्टर
वेल डन, मिष्टर ब्याटम्यान!!!
बाकी याचं इंग्रजी भाषांतर नक्की कशासाठी करायचंय?
काय ओबामाला ऐकवणार आहांत?
या आमच्या चिंजंना उचापतीच फार!!!!
ओबामांसाठी: मी हाय कोली,
ओबामांसाठी:
मी हाय कोली, सोरिल्या डोली
वसईचे किनारी
मारतीन कोली हानल्यान गोली
गो चल जाऊ बाजारी
याचं इंग्रजी भाषांतर करायला हवंय..
थँक्स पिडांकाका
थँक्स पिडांकाका
माहिष्मती साम्राज्यं अस्माकं अजेयं
उचापती नव्हे हो
तसं नव्हे हो, हुच्चभ्रू विचारजंतांना लिहितं करण्यासाठी आमचा हा खारीचा वाटा समजा (पक्षी: ट्यार्पी वाढवायला मालकांनी नेमलेले दिग्विजय सिंग हो आम्ही!)
- चिंतातुर जंतू
"ही जीवांची इतकी गरदी जगात आहे का रास्त |
भरती मूर्खांचीच होत ना?" "एक तूच होसी ज्यास्त" ||
असं आहे होय?
मग लगे रहो, चिंतुभाय!!
ट्यार्पी वाढवायला चिंजंना
ट्यार्पी वाढवायला चिंजंना नेमणे म्हणजे विपश्यनेची झैरात करायला निखिल वागळ्यांना नेमण्यासारखं आहे.
********
It is better to have questions which don't have answers, than having answers which cannot be questioned.
(No subject)
सुंदर!!
बॅटमन,सुंदर भाषांतर!!
थँक्यू शुचिमामी!
थँक्यू शुचिमामी!
माहिष्मती साम्राज्यं अस्माकं अजेयं
बॅटमना नमस्कार. बाबुराव पटेल
बॅटमना नमस्कार.
बाबुराव पटेल ( मदर इंडिया फेम) यांनी केलेल्या गितेच्या इंग्रजी काव्याची आठवण करून दिलीत.
भटसाहेब & अचरटसाहेबः अनेक
भटसाहेब & अचरटसाहेबः अनेक धन्यवाद!
अचरटसाहेबः ते गीतेचे इंग्रजी काव्य कुठले?
माहिष्मती साम्राज्यं अस्माकं अजेयं
हे फोटो पुस्तकाचे ( कॅापी
हे फोटो पुस्तकाचे
( कॅापी राइट १९६२ च्या पुस्तकास नसावे बहुतेक तरी शंका असल्यास फोटो उडवावेत )
मुखपृष्ठ
२)आतील पान
हा माझा प्रयत्न
The seeing has receded
Predestiny has conceded
I neither came nor left
And all between was deamt.
मस्त
आशय आणि घाट दोन्हींच्या सर्वात जवळ जाणारं म्हणून हे भाषांतर आवडलं. उदा: बॅटमॅनच्या किंवा जयदीपच्या 'vision' ह्या निवडीपेक्षा 'seeing'मध्ये सहजसाधेपणा आहे. फक्त, 'receded', 'Predestiny' आणि 'conceded' ऐवजीसुद्धा असेच काही चपखल साधेसहज पर्याय आवडतील. (अर्थात, 'प्राक्तन' हा शब्ददेखील काही सहजसाधा नाही, हे मान्यच.)
- चिंतातुर जंतू
"ही जीवांची इतकी गरदी जगात आहे का रास्त |
भरती मूर्खांचीच होत ना?" "एक तूच होसी ज्यास्त" ||
All that is past has faded?
All that is past has faded?
प्राक्तन
'प्राक्तन'साठी मोल्सवर्थ Fate, fortune, destiny असे अर्थ देतो. ते मानले, तर Fate कदाचित सर्वात साधा आहे.
- चिंतातुर जंतू
"ही जीवांची इतकी गरदी जगात आहे का रास्त |
भरती मूर्खांचीच होत ना?" "एक तूच होसी ज्यास्त" ||
All that was fated is past?
All that was fated has faded?
रोचक
हां हे (खऱ्या अर्थाने) रोचक आहे
- चिंतातुर जंतू
"ही जीवांची इतकी गरदी जगात आहे का रास्त |
भरती मूर्खांचीच होत ना?" "एक तूच होसी ज्यास्त" ||
एक प्रयत्न
सोहिरोबानाथ अंबिये ह्या संतकवींच्या खालील ओळींचे इंग्रजीत भाषांतर कसे कराल?
दिसणे हे सरले
अवघे प्राक्तन हे नुरले
आलो नाही, गेलो नाही
मध्ये दिसणे ही भ्रांती
The vision is gone
What was writ, is withdrawn
I wasn't here, nor have I left
The vision in-between is a mirage.
- जयदीप चिपलकट्टी
(होमपेज)
धनंजय आणि जयदीप चिपलकट्टी
धनंजय आणि जयदीप चिपलकट्टी यांची भाषांतरे आवडली. कवितेत घालण्याजोगे अजून नवीन शब्द लक्षात आले.
माहिष्मती साम्राज्यं अस्माकं अजेयं
तिन्ही अनुवादकांना माझा
तिन्ही अनुवादकांना माझा नमस्कार!
विशेषतः बॅटमॅन ने त्वरीत केलेला अनुवाद खूप छान!
