निवृत्ती नंतरच्या आयुष्यासाठीचे नियोजन

प्रकटन आवडले! गुंतवून घेतायत त्याबद्दल कौतूकही वाटले!

माझ्या घरी नोकरीतून निवृत्त झाल्यानंतर काय करायचे हा प्रश्न कोणाला पडलेला बघितलेला नाही. पण आजुबाजूला/परिचितांपैकी काहिंना यातून जाताना जवळून बघितले आहे

वृद्धापकाळी/निवृत्तीनंतर काय करायचे हा प्रश्न मी पुरूषांपेक्षा स्त्रीयांना पडताना पाहिला आहे.
त्यातही संसाराच्या धबडग्यात स्वतःच्या घराबाहेर डोकावायला (कश्शी बै) उसंतच न मिळालेल्या (वा अशी स्वतःची समजूत करून घ्यायची आवड/सवय/प्रकृती असणार्‍या) स्त्रीयांना तर खूपच!
त्यात सामाजिक बंधनांच्या पूर्वीच्या कल्पना जोपासणार्‍या स्त्रियांच्या तर अनेक आवडी त्या क्ल्पनाच दाबून टाकतात तेव्हा तर एकटेपण कंटाळवाणे/प्रसंगी भयावह होते.

बाकी मुले उडून गेल्यानंतच्या मानसिक अवस्थेचा अतिरेक झाला की 'एम्टी नेस्ट सिंड्रोम' ला सामोरे जावे लागू शकते

छान लेख.

लेख छान.

लेखनाचा छंद मात्र अजूनही टिकला आहे व मला कल्पनेच्या बाहेर आनंद देतो आहे
हे आवडलं.
.
.
बाकी नक्की कसं सांगावं समजत नाही; पण हळूहळू विशिष्ट वयोगटाचा अघोषित असा एक ग्रुप्/क्लब बनत चालल्याचे दिसते आसपास.
ह्यात आश्चर्य असे काहिच नाही. बरोबरीच्या लोकांत चार सारख्या गोश्टी घडलेल्या-पाहिलेल्या असणार.
त्या शेअर करणे वगैरे ठीक . पण तो दिन्चर्येचा एक भाग म्हणून ठीक.
मला क्रॉस्-ग्रुप्स खूप फायदेशीर ठरतील असं वाटतं.
ज्येश्ठांशी मैत्रीपूर्ण गप्पा हाणता आल्या तर ज्येश्ठांना तरुणांकडून व बालकांकडूनही खूप काही मिळेल.
उलटही होइल.
हे नक्की कसं , काय करायचं ते सांगता येत नाहिये,; पण मनःस्थिती बॅलन्सड रहावी म्हणून विविध वयोगटातील लोकांशी आपली ऊठबस असलेली बरी.
उदा:-
एखादे आजोबा "गोष्टीवाले आजोबा" म्हणून बिल्दिंगमध्ये चिल्ल्या पिल्ल्यांत पॉप्युलर झाले तर फार बरे होइल.
त्यांना पोरांशी गप्पा हाणता येतील. पोरांना पांढर्‍या केसांच्या दोस्ताकडून मनोरंजन (व नकळत अनुभव शेअरिंग ) मिळेल.
अर्थात, ही युटोपिअन कल्पना असणे शक्य आहे.
.
.
अवांतर :-
नक्की काय जाणवतं हे माहित नाही, पन च्म्द्रशेखर व अशोक पातिल ह्यांचे लेख्-प्रतिसाद वाचताना ते पोक्त , सिनिअर माणसानं लिहिलेत हे लगेच जाणवतं.
नक्की प्रतिसादातील भाषेमुळे तसं वाटतं की प्रतिसादांतील विचांरांमुळे ह्याचा विचार केला.
एक लक्षात आलं फक्त प्रतिसादातील घटना, स्थल- कालोल्लेख , विचार हे एकच कारण नाही.
.
.
.

छान लेखन. निवृत्तीनंतर तुमच्यात शारिरिक व मानसिक बदल होत असतात. तुम्हाला आत्मपरिक्षणाला भरपूर वेळ मिळतो.तुमच्यातील उर्जा राखणे हे एक कसरतीचे काम असते. तुम्ही नियोजन केल्या प्रमाणे सगळ्या गोष्टी घडतीलच असे नाही. दात आहेत तर चणे नाहीत व चणे आहेत तर दात नाही या म्हणीची प्रचिती येते. तुम्ही कार्यरत असताना अधिकाराच्या माजातुन म्हणा वा यशस्वीतेच्या माजातुन म्हणा ज्या लोकांना प्रत्यक्ष अप्रत्यक्षरित्या दुखावलेले असत्त त्यांच्याशी तुम्ही सुसंवाद साधायचा प्रयत्न करायला लागता.कोण कधी उपयोगाला येईल काय सांगता येईल का? असा व्यावहारिक विचार तुम्ही करायला लागता. अशा अनेक सकारात्मक गोष्टी घडायला लागतात....

