आपण असं विचित्र का वागतो?

हे मी प्रतिसादात अंमळ स्पष्ट केलेय. यावर विचार फार नै, थोडासा केलाय. म्हणजे बघा, वैदिकधर्मीय लोकांची जुनी वस्ती सप्तसिंधूच्या प्रदेशात होती. तिथून ते भारतभर पसरले. त्यांची संख्या जास्त नव्हती-यद्यपि ते युद्धपद्धती इ. बाबतींत सुधारलेले असले तरी. त्यामुळे त्यांची राज्ये हळूहळू अख्खा उत्तर भारत व्यापून तयार झाली, पण अन्य टोळ्या, त्यांची उपासनापद्धती, इ. शी त्यांना कायम जुळवून घ्यावे लागले. आणि वैदिक काळात एकच एक प्रदेश नव्हता की जिथे ते स्वतःचे स्पिरिच्युअल-पॉलिटिकल सेंटर बनवतील. त्यामुळे सप्तसिंधूच्या प्रदेशाशी सांस्कृतिक लिंक कायम राहिली तरी ते लोक डीसेंट्रलाईझ झाले हळूहळू.

भारतात इतके वेगवेगळ्या प्रकारचे आणि इतके जास्त लोक अनादि काळापासून आहेत, की त्या सर्वांशी जुळवून घेऊन वर आपले सांस्कृतिक/राजकीय आधिपत्य प्रस्थापायचे झाले तर सहिष्णूपणा इज द बेस्ट पॉलिसी ऑफ लीस्ट रेझिस्टन्स असे दिसल्याने हिंदू धर्म आपोआप सहिष्णू झाला, विशेषतः उपासनापद्धतीच्या बाबतीत. अन्यत्र असे इतके दिसत नाही. वैविध्य असले तरि संख्याबळ इतके नसावे. त्यामुळे अ‍ॅकल्चरेशन हे अंमळ कडवे होणे माईट हॅव बीन द नॉर्म. इकडे तसे नाही.

कदाचित हे वाटणे चूकही असेल....अजून नीट विचार केला पाहिजे. काही कौंटर एक्झांपल्स दिसताहेत सध्या, पण त्याबद्दल पुन्हा कधीतरी. हा फक्त एक तर्क आहे, तगेल किंवा नष्टेल.

बाकी सहमतच. नेहमीचेच मुद्दे आहेत अन त्यात खोट काढण्याला जागाही नाहीच.

शैव-वैष्णव दंग्यांबद्दलः हे फक्त दक्षिणेत, त्यातही तमिळनाडूतच झाल्याचे उल्लेख सापडतात. आणि यांच्या इंटेन्सिटीबद्दल उलटसुलट मते तमिऴ मित्रांकडून ऐकायला मिळतात. पण नक्की एकच एक असे पुस्तक मिळत नाही. काही आचार्यांच्या चरित्रात अधूनमधून उल्लेख येतात तेवढे वगळता फारसे काही सापडत नाही.

पाहतो काही मिळाले तर.

'एक म्हणजे हिंदू ही भारतातल्या कोणाचीच आयडेंटिटी नाही. म्हणजे भारताबाहेरचे लोक इथल्या लोकांना हिंदू म्हणत तसे इथले लोक काही स्वतःला हिंदू म्हणवत नसत. '
इथे सरसकटीकरण करण्याबद्द्ल भरपूर वाद होतात. ते हिरीरीने घालणार्‍यातली मी नेहमीची खेळाडू नाही...पण ही वाक्य अती आहेत. भारता बाहेरच्या लोकांच्या लेखी तपशीलांना काय महत्त्व असते? मला मी भरतातून आले आहे हे बाहेरच्यांना सांगायला आणि त्यांना स्मजायला सोपे असते....मी माझ्या तालुका गाव पातळीवर पत्ता सांगितला तर त्यांच्यासाठी ती माहिती डोक्यावरून जाणारी असते. तशीच हिंदू अशी ओळख असणे याबद्द्ल एक्वेळ म्हणता येइल. भारतातही मी स्वतःला हिंदू म्हणवते आणि अनेक जे तसे म्हणवतात त्यांना ओळखते. तुम्ही कोणत्या भारतात रहाता याबद्द्ल मला शंका आहे--जाणून घ्यायची उत्सुकता अजिबात नाही.

