सिनेमा आणि प्रेम

'सिनेमे बघून मुलं बिघडतात'

उत्पल दत्त चा रंगबिरंगी आठवला.

-----

जर यापुढे १७ व्या वर्षी आपल्या प्रियेला सोडून जाऊन देशकार्यासाठी स्वतःला जखडून घेणाऱ्या हिरोंबद्दल सिनेमे निघाले तर तेही चित्र पालटेल.

उषा देवासकर आठवल्या.

                      =))=))=))=))=))       
                                                     
                                                   
                                                   
                                                   
                                                  
=))=))=))       =))=))=))=))=))      =))=))=))

मग इतर मते लिहीतो. पण आपल्या गंभीर लेखाची दखल घेणे आवश्यक होते. निरूपा रॉय या महिलेवर अनेक आरोप झाले. स्वतःची मुले लहान असताना हरवून टाकायची व ती मोठी, कमावती वगैरे झाल्यावर मीच तुझी आई आहे म्हणून सांगून मोकळे व्हायचे हा सर्वात गंभीर आरोप. कोणत्याही चित्रपटीय आईवर हा आरोप झाला नसेल (तरी दीवार मधे तिने मुले हरवू दिली नव्हती). तसेच तिची मुले हरवतात हे लक्षात घेउन सुद्धा नंतर एकापेक्षा अनेक मुले असलेल्या अनेक चित्रपटात तिला पुन्हा आईची भूमिका देणार्‍यांकडेही थोडा दोष जातो हे सगळे विसरतात.
असो. सध्या एवढेच.

अगदी अनन्वित, सहमत.

> चांगल्याबरोबरच काही वाईट गोष्टीही यायला लागलेल्या आहेत हे खरं आहे.
असहमत. नुसते समतोलपणाचा आव आणण्याकरिता टाकलेले हे वाक्य आणि परिच्छेद आहे. टाकला नसता तरी चालले असते. सिनेमाने शिकवलेले विशुद्ध (प्लॅटॉनिक) प्रेम आहे, म्हणून आपल्या तरुणा-तरुणींना सांघिक कवायती व्यायाम करायला अवसर मिळतो. पूर्वी म्हशी हाकताना (श्शी - पूर्वी काही च्युतमातृभाव लोक गोमातांना पण हाकत म्हणे) काठी फिरवणार्‍या एका खांद्याला व्यायाम मिळे. कंबरेच्या स्नायूंना काहीच व्यायाम मिळत नसे. आता गाता-गाता नाच करताना सर्वांगसुंदर व्यायाम मिळतो.

भारतातल्या सगळ्या वाईट गोष्टींचं मूळ पाश्चात्य संस्कृतीत शोधता येतं तसं सिनेमा या वाईट गोष्टीचं मूळही पाश्चात्य संस्कृतीत शोधता येईल^[१]. ना दादासाहेब फाळकेंनी हे खूळ पाहिलं असतं आणि हे सिनेमा बनवण्याचं खूळ त्यांच्या डोक्यात आलं असतं. मराठी माणूस असा काही चिथावणीशिवाय वाईट कृत्य करणाऱ्यातला नाही, हे यातून लगे हाथ सिद्ध होतंच.

मला वाटतं की आपण या प्रश्नासाठीही मुळावरच घाव घातला पाहिजे. सिनेमाने मनावर वाईट परिणाम होतो, त्यामुळे आपली मूळ संगीत नाटकांची, रात्र रात्र जागून नाटक बघण्याची, गाण्या-बजावण्याची, पुरुषांनी स्त्रीपात्र रंगवण्याची संस्कृती परत आणली पाहिजे. ती संस्कृती पुन्हा रुजवल्याशिवाय तुमचा हा आशावाद व्यर्थ आहे.

१. संदर्भ - हरिश्चंद्राची फॅक्टरी.^[२]
२. खरीच तळटीप दिलेली आहे.

