पेड्डामानिषी

आमच्या एका तेलुगु परिचितांनी त्यांच्या मुलीच्या "हाफ सारी" सोहोळ्याला आमंत्रण केल्याचे आठवते. काही कारणामुळे आम्ही तेथे उपस्थित राहू शकलो नाही.

एका तुळू मित्राकडून या प्रथेची [जरी काहीशी त्रोटक असली तरी] मिळाली होती. तेलुगु कुटुंबिय खर्चही बराचसा करतात या प्रसंगी असे त्याचे म्हणणे.

"२२ जून" चित्रपटातील तो प्रसंग मनावर चरका उमटवितो तो त्या गाण्याच्या प्रसंगी मागे कोपर्‍यात भींतीला टेकून उदास बसलेली एक बालविधवा. इतक्या स्त्री कलाकार त्या चित्रपटात असूनही एकीच्याही मुखी एका ओळीचाही संवाद न देऊन पटवर्धन दांपत्यांने त्या काळातील स्त्रीचे घरातील स्थान किती दुय्यम होते त्या काळी, हेच अधोरेखीत केले होते.
(असो, काहीसे अवांतर झाल्याबद्दल क्षमस्व).

भेटायला येणारीप्रत्येक पाहुणी स्त्री मुलीला स्पर्श न करता कुंकू प्रदान करते. ते कुंकू मुलगी एका विशिष्ठ हस्तमुद्रेमध्ये स्वीकारते.

असे समारंभ मला व्यक्तिशः नापसंत आहेत. हळदी कुंकवाच्या समारंभाचेही असेच. जेथे लग्न न झालेल्या प्रौढ स्त्रियांना किंवा विधवांना वगळले जाते.

अर्थातच, काही ठिकाणी या समारंभाचे स्वरूप बदलले आहे. तेथे मी जाते परंतु असे समारंभ करणे मला आवडणार नाही.

बाकी, या समारंभाची माहिती आहे. माझ्यामते अन्य दाक्षिणात्य राज्यांतही हे चालते.

बग बग बगः उद्दृते दिसत नाहीत.

आपल्याकडे लैंगिक शिक्षणाबाबत उदासिनता असल्याने ही पद्धत चांगली आहे. कमीतकमी मुलीला आपल्याला जे होत आहे ते काही वेगळे नाही हे तरी कळते.

प्रियालीताईंनी "उत्सवप्रियते" वर घेतलेला आक्षेप काही प्रमाणात (सद्यस्थितीत....या अतिवेगवान युगात) मान्य करावा लागला तरी ज्या काळात या प्रथा (विशेषतः ब्राह्मण कुटुंबियांत) अस्तित्वात होत्या....आजही असतीलच... त्याचा मागोवा घेतल्यास, त्याचा उद्देश्य मुलीला तिच्या 'स्त्रित्वा'ची जाणीव करून देण्याच्या उद्देशातून ती प्रथा अस्तित्वात आली असावी. मुलगी रज:स्वला होणे ही खरे तर एक नैसर्गिक प्रक्रिया जी मानव कोणत्याही मार्गाने थोपवू शकत नाही. त्या चक्राला मुलगी जेव्हा बांधली जाईल तो प्रसंग एवढ्यासाठीच 'साजरा' केला जात असणार की, त्या अनुषंगाने तिच्यावर येणार्‍या [स्त्रीत्व जपण्याच्या] जबाबदार्‍यांचीही एकप्रकारे जाणीव करून द्यावी असाही एक प्रघात असेल.

बालविवाह तर होत होतेच या शतकापूर्वी. पण नवरी मुलगी अजूनी मुलगीच असल्याने त्यावेळेच्या प्रथेनुसार ती आईवडिलांकडेच असे. मग तिला ज्यावेळी "नहाण" प्राप्त होई, त्यावेळी साहजिकच तिची सासरी पाठवणी करण्याची तयारी सुरू होत असणार. मग ही पाठवणी करण्याच्या प्रसंगाला "उत्सवा"चे रूप येणे क्रमप्राप्तच मानावे लागेल. तुळू कुटुंबातील तो रोख त्या प्रथेचाच परिपाक असावा.