'अंतरीचा ज्ञानदिवा मालवू नको रे, हरीभजनावीण काळ घालवू नको रे' या ओळींचाही अनुवाद वाचायला आवडेल.
कबीरा खडा बाजार में, मांगे सबकी खैर|
ना काँहू से दोस्ती, ना काँहू से बैर||
अवांतर
कवितांचे भाषांतर?
सही: पुरोगाम्यांना लॉजिक माफ असतं.
ज़माना या शब्दासाठी चपखल
ज़माना या शब्दासाठी चपखल इंग्रजी शब्द काय आहे? age वगैरे ठीक आहे, पण "ज़माना क्या कहेगा" या ओळीसाठी काय शब्द असेल?
माहिष्मती साम्राज्यं अस्माकं अजेयं
तसं म्हंटलं तर जमाना ला
तसं म्हंटलं तर जमाना ला सोसायटी हा इंग्रजी प्रतिशब्द होऊ शकेल.
पण जर इंग्रजांचा इतिहास पहिला तर ते त्यांना जे काही बरंवाईट करायचं ते गुपचूपपणे करून मोकळे होतात!
"जमाना क्या कहेगा" ची फारशी चिंता इंग्रज करत नाहीत!!!
हाहा, अगदी अगदी
हाहा, अगदी अगदी
माहिष्मती साम्राज्यं अस्माकं अजेयं
.
.
-Nile
कुछ तो लोग कहेंगे
लोगों का काम है कहना...
आणि
ज़माना क्या कहेगा?
यांच्यात फारसा फरक आहे का?
नसल्यास "what will people say" ही इंग्रजी उक्ती चालून जावी.
जमाना शब्दाचे १. एक विशिष्ट
जमाना शब्दाचे १. एक विशिष्ट काळ, २.संदर्भातले सोडून समाजातले अन्य लोक, ३.एका विशिष्ट काळातील लोक, ४.त्यांचे विचार, आचरण आणि ५. त्यांच्या अपेक्षित प्रतिक्रिया असे अर्थ काढता येतील.
सुस्पष्ट काळ आणि सुस्पष्ट लोक अशा दोन्ही टिंज असणारा शब्द इंग्रजीत नसावा.
जमाना क्या कहेगा मधल्या अभिप्रेत जमान्यासाठी पॉप्यूलेस हा शब्द सर्वात जाईल.
सही: पुरोगाम्यांना लॉजिक माफ असतं.
छोड दो
आधी 'छोड दो आंचल'चं चपखल इंग्रजी काय कराल ते सांगा, मग जमान्याला बघून घेऊ.
- चिंतातुर जंतू
"ही जीवांची इतकी गरदी जगात आहे का रास्त |
भरती मूर्खांचीच होत ना?" "एक तूच होसी ज्यास्त" ||
हा हा हा
अगोदर जमाना बघू, आँचल तर अन्ट्रान्सलेटेबल वाटतो आम्हांला.
माहिष्मती साम्राज्यं अस्माकं अजेयं
देशपांड्यांचा म्याकमिलन
लीव्ह माय पदर, लीव्ह माय पदर!
आयला हे चालीतपण बसतंय की!
आयला हे चालीतपण बसतंय की!
माहिष्मती साम्राज्यं अस्माकं अजेयं
याचं करा बरं भाषांतर -ठाडी
याचं करा बरं भाषांतर -
ठाडी रहो ब्रजनार सुंदरवर,
रुप की घटा छटा नयी छबीली,
जाही देख मोही नारी नर
अतिसुंदर दृगमान ललित लखी
कांनन में सोहे मोतियन लर
Challenge accepted.
May you be beautiful as ever, o damsel of Braj;
Thou art ever new, fresh and vivacious;
Luring men & women alike toward thee.
तूर्तास इतकेच सुचते आहे.
बाकी दुसर्या कडव्यात "लखी" हा काय प्रकार आहे ते कळालं नाही त्यामुळे तूर्त तिथे पास.
माहिष्मती साम्राज्यं अस्माकं अजेयं
कोणाची कविता आहे ही? 'ठाडी
कोणाची कविता आहे ही?
'ठाडी रहियो' वाचलं की मीना कुमारी डोळ्यासमोर येत येतीय. त्यामुळे ब्रजनार सुंदरवर फारच खटकतय
कविता वगैरे नाहीये. 'नट
कविता वगैरे नाहीये. 'नट मल्हार' रागातली बंदिश आहे.
लीव्ह माय पदर, लीव्ह माय
क्या बात है!
मला एकदम अलेक्झांडर झाल्यासारखं वाटलं!!!
अलेक्झांडर नाय हो...
अलेक्झांडर नाय हो... म्याकमिलन! म्याकमिलन!!!
होय, होय!
खरा म्याकमिलनच, पण त्याला विष घालायचे प्लान झाल्यापासून आयडी बदलला, झालं!!!
@ धनंजयः होय, दोहोंत फारसा
@ धनंजयः होय, दोहोंत फारसा फरक नाही. बाकी तुम्ही दिलेली उक्ती म्हणजे इंड्यन फ्रेज़च आहे तश्शी इंग्रजीकृत केलेली वाटतेय, ती अगोदरपासूनच तिथे आहे का? आयदर वे अर्थ चपखल आहे, फक्त ओरिजिनबद्दल विचारायचे होते.