आता प्रतिक्रिया:
लाईफ इमिटेट्स आर्ट असा निकाल लावून हा प्रश्न झटक्यात निकाली काढल्याबद्दल अभिनंदन!
चित्रपटातल्या नायकाप्रमाणे हमाली, दारुचा धंदा, श्रीमंतांच्या पोरींचा माज उतरवणे, फसवाफसवी, गँगवॉर वा स्मगलिंग यापैकी काहीच करत नसल्याचे आयुष्यभर बाळगलेले दु:ख तुमच्या लेखाने पुन्हा ताजे केले.
नशिब ऋशिकेष मुखर्जी व अमोल पालेकरांचे काही चित्रपट आले म्हणून मध्यमवर्गीय जगणं जगता येतंय नाहीतर कसं झालं असतं या कल्पनेने काटा येतो अंगावर.
बागा-बागांमध्ये झाडामागे पळापळी करत प्रेम करणे किंवा जितेंद्र-श्रीदेवीसारखं पोजेस देत प्रेम करणे हा प्रकार लोक कधी शिकणार याची फार काळापासून उत्सुकता आहे.
मुळात माणसाच्या इतिहासाचा विचार सिनेमासापेक्ष नव्याने करायला हवा. उत्क्रांतीच्या सिद्धांताची तर या पुराव्यापुढे लक्तरे निघतात.
जर चित्रपट नसते तर माणसांना मुलं कशी होतात ते कळलंच कसं असतं? त्यामुळे माणसाचे अस्तित्त्व हे चित्रपटानंतरचे आहे हे सहज सिद्ध होते.
असो. तरीही लेख थोडा अपूर्ण वाटला. यात "समाजाचे देणे" हा भाग आलेला नाही. संपूर्ण मानवजातीला जन्माला घालणार्‍या ईश्वरसमान चित्रपटाने मानवी समाजाला प्रत्येकवेळी नवा विचार देणे ही सगळ्या मानवजातीला जी आस लागून राहिलेली असते तिचा उल्लेख लेखात राहून गेला असे वाटते.

लेख आणि प्रतिसाद _/\_

वा वा वा! अश्या लेखनाची गरज होतीच, पण लेखन अपूर्ण आहे. आधुनिक सिनेमाने लोकांना शिकवलेल्या काही चांगल्या गुणांशी यादी लेखात आलेली नाही. असो पुरवणी जोडतो.

सर्वप्रथम मुळात स्त्री-पुरूष रेशो मध्ये स्त्रीयांचे प्रमाण घटत असताना, म्हशी चारायचेही बंद केले असल्याने जुन्या चित्रपटांकडे बघुन कॉलेजात जाऊ लागलेल्या परंतू 'प्रेमं करायला मुली न मिळणार्‍या' मुलांचा जटिल प्रश्न नव्या काळात जन्माला येऊ लागला होता. हा प्रश्नही चित्रसृष्टीने मोठ्या खूबीने सोडवला आहे. एकतर स्त्रीभृण हत्या कसे पातक आहे हे पटवायचे प्रयत्न करून स्त्रीया "मां दुर्गा", आदीशक्ती, जन्माता वगैरे असतात हे समाजावर बिंबबून त्यांची हत्या रोखायसाठी अनेक चित्रपटांची रांग मराठी चित्रसृष्टीनं लावली. मात्र हे प्रयत्न पुरे पडेनात तेव्हा या चित्रसृष्टीने 'होमोसेक्युअ‍ॅलिटी' नावाचा प्रकर शोधून दोन मुलांमधील प्रेमसंबंध शक्य असल्याचे दाखवून अशा 'रिकाम्या' परुंतू 'उपलब्ध' मुलांच्या प्रश्नाची वासलात लाऊन टाकली आहे.

दुसरी एक भावनाही तुम्ही लेखात टाळली आहे ती म्हणजे "भक्तीरस". काही आरत्या नी श्लोक वर्षानु वर्ष रटून व वडिलांच्या माराच्या धाकाने घोकणार्‍या समाजाला माता वैष्णोदेवी पासून ते साईबाबांपर्यंत (आणि ए राममुर्तींपासून ते झेड कृष्णमूर्तींपर्यंत) सर्वांची भक्ती करायला तर शिकवलेच, पण 'नास्तिक' सारख्या चित्रपटांनी भक्तीरसाचा कल्लोळ उडवून दिला. मग माताने बुलाया है पासून गणपती उत्सव अधिक जोशात साजरे होऊ लागले. वैष्णोदेवीपर्यंत टार रोड झाला, अमरनाथ यात्रा करताना लाऊडस्पीकरवर भक्तीसंगीताने भक्तांचे कान किटु भरू लागले.