नितिन थत्ते +१

मला 'आय्डेंटिटी' या पुस्तकी कल्पने बद्द्ल काही माहित नाही त्यामुळे मी त्याबद्द्ल (हिंदू होते की नव्हते वगैरे) प्रतिसाद देत नाही. मला तुमच्या पक्क्या कल्पनांचा स्रोत हवा आहे पण तुम्ही तो दिलेला नाही. असो.
मी हिंदू सहिष्णु आहेत की नाही त्याबद्द्ल काहीच म्हणत नाहिये.हे लेबल तुम्ही लादताय. तेही असो.

माझा इतकाच मुद्दा आहे की हिंदू (-म्हणून ज्या काही जाती प्रकार होते त्यांच्या) कुणाच्यातच जिहाद हा प्रकार नाही-किंवा इतर धर्मियांशी काय व्यवहार करावा यबद्द्ल काही शत्रुत्त्वाची अशी शिकवणी नाही. त्यामुळे व्यवहारात बराच फरक पडतो.
हा मुद्दा मांडण्याचे कारण असे: लेखाचे जे शीर्षक आहे त्या प्रश्नाचे उत्तर यातच असण्याची शक्यता आहे की 'आपण'(हिंदू म्हटलेलं चालत नाहीसं दिसतय त्यामुळे ते जे कोणी इस्लाम, ख्रिस्ती, शीख, बौद्द्ध वगैरे वगैरे नसलेले) सामुदायिक लेव्हलला असुरक्षित असल्याची एक भावना आहे जी कृत्रीम समानतेच्या पोकळ संवादात रूपांतरित होते. लेखक ते तसे असल्याबद्द्ल खंत व्यक्त करत आहे असे काही वाटले-किंवा ते तसे असण्यामध्ये 'आपण'(म्हणजे तेच ते इतर कोणी नसलेले असे ते आपण) फारच कुठेतरी कमी पडतोय समानता आणण्यात असे काही मला लेखातून वाटले. म्हणून मला म्हणायचे आहे की समानता आणण्यासाठी जबाब्दारी फक्त बहुसंख्यांवर नसून त्यांचा विश्वास संपादन करण्याची जबाबदारी अल्पसंख्यांवरही आहे.

जन्तेचा इंट्रेस्ट वगैरे काहिच डोक्यात नव्हतं. जे समोर दिसलं ते लेखणीनं उतरलं. उदा, लिंकनच्या काळात वंशभेद करु नका, रेसिझ्म करु नका. आफ्रिकनांनाही बरोबरीचे माना. असा संदेश असे.
म्हणजे मग नंतरच्या काळात जे चीनी कामगार प्रचंड संख्येने अमेरिकेत गेले कष्टकरी म्हणून (आपल्याकडे बिहारी येतात त्यासारखे) त्या "चीनी कामगारांना वांशिक दृष्टीने वेगळ्या नजरेने पहा "
असे चळवळवाल्यांना अपेक्षित होते का? अर्थातच नाही. त्यांना समोर काळा-गोरा भेद दिसला; तो तसा नसणं ठीक नाही असं त्यांच्या विवेकाला वाटलं; ते बोलले. इतकी साधी ती गोष्ट होती.
.
एखाद्या गोष्टीचा उल्लेख का केला, हे एकवेळ सांगता येइल, पण उल्लेख राहून का गेला; हे सांगणं कठीण आहे.
जाणीवपूर्वक अनुल्लेख करण्याचा, अनुल्लेखानं मारण्याचा उद्देश नाही हे पटवून देणं तर अजूनच अवघड आहे.
.
मागच्या काही दिवसात जे आसपास दिसलं, त्यावर जे डोक्यात आलं, ते लिहिलय. " हिंदु-मुस्लिम" हा एकच मुद्दा लेखात आहे; असे नाही.
त्या मुद्द्याशिवायही जे काही पाहण्यात आलं; अगदि ह्याच्याशी संपूर्णतः असंबद्ध; ते सुद्धा लिहिलेच आहेत की.