@अजो: अर्थ बरोबरच. पॉप्युलेसही चालून जावा.
माहिष्मती साम्राज्यं अस्माकं अजेयं
अवांतरः छोड़ दो आँचलचा
अवांतरः छोड़ दो आँचलचा रिमिक्स व्हिडिओही मस्त आहे.
माहिष्मती साम्राज्यं अस्माकं अजेयं
त्या नतद्रष्ट रिमिक्समुळे मूळ
त्या नतद्रष्ट१ रिमिक्समुळे मूळ गाण्याची चाल गाडली गेली. एकदा तर मला प्रयत्न करुनही मूळ चाल म्हणता येईना. क्या करेगा आ.. असंच डोक्यात फिट्ट झाल्तं.
१. रिमिक्स प्रकाराविषयी घाऊक तिटकारा नाही. लेस्ली लुइसचे काहीकाही आवडतात.
हा हा हा, खरंय. तदुपरि
हा हा हा, खरंय.
तदुपरि नतद्रष्ट ही शिवी कशी काय असू शकते? की खालमुंडी पाताळधुंडी याच्याशी कनेक्षण आहे?
माहिष्मती साम्राज्यं अस्माकं अजेयं
दासबोध
मागे धनंजय आणि नंदन बरोबर "इंपरेटिव" चा मराठीत चांगला अनुवाद कसा होऊ शकेल याची थोडी चर्चा झाली होती. ती या भाषांतरचर्चेवरून आठवली. इथे काही दासबोधातल्या ओव्या आहेतः मूळ ओवींतल्या शब्दांची 'इकॉनोमी' राखून त्यांच्या उपदेशपर स्वराचा कसा अनुवाद करता येईल?
शुद्ध नेटके ल्याहावे, लेहोन शुद्ध शोधावे
शोधोन शुद्ध वाचावे, चुको नये
अति वाद करूं नये, पोटीं कपट धरूं नये
शोधल्याविण करूं नये, कुळहीन कांता
समईं यावा चुकों नये, सत्वगुण सांडूं नये
वैरियांस दंडूं नये, शरण आलियां
(ह्या फक्त नमुन्यादाखल घेतल्या आहेत)
इंपरेटिव = बंधनकारक
इंपरेटिव = बंधनकारक
सही: पुरोगाम्यांना लॉजिक माफ असतं.
मला ओव्यांमधील "इंपरेटिव मूड"
मला ओव्यांमधील "इंपरेटिव मूड" (do it!) म्हणजे आदेशार्थी शैलीबद्दल (असे करावे, तसे लिहावे, शोधावे) विचारायचे होते. अशा ओव्यांच्या इंग्रजी भाषांतरात, मूळ ओवीच्या शब्दांच्या काटकसरीला अनुसरून हा आज्ञार्थ कसा आणता येईल?
ऑट?
काटकसरीचं सांगता येत नाही, पण one ought to ह्यात तो अर्थ येईल का?
- चिंतातुर जंतू
"ही जीवांची इतकी गरदी जगात आहे का रास्त |
भरती मूर्खांचीच होत ना?" "एक तूच होसी ज्यास्त" ||
प्रयत्न
Ought बरोबरच आहे, पण ओवीत वापरून दाखवता येईल का?
धनंजयने केलेला अनुवाद सध्या हाताशी नाही, नंतर डकवते, पण त्याच्या सल्ल्यावरून मी असा प्रयत्न केला होता:
Precise and neat be the writing, the written text corrected
Right be the reading, errors avoided
यात मूळ ओवीतला terseपणा असमाधानकारकपणे का असेना, येतो. त्यात "ought" अभिप्रेत आहे हे मान्य, पण One ought to write neatly and correctly खूप शब्दबंबाळ वाटतं.
अति वाद करूं नये, पोटीं कपट धरूं नये
शोधल्याविण करूं नये, कुळहीन कांता
Don't prolong arguments, or bear malice within
Take a wife after ensuring her free of sin
आज्ञार्थकापेक्षा विध्यर्थ आहे असे म्हटले तर?
करू नये , जाऊ नये हे आज्ञार्थकापेक्षा विध्यर्थ आहे असे म्हटले तर? जसे सत्यं ब्रूयात् : सत्य बोलावे !!
(संस्कृतात विधिलिङ् असा स्वतंत्र लकारच आहे, पण तो स्वतंत्र चर्चेचा धागा होईल, तेव्हा ते असो!)
किंबहुना सर्वसुखी| आंतरजाली फेसबूकी||
संस्थळी कीपॅड ठोकी| अखंडित||
म्हणजे desiderative mood का?
म्हणजे desiderative mood का? हो, बहुतेक आज्ञेपेक्षा उपदेश आहेत म्हणता येईल.
पण अजून किती प्रकारे या शैलीचा अनुवाद होऊ शकतो याबद्दल कुतूहल आहे.
एक प्रयत्न
Argue not ad infinitum,
Nurse not malice within,
Take not a lowly wife unheeded.
Fail not to be of use when needed
Abandon not thy righteousness ever
Punish not thy surrendered enemies
पहिली ओवी मात्र बाउन्सर जातेय. टर्सपणा काही केल्या आणता येत नाहीये.
माहिष्मती साम्राज्यं अस्माकं अजेयं
nurse शब्द इथे आवडला. Thy
nurse शब्द इथे आवडला.