इथे हेही सांगणे जरूरीचे आहे की, पश्चिम महाराष्ट्रातील 'मराठा' समाजातील घरातून अशा प्रसंगी कोणताही 'उत्सव' म्हणण्याजोगा कार्यक्रम अजिबात होत नाही म्हटले तरी चालेल. मराठ्याची मुलगी वयात आली ही गोष्ट आईआजीला योग्य वेळी कळते आणि त्याचे पुरुष वर्गाला काहीही देणेघेणे नसते. [हां....त्या दिवशी तिला खास आंघोळ, वेणीफणी आणि नवी साडी मात्र....त्यातही हिरव्या रंगाची....कारण माहीत नाही...नेसवली जाते. मुलगीही खुश दिसत्येच.]. घरातील नित्याच्या जेवणातही काही विशेष असा बदल केला जात नाही.

म्हणजे घागरा आणि त्यावर ओढणी. तोहफा वगैरेच्या जमान्यातले श्रीदेवीचे कपडे आठवताहेत का? नसल्यास हे पहा.(ती श्रीदेवी नाही)

ही साडी सहसा लग्न न झालेल्या मुली घालतात. आताशाच चर्चेत आलेले पद्मनाभन मंदिर आणि तत्सम ठिकाणी डेरवणसारखेच कुणाला कोणत्या कपड्यांत मंदिरात जाण्याची मुभा असावी याचे नियम आहेत. त्यात नियमांत 'हाफ सारी' घालून आलेल्या मुलीस परवानगी आहे असं लिहिलं होतं. (अर्थात थोड्याच वेळात आम्हाला दर डोकं ५० रूपये घेऊन घातलेल्या कपड्यांवरूनच एक लुंगी गुंडाळली आणि आत जाऊ दिलं. आता इतके दूरवर आलोच आहोत तर ५० रूपयांकडे कशाला पहा म्हणून आम्हीही ते पैसे दिले.)

आजही जी गोष्ट उघडपणे चर्चा करायला आपल्या एकंदरच समाजामध्ये संकोचाची भावना असते, तिथे या घटनेचा सोहळा साजरा होत असणे, पूर्वापार, हे जे लोक असा सोहळा करतात, करत असत, त्यांच्या परिपक्व मानसिकतेचे लक्षण आहे असे मी समजतो.

रोचक माहिती. मागे काही दक्षिण भारतिय लोकांच्या संपर्कात असताना असा काही सोहळा असतो हे ऐकले होते. इत्थंभूत माहिती आज कळली.

**

काही महिन्यांपूर्वी एका चॅनेलवर एका डॉक्युमेंटरीमधे आफ्रिकेतील काही जमातींमधे मुले (रादर मुलगे) विशिष्ट वयात येताना केले जाणारे समारंभ यांच्याबद्दल माहिती कळली. या प्रकाराला कमिंग ऑफ एज सेरेमनी असे म्हणतात. पूर्वीही असे काही बाही ऐकले होते. पण या कार्यक्रमानंतर मात्र कुतूहल चाळवले गेले. आणि त्याविषयी माहिती गोळा करू लागलो होतो. एखादा लेख लिहायचा प्ल्यान आहे.

असे सोहळे व्हावेत की न व्हावेत हा वादाचा मुद्दा आहे. मात्र आदिम अवस्थेपासून मानवाला लहान मुलांचे मोठ्या माणसात परिवर्तन होणे हे केवळ आणि केवळ, त्या मुलाच्या लैंगिक अवस्थेशीच निगडीत ठेवावे वाटत आले आहे. ते एक शारिरीक परिवर्तन आहे. इतर सगळी परिवर्तनं मानसिक अथवा बौद्धिक असतात त्यामुळे डिफाईन / डिमार्केट तितकीशी सोपी नाहीत. मात्र लैंगिक परिवर्तन अगदीच दृश्य प्रकारचे असते आणि त्यामुळे त्याचे डेफिनिशन सोपे असते. असा मोठा झालेला / झालेली मग त्या समूहाचा एक पूर्ण अधिकार असलेली व्यक्ती बनते. साहजिकच त्या व्यक्तीच्या आयष्यात हे एक अतिशय आतुरतेने वाट बघावे असा एक प्रसंग असतो. म्हणून मग त्यायोगे येणारे सगळे सोहळे / आचार आणि कर्मकांडं.