लिखाणाचं विश्लेषणः-
पहिले दोन परिच्छेद तावातावानं वाटेल त्या गफ्फा हाणण्याबद्दल आहेत.(शेजारच्या देशावर बॉम्ब टाकत सुटणे )
परिच्छेद तीन व चार हे मुस्लिमांशी आपल्या वागणुकीबद्दल आहेत.("सब पॉलिटिशियन बुरे हय " व साठे-माटे -सलिम प्रकरण)
पाचवा व सहावा परिच्छेद सरकारी व जाहिर शुभेच्छांतील वैचित्र्याबद्दल आहे.
सातवा परिच्छेद सहाव्या परिच्च्छेदात डोकावणार्‍या सुरु झालेल्या समन्वयवादी वैचित्र्याबद्दल आहे.("बकरी ईद म्हणजे स्वतःतील दुर्गुणांचा बळी(sacrifice)")
हा समन्वयवाद अमेरिकन इतिहासातही दिसतो. लिंकनच्या काळानंतर जाहिर गुलामगिरी तर सुरु ठेवता येइना; आणि गोर्‍यांचे मन "त्यांना" बरोबरीचेही धड मनू देइना.
मग separate but equal status असं अजब रसायन निघालं. ते शतकभर सुरुच होतं; अगदि मार्टिन ल्यूथर किंग ने त्याला च्यालेंज करेपर्यंत ते सुरुच होतं.
either it is separate or it is equal. How can it both be??
.
नवव्या परिच्छेदानंतरचं सगळं हे कसं होत असेल हा अंदाज आणि हे दिसायला सौम्य दिसत असलं तरी त्यात काय घोटाळा आहे, हे लिहिलय.
अर्थात ह्यात उदाहरण पुन्हा खुदा के लिये हा पिच्चर आणि मुस्लिम मानसिकता ह्यांचच घेतलय. कारण ते ठळक आहे. इतरत्रही असतील अशी उदाहरणं पण इतका धडधडित
विरोधाभास(पुरोगामी म्हणवत म्हणवत दरवेळी धर्मग्रंथाची साक्ष काढणे) चटकन आठवली नाहित.
.
स्त्री- पुरुष म्हणाल तर ते तेवढं ठळक हल्ली जाणवलं नाही. निदान ह्या लायनीवर तरी नाही(ऊठसूट स्त्रीला "मी तुला बहिणच मानतो" नै तर "तुसुद्धा बरोबरीची आहेस" असं म्हणणं).
त्यासंदर्भात मला होत असलेला प्रॉब्लेम मी "त्रागा धागा" (http://www.aisiakshare.com/node/1603) नावाचं इरिट्न्ट काढून त्यात पूर्वी लिहिला होता. तेच इथे उद्ध्रुत करतोयः-

