भारतीय विद्यार्थ्याचे अमेरिकेत उच्चशिक्षण..

अमेरिकेचा विद्यमान उपराष्ट्राध्यक्ष तीन वर्षांपूर्वी तिथल्या विद्यापीठांबद्दल काय बोलला आहे ते इथे पाहा.

ज्याचा मुलगा आता अमेरिकेत शिकतो आहे अशा एका मित्राकडून :

माझ्या मते: १. अमेरिकेची शिक्षण आणि संशोधन व्यवस्था ही जगातील सर्वोत्तम आहे. ट्रम्प यांनी आता ती बंद करण्याचा खटाटोप चालू केल्याने ही वस्तुस्थिती किती काळ टिकेल हे मला माहीत नाही. २. सर्वसाधारणपणे शिक्षणासाठी तिथे जाणे, जगाशी कनेक्ट होणे इत्यादी चांगल्या कल्पना आहेत, पण जर ध्येय असे असेल की मी काही वर्षे तिथे राहून पैसे वसूल करेन तर ते आता अधिकाधिक अवास्तव होऊ लागले आहे.

कॉम्पुटर क्रांती झाली तेव्हा सर्व भारतीय इंजिनीर चीं इचछा होती अमेरिकेत जावं.

आणि  घुप मोठ्या प्रमाणात उच्च शिक्षित गेले.

भारतात महिना दहा हजार पण मिळाले नसते त्यांना तेव्हा अमेरिकेत लाख रुपये मिळाले..

शिकले इथे आणि सेवा करायला गेले तिथे हे सत्य आहे 

आपल्या देशातील शिक्षण, खासकरुन उच्चशिक्षण अत्यंत कमी संस्थात चांगल्या दर्जाचे मिळते, ही वस्तुस्थिती आहे. पण सगळी अमेरिकन विद्यापिठे काही ग्रेट आहेत, असे नाही. त्यामुळे 'कुठे' प्रवेश मिळतो, त्यावर बरेचसे अवलंबून असते. गेल्या काही वर्षांत अमेरिकेत उच्चशिक्षण घेतलेल्या अनेक मुलांना नोकरी न मिळाल्यामुळे परत यावे लागले आहे. त्यांना भारतात नोकरी मिळते, पण वेळ लागतो आणि अमेरिकेत उच्चशिक्षणासाठी जी गुंतवणूक केली ती वसूल होइतो बराच वेळ लागतो.

तरी पण पी एच डी, संशोधन इ. करण्याची इच्छा असेल, तर अमेरिका, किंवा इतर प्रगत देशात उच्चशिक्षण घेणे हा पर्याय अजून तरी चांगला आहे. 

अमेरिकेतल्या विद्यापीठांच्या एकंदरीत बरेवाईटपणाबद्दल तपशीलवार टिप्पणी करण्याकरिता मी व्यक्तिशः पात्र नाही; त्यामुळे, तो विषय तत्संबंधीच्या तज्ज्ञांवर सोडून देऊन त्याविषयी मी मौन बाळगणे हेच इष्ट ठरेल.

मात्र, एक analogy दिल्यावाचून राहवत नाही.

जर्मनीत परंपरेने नावाजलेली अशी अनेक विद्यापीठे होती. (कदाचित अजूनही असतील.) तेथे उच्च दर्जाचे मूलभूत संशोधन चालत असे. (कदाचित अजूनही चालत असेल.)

मात्र, जर्मनीबाहेरच्या देशांतील विद्यार्थ्यांनी १९३०-४०च्या दशकांत (आणि विशेषेकरून १९३९ आणि १९४५च्या दरम्यान) तेथे उच्चशिक्षणासाठी जाणे हे कितपत सयुक्तिक ठरले असते?

तेव्हा, थोडे थांबा. पुढे काय होते, ते पाहा. सध्या जे ग्रहण लागलेले आहे, ते किती टिकते, त्यातून संबंधित विद्यापीठे कितपत आणि कोणत्या अवस्थेत टिकतात, झालेच तर खुद्द अमेरिका किती आणि कोणत्या अवस्थेत टिकते (and I say this as an American), ते पाहा, आणि मगच काय तो निर्णय घ्या, एवढेच सुचवू इच्छितो.

Wait and watch.

बाकी मर्जी तुमची.

गेल्या काही आठवड्यांतील बातम्या पाहता हा प्रश्न आता कोणाला पडूही नये!

परदेसी शिक्षणानंतर काय करणार याचा विचार करूनच शिक्षण घेतले पाहिजे. परदेसी नौकरी नाही मिळाली तर भारतात त्या शिक्षणाचा नौकरी किंवा उद्योग करण्यात कितपत लाभ होईल, याचा विचार करणे ही गरजेचे.