Thy कशाला? Your ऐवजी त्याच्या निवडीबद्दल कुतूहल.
धन्यवाद. दाय वगैरे वापरलं की
धन्यवाद. दाय वगैरे वापरलं की जरा भारदस्त वाटतं म्हणून वापरला, बाकी काही नाही.
माहिष्मती साम्राज्यं अस्माकं अजेयं
आमचे दोन पैसे
Take not a lowly wife unheeded.
याऐवजी,
Take not a lowly bride, unheeded.
हे कसं वाटतं? कारण,
Once a bride becomes a wife, she is no longer lowly!
(च्यायला, आम्हाला काय चिंजंनी झपाटलं की काय? ह्या अश्या विषयांवर येऊन प्रतिक्रिया द्यायला लागलो!!!!)
ब्राईड हा शब्द जास्त चपखल आहे
ब्राईड हा शब्द जास्त चपखल आहे खरा. धन्यवाद!
माहिष्मती साम्राज्यं अस्माकं अजेयं
कृपया!
कृपया असल्या ओळी मराठी संस्थळांवर लिहू नयेत, लोकांना वाईट सवयी लागतात. संपादकांनो, लक्ष घाला रे, काय झोपा काढताय काय?
-Nile
एक्जॉटि़क आणि फॉरिन यांत
एक्जॉटि़क आणि फॉरिन यांत नक्की काय फरक आहे?
-मेघना भुस्कुटे
***********
तुन्द हैं शोले, सुर्ख है आहन
अनिवासी भारतीय फॉरेन असतात पण
अनिवासी भारतीय फॉरेन असतात पण एक्झॉटीक नाही.
आधी रोटी खाएंगे, इंदिरा को जिताएंगे !
मूळचा वंश कुठला आहे त्यावर
मूळचा वंश कुठला आहे त्यावर फरक करतात का म्हणजे? कदंब देशी, गुलमोहर एक्जॉटिक, साकूरा फॉरिन - असं?
-मेघना भुस्कुटे
***********
तुन्द हैं शोले, सुर्ख है आहन
चूक
अनिवासी भारतीय फॉरिन नसतात! त्यांची पोरं ही फॉरिन!!
बाकी अनिवाश्यांमध्ये अनेक एक्जॉटिक पाहिल्या आहेत!!!
दोन्ही समानार्थी आहेत, पण
दोन्ही समानार्थी आहेत, पण एक्झॉटिक मधे सहसा अपरिचित गोष्ट, व्यक्ती, बाब वगैरेंबद्दल आकर्षण, कौतुहल अभिप्रेत असते. सहसा म्हणते कारण तो शब्द नकारार्थी सुद्धा वापरलेला पाहिला आहे. वर आपल्याकडे "फॉरेन"लाच या अर्थाने वापरले जात असे (वा! फॉरेनहून आणलेले दिसते!), पण तसा तो शब्द सर्वत्र इंग्रजी बोलीत तसा वापरला जात नसावा.
हां. व्याख्या पाहून तरी असंच
हां. व्याख्या पाहून तरी असंच वाटलं होतं. विदेशी मुळाचा / मूलविदेशी आणि परदेशी / परकीय असं भाषांतर केल्यास अर्थछटेतला फरक काही अंशी तरी पकडता येईल का?
-मेघना भुस्कुटे
***********
तुन्द हैं शोले, सुर्ख है आहन
भाजीपालांच्या प्रजातीबद्दल
भाजीपालांच्या प्रजातीबद्दल असले तर हो, हरकत नाही. कारण एक्जॉटिक प्रजातींच्या संदर्भात सर्रास वापरले जाते, त्यात बेंद्रिणीचा आकर्षकपणा अभिप्रेत नाही!
एक्जॉटि़क आणि फॉरिन यांत नक्की काय फरक आहे?
सोनाली बेन्द्रे फॉरिन पण सनी लिओन एक्जॉटिक!!!
कळलं?
अं? बेन्द्रीण फॉरिन का म्हणे?
अं? बेन्द्रीण फॉरिन का म्हणे? बिचारीनं पालेकरांच्या म्हराटी सिनेमात कामपण केलंय.
-मेघना भुस्कुटे
***********
तुन्द हैं शोले, सुर्ख है आहन
तरीपण ती फारिनच!! आता आम्ही
तरीपण ती फारिनच!!
आता आम्ही तुम्हाला 'आभ्यास वाढवा' असं म्हणणं म्हणजे काजवेने सूरजको बत्ती दिखानेके माफिक हय!!!
बॉर्रं! पण मग देशी कोण?
बॉर्रं! पण मग देशी कोण? मॉड्रिक्षित? नि मग सुलोचनाबाई कोण? प्रागैतिहासिक?
-मेघना भुस्कुटे
***********
तुन्द हैं शोले, सुर्ख है आहन
सुलोचनाबाई (चांगल्या अर्थाने)
सुलोचनाबाई (चांगल्या अर्थाने) देशी आणि एक्जॉटिकही!!!
मॉड्रिक्षितच काय पण गेला बाजार अश्विनी भावे देखील देशी!!!
उगीच पाट मांडून परदेशात ग्येलं म्हंजी काय मानूस फारिन व्हत नाय मेघनाताय!!!
"पाट" आणि "लग्न" यात फरक आहे.