"मुलींची शाळा", "मुलांची शा़ळा" ...ई ई ई ई ई....यक्क्क्क.........
अशा सेपरेट शाळा काढणं हा राष्ट्रिय गुन्हा म्हणून जाहिर करायला हवा. त्याच्यानं पर्सन्यालिटी प्रॉब्लेम होतो.
.
शाळा सोबत ठेवली तर पोरं मोठी झाल्यावर बावचळल्यासारखं करायची किंवा उचकल्यासरखं किंवा हपापल्यासारखं करायची शक्य्ता कमी होते. मला अजूनही कमी परिचित स्त्रियांशी बोलताना गोंधळल्यासारखं होतं. कळतं पण वळत नाही.म्हणजे समजा अगदि ग्रुप जमलाय कींवा कट्टा सुरु आहे; तेव्हाही अगदि शेजारी येउन , नाव घेउन कुणी स्पष्ट प्रश्न विचारला तरच मी उत्तर देतो. उत्तरही जेवढ्यस तेवढे असते. बोलायचे टाळतो. विनाकारण कॉन्शिअस होतो. नक्की काय होते सांगता येत नाही. जीभ ,मान आक्रसते. मी मनानेही आकुंचित पावतो. मनातल्या मनात कोपर्‍यात जाउन बसतो. अन्यथा ग्रुप मध्ये बसलो आहोत, सगळे बोल्ताहेत असे चित्र असेल तर त्या चित्रातील गप्प बसलेला तो प्राणी मीच असतो. बर्‍यापैकी आता ग्रुप असताना आजही कमी परिचित स्त्रियांबद्दल माझा reflex हा असाच आहे. मला मिक्सअप होण्यास भयंकर वेळ लागतो. कधी कधी अनंत वेळ घेतला तरी मी मिक्स अप होउच शकत नाही. हा मी असा आहे हे मला ठाउक असतानाही मुळात माझ्या मागे कुणी लागूच कसं शकतं हे आजवर मला समजलेलं नाही.
अर्थात भारतात मला माझ्यासारखेच शतमूर्ख सहस्रसंख्येने सापडले. आपण एकटे नाहित ह्या कल्पनेने सुखावलो.
.
म्हणूनच "शेपरेट शाळा हा राष्ट्रिय गुन्हा" आहे.
.
टू द टॉप ऑफ धिस आय सरप्राइझ अबाउट वन थिंग . आमची "भावी ही" आहे. तिला हे असं आहे हे सगळं सगळं ठाउक आहे. तिला हा चक्क प्लस पॉइंट वाटतो.मध्यमवर्गीय चष्म्यातून हा बावचळलेपणा म्हणे सभ्यतेचा पुरावा आहे!
.
इंजिनिअरिंगच्या शेवटच्या वर्षाला माझी प्रोजेक्ट मेट घरी वगैरे यायची.(प्रोजेक्ट टीम मी निवडली नव्हती. HOD ने सिलेक्ट करुन दिली होती. माझी मुलींना एकदम चक्क "माझ्या सोबत प्रोजेक्ट करणार का" इतका भयंकर चावट, लज्जास्पद, अश्लील वगैरे प्रश्न थेट विचारायची हिम्मत नव्हती.)
तर ती यायची तेव्हाही घरचे(त्यातही स्त्रीसदस्य) विनाकारणच उगीचच सलगीनं वागायचे. "आम्हाला चाल्तं हो. आम्हीही तसे फार मागासलेले वगैरे नाही. मोकळ्या विचारांचे आहोत." असं उगीच अधून मधून आडून आडून सात सांगत वैताग आणायचे. त्यांच्या ह्या सांगण्यामुळं ते खरोखर तसे नाहित; त्यांना फक्त तसे दाखवायचे आहे आणि तेसुद्धा तसेच अवघडल्यासारखे आहेत ह्यावर शिक्कामोर्तब व्हायचे.
.
ह्या परिस्थितीत वढल्यानं परवापरवापर्यंत पार वाट लागलेली होती. जसाजसा सोशल मिक्स अप झाला तसा निखळपणे दंगा करता आला. हा असाच आधीची वीस बावीस वर्षे नि:संकोचपणे करता आला असता हे समजलं.
.
बादवे, मी स्वभावाने "शांत"नाही. एखादा मुद्दा मिळाला तर त्याबद्दल मी बिनदिक्कत काहीहे पिंका टाकित सुटतो. किंवा अमुक विषयाची माहिग्ती व्हावी म्हणून शंका वगैरेही विचारतो. प्रॉब्लेम कधी होतो? प्रॉब्लेम माझा तेव्हा होतो जेव्हा इकडचं तिकडचं बोलायचं असतं. मुद्द्यांशिवाय सहज, गप्पाटाप्पा करायच्या असतात. हां तेव्हा मात्र आख्खा कोराच असतो. ब्लँक. ह्या सर्व गोष्टीचं १००% खापार शाळेवर जात नाही; पण त्याचाही काही प्रमाणात तरी महत्वाचा सहभाग आहेच.