मानव विकसित होत गेला पण काही आदिम गोष्टी बरोबर घेत चालला. त्यांचे स्वरूप बदलले, प्रसंगी निकषही बदलले पण बहुतांशी समाजात ही प्रथा कोणत्या ना कोणत्या स्वरूपात चालू राहिली. मग ते 'सीताबाई चाफेकरणी'ला येणारे न्हाण असो किंवा एखाद्या गोंयकार किरिस्तावाच्या मुलाचे अथवा मुलीचे 'कन्फर्मेशन' असो. आपलं पोर 'मोठं झालं' हे जगाला सांगायचा सोस आईबापालाही असतो आणि त्या पोरांनाही एक भयचकित उत्सुकता असते. सुरूवातीला मानव समूहात लैगिकतेबद्दल फारशा विचित्र कल्पना नव्हत्या तेव्हा हे सगळे अगदी मॅटर ऑफ फॅक्ट असायचे. नागर संस्कृत्या विकसित होत गेल्या तसतश्या काही कल्पना रूजत गेल्या आणि भारतिय संस्कृतीत तरी लैंगिकता हा एक न बोलण्याचा विषय होऊन गेला. त्याच्याशी बरेच समज आणि गंड जोडले गेले. आणि म्हणूनच वर उल्लेख झाल्याप्रमाणे अशा सोहळ्यांच्यावेळी त्या मुलीला काय प्रसंगातून जावे लागत असेल असा प्रश्न उद्भवत असेल. लैंगिकतेला आपण आपल्या पुरते का होईना, मॅटर ऑफ फॅक्ट केले तर मुलींना असे लाजिरवाणे वगैरे वाटणे टळू शकेल. आजही बरेचसे डॉक्टर्स आणि समुपदेशक मुलांमुलींना लैंगिकतेबद्दल सजग करण्याचा पुरस्कार करतातच.

मुलीपेक्षा पोटेन्शियल वरांना मुलगी लग्नाची झाली आहे हे कळण्यासाठी आणि त्याची सर्व नातलग-संबंधितात माहिती होण्यासाठी तर हा समारंभ पुर्वी सुरू झाला नसेल ना अशी शंका मनात येते. गोडसे भटजींचे 'माझा प्रवास' वाचल्यानंतर तत्कालीन पुरूषांच्या डेस्परेशनची थोडीफार कल्पना येते.

कदाचित मुलगी वयात आली आहे, आता तिच्यासाठी योग्य वर शोधायला हरकत नाही वगैरे असा संदेश देण्यासाठी ही पद्धत असू शकेल. सध्याच्या काळात त्याला काही औचित्य नाही.
पण कदाचित अशा समारंभामुळे आपल्याला जे होतंय ते जगावेगळं किंवा घाणेरडं नाही असं तरी त्या मुलीला वाटू शकेल. खूप सिक्रेसी बाळगणार्‍या समाजापेक्षा हा सोहळा मला पटेल!

श्री.चिं.जं. यांच्या प्रतिसादाला श्री.आ.रा. यानी दिलेले उत्तर त्यांचे [चिं.जं.यांचे] काही प्रमाणात समाधान करू शकेल असे वाटत असतानाच श्री.आ.रा.यांचाच त्या बाबतीतील मुद्दा पुढे नेण्याचा प्रयत्न करतो. [धाग्यात अवांतर होत आहे हे चिंजंचे मत ग्राह्य आहेच, पण तरीही हा मुद्दा इथे असावा असेही आता वाटत आहे.]

ग्रीक तसेच रोमन काळातील कलाजीवनाच्या भरभराटीवर खरे तर नवीन धागा काढणे जरूरीचे आहे, पण तरीही थोडक्यात इथे या निमित्ताने इतकेच म्हणता येईल की तेथील संपन्न अशा राजाश्रयतेचा प्रभाव शिल्पकार आणि चित्रकार यांच्यावर अशा रितीने पडला होता की मग त्या संस्कृतीमध्ये मानल्या गेलेल्या देवतांच्या प्रतिमा तसेच मानवी सौंदर्यपूजनासाठी त्या कलाकारांनी मिळालेल्या स्वातंत्र्याचा मुक्त वापर केला. "इमोशनल रेसिस्टन्स टु अ थॉट" हा अडथळा त्या कलाकारांच्या करणीत कधीच मग जाणवला नसल्याचे त्या काळातील कलाकृती [दोन्ही : शिल्प आणि चित्रकला] निखळ आनंदाचे प्रतिक मानल्या गेल्या आणि त्याची परंपरा सार्‍या युरोपीअन कल्चरवर पसरल्याचे जाणवते. सेक्स अपीलची सूचकता तिथे दुय्यम, नव्हे नगण्यच, म्हणावी लागेल. खजुराहो शिल्पाच्या विविध विषयातील जिथे विषय 'मैथुन' आहे तिथे कामुक भावना उद्दीपित करणारे प्रसंग शिल्पकारांने कोरणे हे त्याच्याकडून अपेक्षित होतेच, पण तिथेही 'संस्कृती' चा पडदा आणणे भाग पडल्याने [हे का करावे लागले त्याच्या खोलात जाण्याची आवश्यकता नाही] थेट कामसूत्राच्या पायर्‍या दर्शवितानाही त्या मूळच्या नैसर्गिक उघड्या देहावर दागिन्यांचे आवरण टाकून मूळ विषय भरकटू दिल्याचे दिसते. हे तसे करणे त्या शिल्पकाराच्या मनीही नसेल, पण प्राप्त परिस्थितीत सम्राटाच्या आदेशाची ते पायमल्ली करू शकत नव्हते.