"पाट" आणि "लग्न" यात फरक आहे. माझ्या माहितीप्रमाणे मुहुर्तावर लागणारे, सर्वांच्या उपस्थितीतले ते लग्न आणि बिजवराशी केलेला विवाह किंवा एकूणातच दुसरेपणावरचे मोठा गाजावाजा न करता केले जाते तो "पाट". "पाट लावणे" त्यामुळे शिवीसारखा वापरला जाणारा वाक्यप्रचार आहे. काही खानदानी(!) मराठा जातीच्या लोकांमध्ये दुसरेपणाच्या बायकोच्या संततीसोबत लग्न करणे कमीपणाचे मानत. आता इतर महाराष्ट्राचे माहित नाही, पण पश्चिम महाराष्ट्रात वर्/वधू गावातला आहे की वाडीत (अगदीच लहान खेडे) यावरूनही लग्ने मोडत. सध्या परिस्थिती बदलली असावी अशी आशा आहे.
इथं पिडां काकांनी पाट मांडणं म्हटलंय, पण तरीही हा वाक्यप्रचार आठवला म्हणून लिहिलं झालं.
-मस्त कलंदर
उदरभरण नोहे
पाट लावणे आणि पाट मांडणे यात
पाट लावणे आणि पाट मांडणे यात फरक आहे बहुधा. पाट मांडणे म्ह. चूल मांडण्यापैकी तर नव्हे?
माहिष्मती साम्राज्यं अस्माकं अजेयं
आम्हाला चांगल्या अर्थाने लग्न
आम्हाला चांगल्या अर्थाने लग्न लावणे असंच म्हणायचं होतं.
पण जर काही वाईट अर्थ नकळत ध्वनित झाला असेल तर त्याला आमचं ग्रामीण भाषेचं अज्ञान कारणीभूत आहे.
आणि त्याबद्दल क्षमस्व.
तुम्ही पाट मांडणेच म्हणाला
तुम्ही पाट मांडणेच म्हणाला आहात असं मी शेवटच्या ओळीत लिहिलंय. फक्त त्यावरून जे आठवलं ते 'शब्दच्छटा-अर्थ' या विषयाला वाहिलेल्या धाग्यावर लिहिलंय हो..
-मस्त कलंदर
उदरभरण नोहे
आय अंडरस्टॅन्ड
नो ऑफेन्स टेकन, नो वरीज!!
एक्जॉटि़क आणि फॉरिन मी सहसा
मी सहसा एक्जॉटिकला नवखे या अर्थछटेने वापरतो तर फॉरीन हे बाहेरचे/परके इत्यादी.
देशी/फॉरीन दोन्ही गोष्टीही एक्जॉटिक असु शकतात असा माझा समज आहे. हे बरोबर का?
- ऋ
-------
लव्ह अॅड लेट लव्ह!
.एक्झॉटिक म्हणजे अनवट..मला
.एक्झॉटिक म्हणजे अनवट..मला वाटते.
अजब, परदेशी
अजब, परदेशी.
The idea sounds exotic.
The idea is foreign to me.
कल्पना अजब आहे.
कल्पना माझ्या गावची नाही (परदेशी शब्दाकरिता या संदर्भात पर्याय).
अजब आणि अनवट हे दोन्ही शब्द
अजब आणि अनवट हे दोन्ही शब्द आवडले.
हे इथे थेट संबंधित नाही. पण त्याबरोबरीनं सुरस आणि चमत्कारिक ही जोडीनं नांदणारी दोन विशेषणंही आठवली.
-मेघना भुस्कुटे
***********
तुन्द हैं शोले, सुर्ख है आहन
सुरस आणि चमत्कारिक हे शब्द
सुरस आणि चमत्कारिक हे शब्द जसे वापरले जातात त्यात अपरिचितपणा अभिप्रेत नाहीसे वाटते.
माहिष्मती साम्राज्यं अस्माकं अजेयं
'चमत्कारिक'मध्ये नाहीय? काय
'चमत्कारिक'मध्ये नाहीय? काय की. तसंही हे थेट संबंधित नाहीच. अजब, अनवट, अनोखा यांवरून आठवलं, इतकंच.
-मेघना भुस्कुटे
***********
तुन्द हैं शोले, सुर्ख है आहन
इन अ सेन्स आहे. पण त्यातही
इन अ सेन्स आहे. पण त्यातही सरप्राईज एलेमेंटच जास्त आहे असे वाटते. प्रत्येक अपरिचित गोष्ट चमत्कारिक नसते आणि व्हाईसे व्हर्सा.
माहिष्मती साम्राज्यं अस्माकं अजेयं
exotic = विलक्षण
exotic = विलक्षण
सही: पुरोगाम्यांना लॉजिक माफ असतं.
exotic = विलक्षण
exotic = विलक्षण
सही: पुरोगाम्यांना लॉजिक माफ असतं.
थोडे एक्झॉटिक पाल्हाळ
जे जे आपल्या देशातलं/संस्कृतीतलं/भाषेतलं नाही; त्याबद्दल वाटणारं परकेपण/दूरस्थपणा/भीती + त्यापासून सावधान राहण्याचा इशारा + त्याच वेळी त्यातल्या काही गोष्टींच्या नावीन्याबद्दल (अजनबी = अरेबिकमध्ये फॉरेनर१) किंवा वैचित्र्याबद्दल (स्ट्रेंज!) वाटणारं आकर्षण - याचं प्रतिबिंब भाषेतही पडलेलं दिसून येतं. 'फॉरेन' हा ढोबळ विदेशीपणा दाखवणारा शब्द, पण 'एक्झॉटिक' हा त्यापैकी जे आकर्षक, वेगळं वाटतं ते दर्शवणारा शब्द असावा, असं वाटतं. (याच संदर्भात स्ट्रेंजर२,३, आऊट-लँडिश हे शब्दही पहा.)
