धर्मो रक्षति रक्षितः ?

जे व्यवस्थेचे रक्षण करतात, त्यांचे व्यवस्था रक्षण करते म्हणे. कै च्या कै.
ह्म्म .
अशा घटनांवर काय बोलायचे?
दुर्दैव....दुसरे काय..
कणखर मनाच्या या खंबीर अधिकार्‍याला आत्महत्येसारखे टोकाचे पाऊल का उचलावेसे वाटले असावे याचा अंदाज करणे सोपे नाही. राहुल शर्माच्या डोक्यावर जो काटेरी मुकुट होता त्याची कल्पना येण्यासाठी अनेक कडवट सत्ये उजेडात आणावी लागतील.
शक्य आहे का ते?
तुमचे लेखन वाचते, लिहित रहावे. त्यानिमित्याने आम्हाला अनेक गोष्टी कळतात.
शुभेच्छा,
सोनाली

राहुल शर्माच्या डोक्यावर जो काटेरी मुकुट होता त्याची कल्पना येण्यासाठी अनेक कडवट सत्ये उजेडात आणावी लागतील.

अगदी सहमत आहे. ती सत्ये उघडकीस येतील असे वाटत नाही. यंत्रणा ते होउ देणार नाही. पोलिस खात्यातील एक संवेदनशील अधिकारी अशा पद्धतीने गेला याचे वाईट वाटले.

मागच्या आठवड्यात युपीएस्सी इंडियन पोलीस सव्हिस लिमिटेडची जाहिरात वाचली

तीन चार दिवसापूर्वी मध्यप्रदेशातील आयपीएस अधिकाऱ्‍याची माफियाकडून हत्या
त्या अधिकाऱ्‍याला त्याच डिपार्टमेटच सहकार्य करत नव्हत ही बातमी

आणि आता हे

व्यवस्थेतल्या उच्च अधिकाऱ्‍याची ही अवस्था असेल बाकीच्या विषयी काय बोलाव
पोलादी पडद्याआडही फारस आलबेल नाही

वरती घाटपांडे यांच्या मताशी सहमत
व्यवस्था सहजासहजी सत्य ऊघडकीला येऊ देणार नाही
डिपार्टमेँटल इनक्वायरी, सीबीआय इनक्वायरी फार्स होईल
झालच तर एखादी कमिटी वगैरे
मग तो अहवाल धूळ खात पडून राहील

सुन्न होऊन टाकणारी घटना आणि त्यामुळे कुणाही सुजाण नागरिकाच्या मनी उदभवणारा प्रश्न म्हणजे "मग नक्षलवादी चळवळीमध्ये, बाजूने वा विरुद्ध कार्य करणार्‍यांचा अशा शेवट होऊ शकतो ?" हेच जर तिथे कार्य करण्याचे फलीत असेल तर मग सरकारने डझनावारी 'ऑपरेशन ग्रीन हंट" टेबलवर मांडली तरी ना ती चळवळ थंडावणार ना तिथे तनमनधन अर्पण करून कार्य करणारे राहुल शर्मा आणि राजेश पवार सारख्यांच्या कार्याला योग्य ती पावती मिळणार. श्री.आ.रा. म्हणतात त्यानुसार जर व्यवस्थेचे रक्षण करण्यासाठी असे अधिकारी आहेत पण त्यांचे रक्षण करायला कुणी पुढे येईल अशा आशेचे चित्र नाही.