मी वानगीदाखल दोनतीन चित्रे इथे देतो, ज्यावरून मला (तसेच श्री.आ.रा. यानाही) या विषयाच्या खोलीबाबत नेमके काय म्हणायचे आहे ते शब्दाविनाही समजेल.

पहिले आहे ~ एक ग्रीक न्यूड. चित्रावरून कल्पना येईलच की, शिल्पकाराला स्त्रीचा देह अशारितीने समोर आणायचा आहे की त्या नग्नतेमुळी मनी कामुकता जागी होणार नाही. त्या तरूणीची ती सहजता इतकी नैसर्गिक वाटते की तिला कल्पनाही नाही की कुणीतरी तिचा देह रेखाटत आहे.

दुसरे आहे ~ एक खुल्या वातावरणातील चित्रकलेचे. इथेही नग्नता प्रामुख्याने रेखाटली असली तरी ती मुद्दाम करण्याच्या प्रयोजन दिसत नाही. मोकळेपणा स्पष्टच आहे.

तिसरे आहे ~ आपल्या खजुराहोमधील. दोन नायिका आणि एक नायक यांच्या भेटीचे आणि त्या भेटीत नायिकांची शारीरसौंदर्याची खर्‍या अर्थाने परिमाणे आहेत ती जडजवाहिरांच्या माध्यमाने झाकून टाकण्याचा शिल्पकाराचा यत्न शिल्पकलेला मारक ठरतो. विशेषतः सुंदरीचे वक्ष झाकणारी ती मौक्तिकमाला त्या जागी सहज आल्याचे जाणवत नाही.

"संकोच-भावने"मधील आविष्कराची आत्यंतिकता चित्राला मारक ठरते ती अशी. आता देशोदेशीचे पर्यटक खजुराहो येथील शिल्पकला पाहण्यास येतात हा भाग वेगळा. मग तसे ते सारा युरोप तेच करीत फिरत असतात. प्रश्न आहे इथे चर्चेचा तो कला आणि संकोच एकमेकाला पूरक ठरतात की मारक याबाबत.

अशोक पाटील

(फोटो आल्याचे दिसत नाही. रितसर फोटोबकेटद्वारे तीन चित्रे योग्यरितीने इथे दिली आहेत. यापूर्वीही अन्यत्र असे फोटो यशस्वीरित्या दिले गेले आहेत. काही तांत्रिक अडचण असल्यास संपादक मंडळाने साहाय्य करावे.)

सर्वात पहिले सारीका, एक महत्त्वाचा आणि 'हॉट' विषय काढण्याबद्दल आभार.

आहाराबाबत म्हणाल तर या वयात मुलींच्या आहारात पुरेशी प्रथिनं आणि स्निग्ध पदार्थ असावेत. त्या संदर्भात तीळ, खोबरं आणि गूळ (सारिकाने लोहाचा उल्लेख केला आहे) खाणं तार्किक वाटतं. पण एवढ्या प्रमाणात कोणत्याही गोष्टीचा भडीमार झालेला वाईटच. मला सलग दोन जेवणांत एकच भाजी खाववत नाही तर १३ दिवस (१३ असलं म्हणून काय झालं!) तिखटाचे पदार्थ नाहीत म्हणजे त्रासच जास्त. त्यातून आलेल्या प्रत्येक बाईच्या हातून हे खायचं तर शरीराला त्या १३ दिवसांत फायबर्स किती कमी मिळतील...!

