मराठी चित्रपटांना बरे दिवस आले आहेत का? - व्यवसायाची सद्यस्थिती

>>वरच्या बातम्या पाहा.
>>अखेर सिनेमा हे तंत्राधिष्ठित आणि म्हणून खर्चिक माध्यम आहे. स्वतःचे पैसे घालून सिनेमे करत राहाणं अव्यावहारिक आहे. त्यामुळे हे मॉडेल 'सस्टेनेबल' नाही.

मान्य, पण हे तर वास्तव आहे, त्याला स्विकारून लोकप्रिय आणि मग निश अशा चित्रपटांची निर्मिती करणं शक्य का नाही? हिच गत आशयपूर्ण कंटेंट देणार्‍या मासिक प्रकाशकांची आहे, 'तत्त्वाला' मुरड घालणं शक्य नाही असं म्हणत अनेक वर्ष त्याच स्केलवर काम करत रहाणं ह्यात कुठलं भुषण आहे ते नक्की समजत नाही.

मराठी चित्रपटांचे किंवा एकंदरीतच चित्रपटांचे अर्थकारण कसे चालते आणी वितरणप्रक्रिया काय असते याची मला माहिती नाही. माझा अंदाज आहे की वितरणाचे हक्क सामान्यतः एका भूभागापुरते मर्यादित असतात. मराठी चित्रपट अमेरिका किंवा युरोपमधील (मेनस्ट्रीम) चित्रपटगृहात लागण्याची तर काहीच शक्यता नाही. त्यामुळे तेथील वितरणाचे हक्क घ्यायला कोणी उत्सुक असेल असे मला वाटत नाही.
तुमच्या प्रतिसादातील हे वाक्य समजले नाही

काही लोकांसाठी असा पर्याय शक्य आहे, पण मराठी अन् त्यातदेखील व्यावसायिक गणितांत न बसणारे चित्रपट पाहायला पुरेसे लोक तयार नसतात आणि वितरक/जाहिरातदारांनादेखील रस नसतो.

निर्माता स्वतः टाकू शकतो की. युट्युबवर रीजन ब्लॉक करता येते. भारतात व्यवसायिक वितरणासाठी चित्रपट दिला असल्यामुळे भारतात ब्लॉक करायचा. भारताबाहेर जर कोणाला विकत घेउन (किंवा जाहिराती बघत) चित्रपट बघावासा वाटला तर निर्मात्याचा फायदा. कोणी नाही बघितला तर नुकसान काहीच नाही, युट्युबवर टाकायला खर्च काहीच नाही.

'फँड्री'चे काही खेळ नुकतेच अमेरिकेत आयोजित केले गेले होते. त्याच्या आर्थिक गणिताविषयी आणि त्याला मराठी माणसांच्या मिळालेल्या प्रतिसादाविषयी इथले काही सदस्य अधिक सांगू शकतील.

यातला एक खेळ मी ऑस्टीनमध्ये पाहिला.

मला त्याबद्दल माहिती समजली फेसबुकावरून. पुण्यात राहणाऱ्या मित्राने ऑस्टीनमध्ये खेळ आहे आणि कोणत्या दिवशी आहे ते सांगितलं. पुढे नागराज मंजुळेच्याच फेसबुक पानावरून कुठे आहे ते समजलं. जिथे खेळ आयोजित केला होता ते ऑडीटोरियम २०० पेक्षा जास्त क्षमतेचं नसावं. पैकी साधारण १/३ खुर्च्या भरलेल्या होत्या. ऑस्टीनमध्ये किती भारतीय आणि मराठी लोक आहेत याची मला कल्पना नाही. महाराष्ट्र मंडळाच्या गणसंख्येबद्दलही काही कल्पना नाही. पण (उपनगरं, सॅटेलाईट टाऊन्स वगळता) खुद्द ऑस्टीनमध्ये माझ्या माहितीची निदान १० भारतीय रेस्टॉरंट्स आहेत, त्यावरून भारतीयांची संख्या फार कमी नसावी असा तर्क आहे.

हा खेळ आयोजित केला होता विद्यापीठाच्या 'साऊथ एशियन स्टडीज' विभागाने. विभागप्रमुख मूळचा पाकिस्तानी (आणि पोटापाण्यासाठी मानववंशशास्त्रज्ञ). विभागाचं काम करणारे बाकीचे लोकही मराठी वाटले नाहीत, निदान मी ज्यांच्याशी बोलले त्यांच्यापैकी कोणीच मराठी नव्हते, चेहेरेही टिपीकल मराठी म्हणावेतसे नव्हते, सर्वसाधारण भारतीय चेहेरे. 'फँड्री' अमेरिकेत आणण्यात सगळ्यात मोठं काम केलं ते आंबेडकर मिशन या संस्थेने. चित्रपट बघायला आलेल्या लोकांपैकी फार कोणी लोक मराठी होते असं वाटलंही नाही, खेळ संपल्यावर नंतर ज्या गप्पा झाल्या त्यावरून हा अंदाज. काही आज्या एका शिक्षिकेसोबत आल्या होत्या, आज्यांच्या कपड्या-दागिन्यांवरून त्या दक्षिण भारतीय आहेत एवढंच माझ्या लक्षात आलं. बाकीचे बहुतांश प्रेक्षकांबद्दल त्यांचे कपडे, चेहेरे पाहून हे लोक 'युनिव्हर्सिटीवाले' वगळता अन्य कोणी असणं शक्य नाही असा समज झाला. (पण हा माझा स्टीरीओटाईप.)

ठराविक ठिकाणी लोकांचा इन्स्टंट हशा ऐकायला आल्यामुळे प्रेक्षकांमध्ये मराठी समजणारे बरेच असावेत असं आधी वाटलं. पण नंतरच्या गप्पांमध्ये, मूळच्या गयेच्या जवळ राहणाऱ्या एका पोस्टडॉकची प्रतिक्रिया बोलकी वाटली, "हे खेडं असंच्या असं बिहारमध्ये उचलून ठेवलं तरीही वस्तुस्थिती दाखवली असंच म्हणावं लागेल."

साधारण महिनाभर आधी कार्यक्रम ठरूनही स्थानिक भारतीय वाण्याकडे याबद्दल काहीही माहिती नव्हती. (इतर बऱ्याच दांडीया, भांगड्यांच्या तिकिटविक्रीच्या जाहिराती तिथे पाहिल्या आहेत.) खेळाची वेळ एका गुरूवारी संध्याकाळी ७-९ अशी होती. त्यामुळे हा सगळा एकूणच हौशी मामला असावा असा माझा समज झाला. चित्रपटानंतर झालेली प्रश्नोत्तरं भारत आणि इंडियात अजूनही फरक आहे, तो कसा आहे, अशा प्रकारचीच होती. (त्यात नागराज तिथे नसणं हे ही एक मुख्य कारण असेल.)

सबटायटल किंवा डब करून जोरदार मार्केटींग शक्य आहे का? मला वाटतं अनाहत साठी हेच केलेलं ना?

अशामुळे चित्रपटातिल चांगलि गाणि पण उशिराने आपल्या पर्यन्त पोह्चतात