'फॉरेन' हा foris या लॅटिन शब्दावरून आला आहे. शब्दशः अर्थ दाराबाहेरचा.४ (संस्कृत दार - रशियन द्वेर - लॅटिन foris ही सारी प्रोटो-इंडो-युरोपियनची अपत्ये.)
'एक्झॉटिक'चीही व्युत्पत्ती साधारण तशीच असली (exo-), तरी हा शब्द तुलनेने नवीन आहे. शेक्सपिअरच्या नाटकांत 'फॉरेन' अनेकदा आढळतो, पण 'एक्झॉटिक' अजिबात नाही५. 'एक्झॉटिक'चा इंग्रजीत शिरकाव १६२०च्या आसपास, म्हणजे शेक्सपिअरच्या मृत्युनंतर काही वर्षांतच झालेला दिसून येतो.
तेव्हा व्युत्पत्तीच्या दृष्टीने 'एक्झॉटिक' हा 'फॉरेन'चा उपसंच म्हणता येईल; पण ज्या काळात तो इंग्रजीत रूळला, तेव्हाच्या घडामोडी लक्षात घेतल्या तर एक्झॉटिकला जी 'हौ एक्सायटिंग!' छटा आहे, तिचा काही प्रमाणात उलगडा होऊ शकेल.
सतराव्या शतकाच्या सुरूवातीचा काळ म्हणजे युरोपियनांच्या दृष्टीने नवीन खंडांत बस्तान बसवण्याचा आणि बाजारपेठा पादाक्रांत करण्याचा काळ. त्यातही याचे नेतृत्व स्पेन-पोर्तुगाल या कॅथलिक देशांकडून उत्तरेतल्या प्रॉटेस्टंट देशांकडे - इंग्रजांपेक्षाही डचांकडे - आले होते. (पहा: डच रिव्होल्ट). ईस्ट इंडिया कंपनीची स्थापना (१६००), डच ईस्ट इंडिया कंपनी (१६०२), ऑस्ट्रेलियाचा शोध (१६०६), जेम्सटाऊन वसाहत - मेफ्लॉवर (१६०७-१६२०), मॅनहॅटन बेटावर फोर्ट अॅमस्टरडॅम उभारणे (१६२५) ह्या घटना याच काळातल्या.
या 'किनारा तुला पामराला' वृत्तीचा परिणाम केवळ व्यापारी आणि सत्ताधीश वर्गावरच झाला नाही, तर सामान्य लोकांनाही बाजारात अप्रूपाच्या गोष्टी आढळून यायला लागल्या. मसाले, मौल्यवान धातू, कधीही न पाहिलेले प्राणी आणि वनस्पती, बटाटे, चहा अशा अनेक गोष्टी. या गोष्टी परक्या असल्या तरी त्यांच्याबद्दल औत्सुक्य अधिक असावं आणि ती छटा दर्शवणार्या 'एक्झॉटिक'चा इंग्रजीत परिणामी चंचुप्रवेश झाला असावा, असा तर्क लढवता येऊ शकेल.
अर्थात, आजच्या जागतिकीकरणाच्या जमान्यात 'एक्झॉटिक' गोष्टी फॉरेन असतीलच असं नाही. एके काळी Toblerone ची चॉकलेटं ज्या मराठी मध्यमवर्गाला एक्झॉटिक वाटत; त्याला कदाचित महाराष्ट्रातलीच एखादी अनवट पाककृती (खापरोळ्या?/कळण्याची भाकरी?/चिकन भुजिंग?) एक्झॉटिक वाटत असेल.
तळटीपा:
१. अरेबिकमध्ये غريب (घरीब) म्हणजेही स्ट्रेंज/फॉरेन. तुर्की भाषेत त्याचाच garip (उच्चारी: गरीप) होतो आणि त्याला मूळ अर्थासोबतच गरीब (poor) ही छटाही येऊन मिळते. कदाचित 'पोटासाठी भटकत जरी दूर देशी फिरेन' अशा परदेशातून आलेल्याच्या निष्कांचन समूहाला उद्देशून ती आली असेल. मराठी/हिंदी/उर्दूमध्ये 'अर्थात' मुदलाऐवजी व्याज आलेलं दिसतंय :).
२. फ्रेंच L’Étranger चे इंग्रजीत The Outsider किंवा The Stranger असे भाषांतर होते. (पहा: फ्रेंच अल्जिरियन नायक असणारी कामुची कादंबरी. La tendre indifférence du monde इत्यादी.)
३. इजिप्तमधून पहिल्यांदा मिडीयन (सध्याचे पश्चिम सौदी अरेबिया) प्रांतात पळून आलेला मोझेस जेव्हा तिथल्या पुजार्याच्या मुलीशी लग्न करून यथावकाश जेव्हा बाप बनतो, तेव्हा त्याने काढलेल्या उद्गारांचं भाषांतर सध्याच्या इंग्रजीत "I have become a foreigner in a foreign land" किंवा "I have become a stranger in a strange land." असं होतं.