मुख्य चर्चाविषयासंदर्भातः

काहीही बदल होत असल्यास त्याला विरोध करण्याचा साधारण मानवी स्वभाव असतो. ज्या बदलास आपण विरोध करू शकत नाही, त्याला काही करून दुष्ट, वाईट किंवा संकट असंही ठरवण्याचा पॅटर्न दिसतो. हजारो वर्ष बघितली गेलेली चटकन उदाहरणं सुचत आहेत ती आकाशातली; ग्रहणे, धूमकेतू दिसणे, ग्रहांची वक्री गती, इ. विविध संस्कृतींमधे या गोष्टी वाईट समजल्या गेल्या आहेत. मुलींच्या वयात येण्याचं एक चिह्न म्हणजे पाळी सुरू होणं. मुलीच्या शरीरात होणार्‍या बदलाचा स्वीकारही फार आनंदाने केला जातो असं नाही. एकूणच या रक्तस्त्रावाकडे फार चांगलं म्हणून बघितल्याची नोंद सापडणं कठीण आहे. अजूनही "त्या चार" दिवसांमधे कोणतीही "पवित्र" गोष्ट करण्याकडे स्त्रियांचा कल नसतो.

अशा पार्श्वभूमीवर या उत्सवाकडे कोणत्या नजरेतून पहावं या बाबतीत मी थोडी साशंक आहे. क्रेमरची कन्स्पिरसी थिअरी खरी असू शकेल अशी थोडी शंका येते. आणखी एक, स्त्रियांवर बंधनं असण्याच्या मनूच्या नंतरच्या काळात हा सोहोळा करण्याची पद्धत सुरू झाली असेल तर "चला, आणखी एक कारण मिळालं मैत्रिणी, बहिणी, नातेवाईक स्त्रियांना भेटण्यासाठी!" असाही उद्देश असू शकतो. प्रत्येक पाळीमागे एक ओव्हम फुकट गेलं असा काही विचार, जो ऑर्थोडॉक्स ख्रिश्चनांमधे होतो/व्हायचा, भारतात व्हायचा का नाही याबद्दल मला कल्पना नाही. पण तसं असल्यास "यापुढे पाळी जाईपर्यंत मुलीवर मनुष्यवधाचा आरोप आहे" असा काहीसा विचारही असू शकतो. किंवा आता तुझं बालपण संपलं आणि मानेवर कायमचं जू आलं अशा काही विचारांतून उत्सव असू शकतो. मुलीला बाजूला बसवणे, कोणीही स्पर्श न करणे आणि सुतकात पाळली जाणारी बंधनं (जी मला नीटशी/अजिबात माहित नाहीत) त्याची तुलना होऊ शकते काय?

या समारंभांतून नक्की काय साध्य होत असेल या बाबतीतही शंका आहे. त्या मुलीला यातून नक्की काय संदेश मिळत असेल? पाळी सुरू होणे ही चांगली गोष्ट आहे असा? का जबाबदारीची जाणीव (बरं मग ही जबाबदारी मुलग्यांवर नाही का?) का मुक्तसुनीत म्हणतात तसं त्या मुलीला कानकोंडं होत असेल? माझ्या बरोबरीच्या, शहरी वातावरणातल्या अनेक मुलींना पाळी आली त्या वयात कानकोंडं वाटायचं, अगदी आजूबाजूला मुलीच असल्या तरीही. आजही अनेक मुलींना या अडनिड्या वयात काही विचित्र वाटतं असं लक्षात येतं. पण तरीही जर अशा प्रकारच्या संस्कारांमधून (सोहळा हाच एक संस्कार या अर्थी) मुलीला पाळीची लाज वाटणं कमी/बंद होत असेल तर त्याचं स्वागतच आहे.

हा असा सोहळा माझ्या बाबतीत झालेला मला आवडला असता का? नाही. कारण एखाद्या वेगळ्या गोष्टीचा सोहळा होणं ठीक वाटतं. जी गोष्ट जगाच्या अर्ध्या लोकसंख्येच्या बाबतीत होते त्याचा कसला सोहळा करायचा? किंबहुना हे होणं नॉर्मलच आहे असंच काही त्या वयात आईने मला शिकवल्यामुळे हे काही वेगळं होत आहे असं मला कधीच वाटलं नाही; वेगळं म्हणजे ना चांगलं ना वाईट. उत्सव, सोहोळा साजरा करायचा असेल तर मुहूर्ताची वाट बघण्यापेक्षा सुटी-सवडीचा विचार महत्त्वाचा असं मला वाटतं; उदा मंगळागौर कालबाह्य वाटते, पण त्याच गोष्टी शुक्रवार किंवा शनिवारी करायच्या ठरवल्या तर मी त्यात सहभागी होईनही. माझ्या पालकांची आणि माझीही साधारण मध्यमवर्गीय आणि सुखवस्तू कौटुंबिक पार्श्वभूमी याचा या विचारांत हातभार असावा.