माफ करा सर, टायटल व लेख जरा मिसमॅच वाटला.

निवृत्त झाल्यानंतर तुम्ही फायनान्शियली सेक्युअर आहात. मुले बाळे सुस्थितीत आहेत व गरज पडल्यास तुमची काळजी घेण्यास धावून येतील, या बाबी अध्यहृत असतानाच्या परिस्थितीचे, बेसिकली मोकळा वेळ फार आहे मग आता काय करू या स्टाईल चिंतन दिसले.

अर्थात, फायनान्शिअल सिक्युरिटीची तरतूद लोक आधीच करून ठेवतात हे एकच वाक्य टाकून सगळे गुंडाळले गेले आहेच पण तरीही, क्लिक करताना वेगळी कन्सेप्ट डोक्यात होती.

टायटल वाचून म्हातारपणी 'सेक्युअर' रहाण्यासाठी काय करावे लागेल या दृष्टीने नियोजन कसे करावे, याबद्दल अनुभवकथन असेल असे वाटले होते.

इन्शुरन्स व पेन्शन प्ल्यान विकणारी मंडळी तुम्हाला 'आजची लाइफस्टाईल' अमुक वर्षांनी मेंटेन करायचिये ना? मग आत्ता आम्हाला इतके पैसे द्या इत्यादी पुश करीत असतात. हे फसवे आहे, हे वय वाढल्याशिवाय कळत नाही.

चने होते है तब दात नही होते हे दात असताना समजत नाही, अन आपण आपले चने त्या 'इन्व्हेस्ट्मेंट काऊन्सेलर्स'नी सांगितलेल्या स्कीमांत फेकत रहातो. उदा. आजकाल अक्खी कोंबडी खायची माझी हिम्मत नाही. १०-१५ वर्षांपूर्वी १ कोंबडी भाजून खाणे हे चखण्यापुरते ठीक अशी कन्सेप्ट होती. दीड पेग वर प्याली जात नाही. तेही कधीमधी. ही जस्ट उदाहरणे झालीत.
आता मेन खर्च वैद्यकीय असतो.
कार, घराचे हप्ते संपलेले असतात.
अमुक पोस्ट आहे म्हणून तमुक प्रकारचे फॉर्मल कपडे तेहि ब्र्यांडेड घातलेच पाहिजेत हे कंपल्शन संपलेले असते. खादीचा झब्बा पायजमा पुरतो.
सो, म्हातारपणी आजची लाईफस्टाईल ठेवावी लागणारच नसते. जे त्या काळात लागते, वा लागेल, बेसिकली मेडिकल केअर. हाउसहोल्ड हेल्प, जोडीदारापासून वेगळे होण्याची वेळ आल्यास सहन कराव्या लागणार्‍या बाबी, शारिरिक व मानसिक.. इ. बाबींचे चिंतन इथे सापडेल असे वाटले होते..

थोडी निराशा झाली.

