फ्यूनरल ब्लूज - डब्ल्यू. एच. ऑडेन

पूर्ण मुक्त करण्याऐवजी मध्येच थोडी लय आणण्याचा प्रयत्न का केला कळलं नाही. कारण, त्यामुळं रसास्वाद गंडतो. कवितेतील कल्पनाचित्र कळते, प्रतिमा कळतात. पण बाकी गडबड होते, असा याचा अर्थ घ्यावा.

माझा आणि कवितेचा फारसा संबंध नाही, पण मुळ कविता आणि तुमचं भाषांतर वाचून वाटलं आपण पण करावा प्रयत्न, अर्थातच, छंद वगैरे सगळ टांगून फक्त त्यातली भुमिका आणि थोडंफार यमक जमवण्याचा प्रयत्न, आणि ते करताना शक्य तेवढं स्वातंत्र्य घेण्याचा प्रयत्न.

प्रयत्न -

थांबवा काळ, बंद करा कान,
द्या ते हाड चघळायला, ओरडतो आहे श्वान,
शांत करा ती पेटी,घुमू द्या गंभीर ढोल,
बाहेर आणा ती शवपेटी, येउ द्या ती दुखःद ओल.

घालू द्या घिरट्या विमानांना डोक्यावर,
खरडू दे त्यांना येणार नाही तो आता कट्ट्यावर,
बांधा पांढर्‍या रिबिनी शुभ्र गळ्याला पारव्याच्या,
घालू द्या सुती काळे मोजे हाताला पोलिसांच्या.

तोच होता माझ्या दाही दिशा,
माझे सारे काम, आणि आराम;
माझी दुपार, माझी मध्य-रात्र, माझे बोलणं, माझे गाणं,
वाटलं मला प्रेम अमर असतं, ते होतं माझं चुकणं.

नको ते तारे, घालवा ते सारे,
आवरा तो चंद्र, विखरा तो सुर्य,
ओतुन द्या तो समुद्र, कापा ती जंगले,
आता काहीच होउ शकत नाही चांगले.

प्रेरणा - डब्ल्यू. एच. ऑडेन (१९३८) + चिंतातुर जंतू

टीप - (अ)शुद्धलेखनासाठी माफी असावी.

>> कारण उगवणार नाही आता कधीही काहीही चांगलं >>
अल्टीमेट दु:खद, शोकाकुल पंच लाइन आहे.

एकंदर छान आहे भाषांतर/अनुवाद. ही माझी एक आवडती कविता आहे. मूळ कवितेचे एक चांगले आणि लोकप्रिय वाचन इथे ऐकता येईल. एकंदर तूर्तास एवढेच.

"फोर वेडींग्ज अँड अ फ्यूनरल" चित्रपटामधे ही कविता ऐकलेली होती. भाषांतर आवडलं. त्याच्या लयीला समजून घेण्याचा प्रयत्न करतो आहे.

स्मशानवैराग्य
असं होईल नं?

असं होईल नं?
असले आशा बगे टाईप (गैरसमज नसावा, त्या माझ्या आवडत्या लेखिका आहेत!) शब्दप्रयोग समजून घेण्याचा प्रयत्न करतो आहे. अय्या ही नवीन पैठणी वाटतं, नाहीतर काय, वाट्टेल ते बोलायचं अगदी जिभेला हाड नसल्यासारखं, दहावी नं त्याची, चार बदाम पाण्यात भिजवून देत जा नेमानं, काय झालं गं पुढे मग, ती जाते का घर सोडून? आलं लसूण पेस्ट ना? दोन चमचे अगं...असले काहीसे मनात येत आहे. 'आडकित्ता' या नावावरुन मनात येणारे ' केसाळ मांडीवरुन वर सरकणारे धोतर खाली ओढत सरपंच पाच्चकन थुंकले आणि म्हणाले,"मायला, ह्या मास्तरणीला वाड्यावर घेतली पायजे एकदा"' असले काहीसे बाजूला सरकवून नं, शी, इश्श असली भाषा कशी वापरता येईल याचा विचार करतो आहे!

मी यांचे 'इंप्रोवाइझेशन' आवडले! हे कवितांवरचे धागे अजब आहेत, बहुभाषिक शब्दजालात, आणि जालविश्वात तासंतास गुंतवून ठेवतात!

बोर्हेसच्या धाग्यावरच्या कविता वाचून पुन्हा नेरुदांची आठवण झाली. धनंजय ने केलेला अनुवाद वाचला, आणि सिल्सिलातल्या अमिताभ ने वाचलेली "मैं और मेरी तन्हाई" आठवली, आणि नंतर दुसर्‍या चित्रपटात वाचलेली साहिरची ही कविता आठवून पुन्हा वाचली.