मुलगी 'मोठी' होणे (पेद्दा म्हणजे मोठा/ठी/ठे) हा 'समारंभ' साजरा होताना मी पहिल्यांदा पाहिला तेव्हा मला कसेसेच झाले होते.
घरासमोरील रस्त्यावर मांडव आणि स्टेज घालून, लाऊडस्पिकर लावून एखादे लग्न असावे तसा हा कार्यक्रम चालला होता. स्टेजवर दांपत्य बसलेले असावे असे
वाटून मी पाहिले तर एक लहानशी मुलगी स्टेजवरच्या 'सिंहासनावर' बसली होती. (तीच हाफ सारी वगैरे...)
त्यावेळी असा काही प्रकार उघडणे साजरा केला जातो याची काहीच कल्पना नव्हती. आमच्या वामांगाने आम्हाला ती माहिती पुरवली.
पुढे असे लक्षात आले की जातींच्या उतरंडीप्रमाणे गाजावाजा करून ही रूढी पाळली जाते. जात जितकी वर तितका बोभाटा कमी. पण तरीही अनेक सुशिक्षित, उच्चवर्गीय
घरांमध्ये हा 'समारंभ' केला जातो. तो प्रकार शेजार्‍यांकडे झाला आणि मग आमच्याच एका कानडी-तेलुगु नातेवाईकांकडे झाला तेव्हा मात्र मी थक्क झालो.

आंध्र प्रदेश आणि कर्नाटकात हा समारंभ केला जातो. आपली मुलगी वयात आली - तिचे लग्नाचे वय झाले - ती आई होण्याच्या क्षमतेची आहे
या सार्‍या विचारांचा त्यात समावेश असावा. पूर्वी महाराष्ट्रात हे होत असे. ‘सीताबाई चाफेकळीला नहाण आलं’ हा मखरातला प्रकार तर वर दिलेलाच आहे.
पण जे होत आहे ते काही विचित्र नाही - नैसर्गिकच आहे (कदाचित आनंदाचं/अभिमानाचं आहे) असं त्या मुलीला वाटावं असाही विचार त्यात असेल.
विचारशुचितेच्या महाराष्ट्रीय पद्धतीमुळे मुलींना हे नहाण येणं विचित्र-भितीदायक वाटण्याचा संभव असावा.

थोडक्यात, हे तेलुगु संकेतस्थळ असते तर या विषयावर काही चर्चाच झाली नसती इतके ते इथे नित्यनैमित्त्यिक आहे.

या चर्चेत मी अनेक प्रतिसाद दिले आहेत परंतु प्रत्येक प्रतिसादात मला उत्सवाचे स्वरूप मान्य नसल्याचे सांगितले आहे. या उत्सवातून मुलीला दिलासा मिळू शकतो असे अनेकांनी म्हटले आहे पण अगदी तसेच होत असेल का? होत असेलही किंवा नसेलही. कदाचित यावेळी तिला घरातील मोठ्या बायका तिने या दिवसांत कसे इतरांना शिवू नये, लांब रहावे, वेगळे बसावे, देवाधर्माच्या कार्यात भाग घेऊ नये किंवा अशा दिवसांत तिची मासिक पाळी आल्यास देवाधर्माचा नियम चुकून त्याचं खापर तिच्या माथी फोडलं जाऊ शकेल अशी सुचवणीही करत असतील. अशा उत्सवांना धार्मिक स्वरूप असेल तर आपण सर्व धार्मिक विधी पाळण्यात कसर करत नाही हे दाखवण्यात बायकांचे प्रमाण मोठे असावे.