मी एक सेवानिवृत्त आहे आणि नोकरीत असतांना कामाचे नियोजन करणे हेच माझे मुख्य काम असल्यामुळे त्याचा पुरेपूर अनुभव आहे.
पहिली गोष्ट म्हणजे 'मॅन प्रपोजेस अ‍ॅण्ड गॉड डिस्पोजेस' या म्हणीचा सर्वात मोठा दणका निवृत्तीनंतर बसतो. तरुण वयात ज्या गोष्टी कराव्या असे वाटले होते पण करणे राहून गेले होते ते सगळे निवृत्तीनंतर करू शकू असे गृहीत धरून त्याचे नियोजन केले जाते, पण हा मोठा गैरसमज असतो हे कळायला लागल्यावर ते सगळे वाया जाते. यातली मुख्य अडचण ही असते की मधल्या काळात आपली शारीरिक क्षमता किती कमी झालेली आहे याची कधी जाणीवच झालेली नसते. .
दुसरी गोष्ट जी माझ्या बाबतीत घडणे अपरिहार्य होती, निवृत्तीनंतर निवासस्थान बदलले. जुने साथी विखुरले गेले आणि त्यांच्याशी संपर्क ठेवणे दिवसेदिवस अवघड होत गेले. साठी उलटून गेल्यानंतर नव्या वातावरणातल्या लोकांशी दोस्तीचे नवे धागे जुळवायचे ठरवले तरी फार कठीण असते. यामुळे ज्यात इतरांची साथ घ्यावी लागणार नाही असेच काहीतरी करणे आवश्यक होऊन बसते.
थोडक्यात सांगायचे झाल्यास निवृत्तीनंतरचे आर्थिक नियोजन करता येते आणि बहुतेक लोक ते उत्तम प्रकारे करतात, ती विवंचना रहात नाही, पण काय करायचे हे आधी ठरवल्या प्रकारे करता येईलच असे म्हणता येणार नाही.
मला असे खात्रीपूर्वक सांगता येईल की बालपणी जे मला शिकवले गेले होते तेच उतारवयात चांगले उपयोगी पडले.
१. सतत काही तरी शिकत रहावे. त्याचा काय उपयोग आहे याचा जास्त विचार करायची गरज नाही. शिकल्यानंतर त्याचा कसा उपयोग करता येईल असा विचार केल्यास कदाचित काही सुचेल, कदाचित सुचणारही नाही, तरी काही हरकत नाही कारण शिकत असतांनाच जो आनंद मिळाला असतो तो आपला लाभच असतो. काय शिकावे याबद्दल प्रत्येकाची आवड, क्षमता, उपलब्धता हे पाहून ज्याचे त्याला ठरवता येईल
२. आपल्याला जे काही थोडे फार काम करणे शक्य असेल आणि ते कोणाला त्रासदायक नसेल तर ते काम लगेच करून टाकावे. हे काम मीच का म्हणून करावे असा प्रश्न मनात आणू नये.
३. आपण जे काही थोडे फार काम करायला घेतले असेल ते मन लावून करावे, ते आपल्याकडून जितके चांगले होणे शक्य असेल तितक्या चांगल्या प्रकाराने ते करायचा प्रयत्न करावा.
एका वाक्यात सांगायचे झाल्यास काही नवीन गोष्ट शिकणे आणि काही काम करणे यात आनंद मिळवता यावा. अशी तयारी ठेवली असेल तर सेवानिवृत्तीनंतरचा काळ मजेत जायला हरकत नाही.

इथे हा प्रश्न अवांतर आहे पण मी ६० वर्षाचा असताना माझा मुलगा ३२-३३ वर्षांचा असेल. माझ्या ५२-५३ ते ६०-६२ वय वर्षाच्या काळात मुलाच्या शिक्षणावर, लग्नावर, त्याचे नवे घर, प्रवास, फर्निचर, कार, जीवनशैली यांच्यावर खर्च करण्यासाठी पैसे लागतील. तो नुकताच नोकरीत असल्याने त्याला गब्बर पैसे मिळायची शक्यता कमी. तेव्हा आपले पैसे (ग्रॅच्यूइटी, पी एफ, गूंतवणूक, घर विकणे आणि थोडे स्वस्तातले घर घेणे किंवा अधिकचे घर विकणे, इ इ मधून मिळणारे) त्याच्यावर खर्च करावेत कि नाही. केले तर आपल्या जीवनावर परिणाम. नाही केले तर ...

हे अपार अवांतर आहे. (योग्य जागा संपादकांना ठाऊक असल्यास तिथे डकवा.)

मराठीत शब्दयोगी अव्ययं आणि विभक्तीप्रत्यय शब्दाला जोडून लिहायची पद्धत आहे हो. तुमच्यासारखे ज्येष्ठ लेखकही 'निवृत्ती नंतरच्या' लिहू लागले.. तर झालंच की.

हल्ली (विशेषतः जालावर आणि व्हॉट्सॅपवर आणि चॅट्स आणि मेसेजेसमधे) बहुधा हिंदीच्या प्रभावामुळे शब्दयोगी अव्ययं शब्दापासून तोडून लिहिली जातात. रोमन लिपीत लिहिताना वाचनाच्या सोयीसाठी ते ठीकच. पण देवनागरीत लिहिताना नका असं करू, अशी कळकळीची विनंती. अशी पद्धत नाहीय हो मराठीत.

***
यावर वादंग / मस्करी / टर सगळं होऊ शकेल. कशाला पाळायच्या मराठीलेखनाच्या पद्धती, त्यानं काय होईल वगैरे प्रश्नही उपस्थित होतील. मी उत्तरं देईनच असं नाही, हे आधीच सांगतेय.