त्या मुलाचंही नाव तो Gershom असं ठेवतो. हिब्रूत Ger = stranger/परका (अरेबिक घैर/غير, मराठी गैर ह्या नकारार्थी प्रत्ययाचा प्रत्यय) + shom = तिथला.
४. फोरास रोडचे नावही याच अर्थाने (foris-दाराबाहेर-ख्याली) लॅटिनोद्भव असावे काय? शक्यता कमी वाटते.
५. "O wonder! How many godly creatures are there here! How beauteous mankind is! O brave new world, that has such people in't."
हे 'द टेम्पेस्ट'मधले प्रसिद्ध उद्गार. यातला 'brave' कदाचित एक्झॉटिकच्या अर्थछटेजवळ जातो. एरवी शॉर्टकट म्हणून, त्या काळात हा अर्थ दर्शवण्यासाठी सरसकट एखाद्या गोष्टीच्या नावात 'इंडिया'ची भर घातली जात असे - त्याचीही उदाहरणं शेक्सपिअरच्या नाटकात काही ठिकाणी दिसतात.
६. 'अपूर्वाई'तल्या या ओळींपैकी ही शेवटची ओळ एक्झॉटिकपणाची भावना अचूक पकडते, असं वाटतं:
या विविधरंगी माहितीचा
या विविधरंगी माहितीचा समुच्चय, ती एका अर्थपूर्ण पटावर रेखाटण्याची क्षमता, त्यासाठी लागणारा टंकनधीर... यांमुळे दिपून जाऊन नमस्कार घ्या, असं म्हटलं असतं. पण आदराहून मौज वाटल्याची, मज्जा आल्याची भावना तीव्र आहे. त्यामुळे रोचक दिली आहे.
-मेघना भुस्कुटे
***********
तुन्द हैं शोले, सुर्ख है आहन
खलास विवेचन, एक दंडवत घेणे.
खलास विवेचन, एक दंडवत घेणे.
माहिष्मती साम्राज्यं अस्माकं अजेयं
शि सा न! आता या प्रतिसादानंतर
शि सा न!
आता या प्रतिसादानंतर या शब्दाचे एर्क्झॉटिकत्त्व संपल्याचे मी घोषित करतो
- ऋ
-------
लव्ह अॅड लेट लव्ह!
बाप रे!
किती संदर्भ ! किती माहिती! अगदी चौफेर फेरफटका आहे. वाचल्यावर अगदी 'अजि म्यां ब्रह्म पाहिले' असे वाटले.
जा.जा. 'घरीब' चा 'मघरेब'शी दूरान्वयाने संबंध असेल का?
आणि 'फॉरेन'चा 'फिरंग' किंवा 'फरहंग'शी?
फज्जरशी तरफरतरफर
हे सूर्यानं काजव्याचं स्मरण ठेवण्यासारखं आहे!
- 'मघरेब' हे 'घर्ब'= पश्चिम वरून आलं आहे. 'घरीब'शी कदाचित दूरचा संबंध असेल. (अरेबिकमधली इतर 'म'नामं.) बाकी पाच वेळच्या नमाजांपैकी मघरीब ही चौथी (सूर्यास्तानंतरची) प्रार्थना. (पहिली पहाटेची म्हणजे 'फज्र'. 'म्हैस'मधल्या उस्मानशेठचा 'काय फज्जरशी आमची हिते उनान निस्ती तरफरतरफर चालली हाय' हा त्रागा आठवावा!)
- 'फिरंगी' हे फ्रेंचांना (पर्यायाने समस्त युरोपियनांना) उद्देशून, (franc) फारसीतून आलेलं लोण(वर्ड) दिसतंय. (डचांना उद्देशून जुन्या मराठीतलं 'वलंदेज' हीदेखील फ्रेंच hollandaisची फारसी आवृत्ती असावी.)
(डचांना उद्देशून जुन्या
https://en.wikipedia.org/wiki/Holland#Etymology_and_terminology
इथे पाहता हॉलंड परगण्याकडील लोक स्वतःला हॉलंडर्स असे म्हणवून घेत असे दिसते. र जवळजवळ सायलेंट असल्यामुळे तिथून वलंदे/वलंदेज हा शब्द आला.
वैसेभी फ्रेंच ईस्ट इंड्या कंपनीचा भारतातील शिरकाव १६६० नंतरचा तर डचांचा १६०० पासून आहे, मोर स्पेसिफिकली पाहिले तर वेंगुर्ल्याची डच फ्याक्ट्री १६३७ सालीच स्थापन केली गेली. त्यामुळे फ्रेंचांच्या थ्रू किंवा हा शब्द आला नाही असे वाटते. फारसी फर्मानांत याचे रूप पाहिले पाहिजे.
(डचांना डच असे नावही मुळात इंग्रजांनी दिलेले आहे. ते स्वतःस नेदरलँडर्स असेच म्हणवून घेत. तिथल्या भाषेला plaatduits अर्थात तळ-जर्मन असे नाव होते, त्यातला duits हे deutsch चे रूप तेवढे इंग्रजीत शिल्लक राहिले.)
अवांतरः डेन्मार्कवाल्यांसाठीचे रूप आहे 'डिंगमार'. पण आज्ञापत्रात फक्त एका ठिकाणीच हा उल्लेख येतो. अन्य ग्रंथांत कुठे असल्यास माहिती नाही.