बाकी स्त्री-पुरुष क्रुत्रिमता आणि मोकळेपणाचा आव आणणे हे मुद्दे असतील तर ते मी वेगळ्या धाग्यात कव्हर केले आहेत.पुरोगामी! (एक किस्सा) (http://www.aisiakshare.com/node/1563)
.
.
थोडक्यात काय, तर सध्या जे आसपास दिसलं ते तसच कागदावर उतरलं एवढच म्हणेन अजून काही नाही.
जन्तेचा इंट्रेस्ट बरोब्बर टार्गेट करुन त्याबरहुकूम लिहिण्याइतकी प्रतिभा अजून कमावली नाही :( ;)

मात्र ज्या व्यक्तीने वाईट केले त्याच्या धर्मावरून कोणत्याही एका (यात हिंदूही आले) धर्माला टारगेट का करावे हे समजत नाही. कोणतीही एक व्यक्ती एखाद्या धर्माच्या लोकांच्या वर्तणूकीची प्रतिनिधित्त्व कसे करू शकतो?

१. एखाद्या सवर्ण हिंदूने धार्मिक समजुतीच्या पगड्याखाली दलितांवर अत्याचार केले

२. एखाद्या मुसलमानाने कुणा हिंदूवर धार्मिक समजुतीच्या पगड्याखाली अत्याचार केले

तर त्यांच्या वागणुकीला धर्म कारणीभूत आहे की नाही? आणि अशावेळी सिमिलर उदाहरणे घेऊन धर्म टारगेट झाला तर त्यात नवल आणि चूक ते काय?

इथे शीत कराब आहे याच्याशी सहमती असतेच पण शितावरून भाताची परिक्षा करू पाहण्याला विरोध असतो.

मजा इतकीच, की उदा. क्र. १ मध्ये असा विरोध शक्यतोवर कोणी करत नाही, मात्र उदा. क्र. २ मध्ये कडाडून विरोध होताना दिसतो. ही धूळफेक नाहीतर काय आहे?

बाकी Can't we criticize an Islamic mistake/superstition/crime standalone, without refering to any other religion?
यावर इतकेच म्हणेन माझ्यामते 'इस्लामिक चुका'/'इस्लामिक गुन्हे'/'इस्लामिक अंधश्रद्धा' असे काही नसते - असू नये. असतात त्या चुका, गुन्हे व अंधश्रद्धा व त्या वय/लिंग/धर्म/जात/स्थान/स्थिती निरपेक्ष असतात. उगाच एकालाच धोपटण्यासाठी वेगळे का काढावे? याचे उत्तर मात्र काही केल्या मिळत नाही.

चुका, गुन्हे, अंधश्रद्धा या य/लिंग/धर्म/जात/स्थान/स्थिती यांच्याशी अतिशय घट्ट नाते आहे. हे सेपरेट करणे हा कैक वेळेस भाबडेपणा ठरतो. वय धर्म आदि निकषांवर न्यायनिवाड्यात भेदभाव करणे हे जसे एक टोक झाले तद्वतच त्यांचे खंप्लीट सेपरेशन हेही भाबडेपणाचे दुसरे टोकच म्हटले पाहिजे.

बाकी अधोरेखित प्रश्न तथाकथित लिबरलांना विचारावा अशी फार इच्छा आहे. उत्तर मिळणार नाही हे माहिती आहेच, पण तरीही...असो.