अशा प्रसंगांचे स्वरूप बदलायला हवे असे मला आवर्जून वाटते. १३-१४ वर्षांच्या मुली अगदीच लहान नसतात. त्यांच्यापेक्षा लहान वयांच्या मुलांना त्यांच्या वाढदिवशी कोणाला बोलवायचे हे विचारले जाते तर मग अशावेळी मुलींना विचारून त्यांना हा दिवस कसा साजरा करायचा ते का विचारू नये? या दिवशी काही वेगळे घडत नाही हे सांगताना या मुलींना -

- त्यांच्या घरातील थोड्या मोठ्या मुलींना, बहिणींना किंवा मैत्रिणींना बोलवून दिवस साजरा करणे. उत्सवाचे निमित्त माहित असल्याने मुली आपले अनुभव शेअर करतील. हे करताना मुलीला आवडणार्‍या किंवा कम्फर्टेबल वाटेल अशा घरातील मोठ्या बायांनाही बोलावता येईल. जसे, आजी, आत्या, मामी, काकी.
- त्यांच्या मित्र-मैत्रिणींबरोबर बाहेर जाण्याचा कार्यक्रम ठरवावा. यात चित्रपट, पार्टी, जेवण इ. करता येईल
- मुलींना घेऊन आवर्जून देवळात जावे. (हे नास्तिकांना लागू होईल असे नाही परंतु विवेकी आस्तिकांनी तरी करावे.) मुलीच्या हातून तिच्या आयुष्यात झालेल्या महत्त्वाच्या या वाढीमुळे जर देवाला फुल वाहण्याची, पूजा करण्याची इच्छा असेल तर ते करू द्यावे.

या खेरीजही इतर गोष्टींनी त्यांना कम्फर्टेबल करता येईल. त्यासाठी हाफ सारी, सिंहासने आणि गर्दीची गरज असेलच असे नाही.

अशा चालीरीती आपल्याकडेदेखील होत्या
२२ जून चित्रपटात अशा प्रसंगा बद्दलेक गाणे देखील आहे

सीता बाईला चाफेकळीला नहाण आलं
पहिले नहाणं आले सासू वाटीते बत्तासे.
सीताबाईला चाफेकळीला....

सगळीकडेच आहेत..
Débutante हा शब्द व त्याची माहिती इथे बघा..

देब्युताँत पद्धतीचा उल्लेख आडकित्ता ह्यांनी केलाच आहे. माझ्या समजुतीप्रमाणे ही पद्धत अमेरिकेत न्यूयॉर्कसारख्या शहरातील गर्भश्रीमंतांच्या चालींपैकी आहे. इंग्लंडमध्ये ह्यालाच being presented at Court म्हणत असत. सध्या ही पद्धत कितपत वापरात आहे ते सांगता येत नाही पण १९२०-३० पर्यंत ती चांगलीच जिवंत होती. खास भरवलेल्या दरबारात प्रतिष्ठित कुटुंबातील स्त्रिया आपल्या भाच्या-पुतण्या अशा उपवर मुलींना राजाराणीसमोरे formally present करीत असत आणि त्यानंतर ती मुलगी दुसर्‍या स्त्री chaperone शिवाय समाजातील मेजवान्या-नृत्य ह्यांची निमन्त्रणे स्वीकारू शके. 'डाउनटन अ‍ॅबी' ह्या खानदानी ब्रिटिश समाजाचे चित्रण दाखविणार्‍या मालिकेत असा एक दरबार दाखविला आहे.

तारुण्याच्या उंबरठ्यावरील तरुणतरुणींना Grand Tour वर पाठविण्याचाहि अशा कुटुंबातून प्रघात होता. Grand Tour म्हणजे फ्रान्स, इटली अशा समृद्ध संस्कृति असलेल्या देशांमधून काही काळ प्रवास. आवश्यक ती 'सांस्कृतिक झिलई' अशा तरुणतरुणींना मिळावी हा त्यामागे हेतु असे. अमेरिकेत पैसा मुबलक पण सांस्कृतिक बाबीत आपण जरा कमी पडतो अशी जाणीव. त्याचा परिणाम म्हणजे साबणाच्या, टूथपेस्टच्या किंवा तसल्याच कसल्या साम्राज्याचे मालक असलेले श्रीमंत बाप भरपूर allowance देऊन आपल्या अपत्यांना अशा Grand Tour वर पाठवीत असत.

The Talented Mr. Ripley ह्या चित्रपटाची कथा अशा Grand Tour भोवती गुंफलेली आहे.

Grand Tour ची अधिक माहिती येथे पहा.