ऑडन ची ही कविता वाचल्यावर त्याची द मोर लविंग वन वाचली, आणि पुश्किन ची आय लव्ड यू कविता डोक्यात बसली. तिचे अनेक वेगवेगळे अनुवाद शोधून वाचले, आणि पुन्हा साहिरनंच लिहीलेलं (तलतच्या कापर्‍या आवाजातलं) "मेरे ख्वाबोंके झरोकोंको सजानेवाली" आपोआप ऐकू येऊ लागलं.

ऑडन ची भारताच्या फाळणीवरची कविता (फाळणीच्या कामासाठी नेमलेल्या सीरिल रॅडक्लिफ वर) मस्त आहे:

Partition

Unbiased at least he was when he arrived on his mission,
Having never set eyes on the land he was called to partition
Between two peoples fanatically at odds,
With their different diets and incompatible gods.
"Time," they had briefed him in London, "is short. It's too late
For mutual reconciliation or rational debate:
The only solution now lies in separation.
The Viceroy thinks, as you will see from his letter,
That the less you are seen in his company the better,
So we've arranged to provide you with other accommodation.
We can give you four judges, two Moslem and two Hindu,
To consult with, but the final decision must rest with you."

Shut up in a lonely mansion, with police night and day
Patrolling the gardens to keep the assassins away,
He got down to work, to the task of settling the fate
Of millions. The maps at his disposal were out of date
And the Census Returns almost certainly incorrect,
But there was no time to check them, no time to inspect
Contested areas. The weather was frightfully hot,
And a bout of dysentery kept him constantly on the trot,
But in seven weeks it was done, the frontiers decided,
A continent for better or worse divided.

The next day he sailed for England, where he could quickly forget
The case, as a good lawyer must. Return he would not,
Afraid, as he told his Club, that he might get shot.

साहजिक आहे, या नंतर फैज़ यांचे सुबह-ए-आजा़दी वाचणे आलेच...

असेच अजून अनुवाद आणि धागे येऊ द्यात.....

त्या निमित्ताने मूळ कवितासुद्धा वाचली.

मला वाटते की विशेष प्रयत्न केला असता, तर आशयाला मारक नसलेली लय जमली असती. मुळात लय आशयाला पोषक आहे.

"विव्हळत" शब्दाची निवड आवडली खास.

मुळ कविता अधिक आवडली. अनुवाद अधिक 'अकृत्रिम' हवा होता असे वाटते..
ऑडेन ला आदरांजली.

वर रोचना यांनी दिलेली फाळणीवरील कविताही अतिशय आवडली

शेवटचं कडवं (मुळ कवितेतही) इतर कडव्यांच्या मानाने थोडंसं सौम्य वाटलं.

अन / प्रीती वगैरे सुडो रोंम्यांटीक कवितेतले हुकुमाचे एक्के निदान अनुवाद करताना तरी वापरू नयेत असे माझे बापुडे मत

भाषांतर खूपच शब्दशः झाल्यासारखं वाटलं. रसदार हाडूक, कार्यमग्न आठवडा, पण मी चुकलो हे कानाला बरोबर वाटत नाही. वृत्तात किंवा वाक्यरचनेत बदल करणंही फायद्याचं ठरेल बहुधा.

मी प्रयत्न केलाय.

फ्युनरल ब्लुज

बंद करा ती घड्याळं, विसरा ते फ़ोन,
थांबवा त्या लाळेलं हाडुक खाणार्‍या कुत्र्याचं भुंकणं,
चुप करा पियानोला, आणि दाटुन वाजणार्या ड्रम्सबरोबर
आणा बाहेर तो कफ़िन, येऊ देत मातम करणार्‍यांना.

विमानांना रिंगण घालु द्या हळहळणार्‍यांच्या माथ्यावर
आकाशात ‘तो मेलाय’ अशा रेघोट्या मारत.
वस्तीवरल्या कबुतरांच्या शुभ्र गळ्याभोवती बांधा रिबनी,
रस्त्यावर पहारा देणार्‍या पोलिसांना पहनु द्यात त्यांच्या हातात शोकमोजे.

तो होता माझी उत्तर, माझी दक्षिण, माझी पूर्व आणि पश्चिम,
माझा धामधुमीचा आठवडा आणि माझा निवांत रविवार,
माझी दुपार, मध्यरात्र, माझं बोलणं, माझं गाणं;
वाटलं की प्रेम असेल चिरंतन: मी चुकलो.

नको आहेत आता तारे; ठेवा सर्वांना बाहेर,
आवरा त्या चंद्राला आणि विस्कटा तो सूर्य,
ओतुन टाका तो समुद्र आणि झाडून टाका ते जंगल;
आता काहीच नाही हाताशी लागणार भलं.