माहिष्मती साम्राज्यं अस्माकं अजेयं
पेन्सिल्व्हेनिया डच
रोचक! याच्या उलटा प्रकार अमेरिकेतल्या पेन्सिल्व्हेनिया राज्यात आहे. तिथल्या जर्मन भाषक स्थलांतरितांच्या भाषेला आज 'पेन्सिल्व्हेनिया डच' म्हटलं जातं.
शक्य आहे. भाषेचा प्रवास हा असाच डचमळत, हिंदकळत होत असतो
याच्या उलटा प्रकार
येस्सार!
एक दुरुस्ती अगोदरच्या प्रतिसादातः प्लाट्स = प्लेस, फ्लॅट नव्हे. तस्मात तळ-जर्मन हा अर्थ सकॄद्दर्शनी बाद वाटतोय, पण त्यासदृश शब्द इतरत्र वाचल्याचे स्मरते. सापडला की तो संदर्भ देतो.
माहिष्मती साम्राज्यं अस्माकं अजेयं
वेंगुर्ला
आणि वेंगुर्ला हे नावही van पासून सुरू होणार्या एका डच शब्दापासून आले आहे अशी माहिती वेंगुर्ल्यातल्या एका वृद्ध आणि विद्वान गृहस्थांनी वाचकांच्या पत्रव्यवहारात त्या मूळ नावासह दिली होती हे आठवते.
हे खरे वाटत नाही, कारण डच
हे खरे वाटत नाही, कारण डच साधनांतच वेंगुर्ल्याचे स्पेलिंग wingurla, wingola असे येते. त्यामुळे van अर्थात ऑफ नामक डच प्रत्ययाशी याचे कही देणेघेणे आहे असे दिसत नाही.
माहिष्मती साम्राज्यं अस्माकं अजेयं
होय.
डच साधनात जर वेंगुर्ला हा किंवा यासम उल्लेख असेल तर तोच मूळ शब्द असावा.
तत्कालीन मराठीत ग्रामनामे सहसा नपुंसकलिंगी 'एं'कारान्त असत. माजिवडें, तळोजें, सुपें, ठाणें, बडोदें वगैरे. मराठीत वेंगुरलें हा शब्द असावा आणि डचांनी वेंगुर्ला केले असावे कदाचित इतकेच काय ते.
येस एग्झॅक्टलि.
येस एग्झॅक्टलि.
माहिष्मती साम्राज्यं अस्माकं अजेयं
van नाही पण
याबद्दल शक्य झाल्यास वाचायला आवडेल. एका अर्थी, हेच मूळ गाव (आणि उन्हाळ्याच्या सुट्ट्या घालवण्याचं हक्काचं ठिकाण) असल्याने अधिक उत्सुकता आहे.
नामबदल
म्हणान आजपासून तुझां नांव 'नंदन व्हान गुर्लेकार'!!!!
मघरेब दिशा, मघरीब नमाज
मघरेब दिशा, मघरीब नमाज ह्यांचा संबंध सूर्याच्या पश्चिमेकडे जाण्याशी आहे हे साधारण ठाऊक होते.
फरहंग या नावाची पारसी-इराण्यांची हॉटेले पूर्वी असायची. त्याचा अर्थ थोडासा एक्झॉटिक सारखा होतो असे एका पारश्याने सांगितले होते. पण अर्थात पारसीच तो. काय सांगेल नि काय नाही. (पारसी, उर्दू, अरेबिक मध्ये -आणि इंग्लिशमध्येही- 'i' चा उच्चार कधी कधी 'अ'ला जवळचा असा होतो हे आहेच. आशिक-आशक, आसिफ-आसफ, इर्शाद-अर्शद वगैरे)
वलंदेज हा उघड उघड डचांच्या मायदेशाच्या हॉलंड या इंग्लिश आणि hollandais या फ्रेंच नामकरणाशी नाते सांगणारा शब्द आहे. मला वाटते 'आज्ञापत्रा'त हा शब्द आहे.
बाकी लोण(वर्ड) आवडलं. आणि सूर्य-काजवा दृष्टांतही.
शब्दकोश
गूगलून पाहिल्यावर फरहंगचा अर्थ 'शब्दकोश' असा दिसतो आहे. गूगल ट्रान्स्लेट मात्र कल्चर, सिव्हिलायझेशन, आणि त्यानंतर डिक्शनरी असे अर्थ दाखवतं आहे. ओळखीच्या फारसी भाषकाला विचारून पाहतो.
आणि देश, मोरोक्को
मग़्रिब म्हणजे (अरबी भाषकांपैकी) सगळ्यात पश्चिमेचा मोरोक्को (हा इंग्रजी अपभ्रंश मला अधिक ओळखीचा आहे).
घर्बजादगी
न्यू यॉर्करमधल्या एका लेखात 'घर्ब'चा उल्लेख वाचला, म्हणून तो इथे डकवतो आहे.
America, particularly, haunts Iran. One of the world’s first great powers—the Persian Empire spanned three continents—it is both infatuated with and infuriated by the current superpower. Khomeini preached the dangers of gharbzadegi, which translates as “Westoxication” or “West-struckness,” in music, theatre, movies, art, and society. “Iran has been hurt more by Westernized intellectuals than by any other group of men,” he said.
"यातच/ हीच खरी गोम आहे" याचा
ही प्रतिक्रिया इथे हलवली आहे.