काय फक्त आईच? बापाने काय घोडं मारलय? अहो जन्मभर हतावर 'माझा बाप चोर' म्हणून आई(होय तीच ती निर्पी) आणि पोरे मजेत रहातात आणि त्यांना तोशीस पडू नये म्हणून बाप बेवारस मरतो, जवानीमधे काय ते शुक्राणूप्रोक्षणामुळे पैदा झालेल्या आणि आईला थांबविण्याची जरा वेळ काय ती हुकली म्हणून आयुष्यभर एका कर्तुत्ववान पोराला मुकून स्वतःपाशी मात्र दिसेल त्या अबलेवर बलात्कार करणार्‍या रणजीत टाइप नराधमाला पाळायची रादर पोळायची वेळ येते तरी बाप दोघांवर तेवढेच प्रेम करतो, तसेच केवळ करिअरसाठी ब्रेकअप झाल्यावर (आणि पोटात गर्भ आहे हे लपवून ठेवल्याने) स्वतःजवळ परत एक नालायक शशीक्पूर टाइप औलाद आणि आपलाच पोरगा आपल्याशीच खुन्नस घेतलेला पहाण्याचे दुर्दैव आल्यावरही त्याच्यासाठी गोळ्या झेलायला तयार बापच असतो हे विसरून चालणार नाही. आपल्या विम्याचे पैसे मुलांना मिळावेत म्हणून आपलेच श्राद्ध आपल्या डोळा बघणारा तो फक्त बापच, आणि मुलींवरचे बापाचे प्रेम तर जगजाहीर आहे आपल्याकडे काय किंवा इराणी चित्रपटात काय मुलीबरोबर चुकून-माकून रत होणारे बाप ते शल्य पचवू शकत नाहीत आणि आपले अस्तित्त्वच खल्लास करुन टाकतात त्यामुळे सिनेमा हिट किंवा अधुनिकोत्तर वगैरे होतो तीही त्या बापांचीच देणगी. मातृप्रेमातून केवळ आडियन्सच्या भावनेला हात घालत तुम्हीही तद्दन व्यवसायिक प्रतिसादभरू लेखक झालात, मला वाटलं तुमचं ह्या संस्थळावर बापासारखं प्रेम असेल.

लिखाणातील बराचसा भाग 'श्यामची आई', निरुपा रॉय वगैरे भलभलत्या स्त्रियांविषयीच्या प्रेमाने ओथंबलेला आहे. घासकडवींची पूर्वकृत्ये (पूजेची पथ्यं, हेलन वगैरे) पाहता आणि 'सिनेमा आणि प्रेम' हा विषय पाहून विषयातुर होऊन धागा उघडला खरा; मात्र, सतराव्या वर्षाविषयीचा भाग वगळता घासकडवींनी विषयाला हात घातलेला नाही, हे पाहून अपेक्षाभंग (पक्षी : डीडीएल्जे की केएल्पी वगैरे काय म्हणतात ते) झाला. तद्वत, घासकडवी यांनी लोकप्रिय पण ऐसीवरच्या आजकालच्या विचारजंतीपणामुळे अंमळ दुर्लक्षित राहिलेल्या त्या वाचकप्रिय विषयाकडे पुन्हा एकदा आपला लेखणीनामक फॅलिक अवयव वळवावा, किंवा कळफलकनामक घोडा त्या दिशेनं दौडवावा, आणि आपल्या संस्कारक्षम वाचकांप्रति आपण लेखक जे ऋण लागू असतो ते झीनत अमानच्या वस्त्रे फेडण्याच्या तत्परतेइतक्याच तत्परतेने फेडावे अशी (द्वयर्थी) विनंती.