अरुंधती रॉय यांच्या "दंतेवाडा सफर' निमित्ताने एस.पी.राहुल शर्मानी आपल्या तेथील वास्तव्याच्या काळातील [त्यावेळी ते दंतेवाडा पोस्टिंगवर होते] अनुभवावर अरुंधतीना म्हणाले होते, "मॅडम, खरं सांगायचं झाल्यास नक्षल चळवळ ना पोलिस ना मिलिटरी मार्गाने शमेल. या आदिवासींच्या संदर्भात खरा प्रॉब्लेम आहे तो हा की यातील कुणाला कसलीही हाव {ग्रीड} नाही. जोपर्यंत आम्ही यांच्यात काहीतरीची हाव निर्माण करीत नाही, तो पर्यंत या चळवळीवर काबू ठेवण्याची आम्हाला आशा नाही. मी माझ्या वरिष्ठांना सांगितले आहे की, हा आपला फोर्स या भागातून काढून टाकू या आणि त्याऐवजी प्रत्येक घरात टीव्ही चॅनेल्स लावून देऊ. बघा त्यानंतर इथे किती लक्षणीय फरक पडेल...." अर्थात अरुंधतींच्या लिखाणात थेट 'एस.पी.राहुल शर्मा' हे नाव नव्हते तरीही दिल्ली दरबारी भागातील 'एका अधिकार्‍यांने" मिडिआ पर्सनला दिलेल्या टिपणीवर जी नोंद व्हायची ती झालीच. [मला वाटते श्री.संजय काक यानी दंतेवाडा+नक्षलवादी चळवळीवर तयार केलेल्या डॉक्युमेन्टरीमध्ये एस.पी.राहुल शर्मा याना दाखविले गेले होते, पण हा माहितीपट पाहायला मिळाला नाही. आता मिळविला पाहिजे असे वाटू लागले आहे.]

या कारणामुळे त्यांच्या कार्यपद्धतीवर दबाव येत असेल, किंवा कदाचित त्यांच्या कारकिर्दीत दंतेवाडा परिक्षेत्रातील सिंगराम खेड्यात पोलिस गोळीबारामध्ये मारल्या गेलेल्या १९ आदिवासी खेडूतांबाबत उठलेला गदारोळ असेल. पोलिसांनी त्याना टिपले ते माओवादी बंडखोर म्हणून पण ह्युमन राईट्स तो प्रश्न धसास लावला अशासाठी की ते सारे १९ निष्पाप त्या खेड्यातील शेतकरी होते. काहीही असो, पण राहुल शर्मा यांच्यावरील मानसिक दडपण वाढते होते यात शंका नाही.

ज्या विभागात ते कार्य करीत होते (अर्थात बिलासपूरपूर्वी) त्या दंतवाडाबद्दल लिहिताना बोलताना असे म्हटले जाते की, तिथे पोलिस साध्या कपड्यात वावरतात तर बंडखोर मिलिटरी युनिफॉर्म्समध्ये. जेल सुपरिंटेन्डेंट जेलमध्ये तर कैदी मोकाट बाहेर....अजूनही प्रक्षोभक तुलना आहेत, पण इथे नको. अशा प्रतिकूल वातावरणात काम करणार्‍या उच्चपदस्थ पोलिस अधिकार्‍याला रात्री झोपही येत नसणार हे उघडच आहे. राजधानी दिल्ली आणि दंतेवाडा गल्ली - दोन्हीकडून धमक्याच घेणारा अधिकारी....दुसरीकडे मानवी हक्क समिती कार्यकर्ते आणि त्यांच्यामागे धावणारे मिडियाचे कॅमेरे....उत्तरे दिली तरी अडचण, नाही दिली तरी अडचण. सार्‍याच बाजूने मुस्कुटदाबीचे वातावरण.

अशा वातावरणाला तोंड कसे द्यायचे याचा आय.ए.एस.च्या अभ्यासक्रमात समावेश असतो, आ.रा. ?

अशोक पाटील

सत्य प्रश्नांची उत्तरे आदर्श असतात पण व्यवहारी नसतात.
बातमी मागची वेदना, हळहळ जाणवली वाईट वाटलेच
शिवाय कुतुहलही जागृत झाले आहे.
जे जाहिर लिहिता येणार नाही ते व्यनीत लिहाल का?

:(

आधीक माहिती मिळावी.

एसपी राहुल शर्मा बद्दल जास्त माहिती नाही. पण स्वतःच जीवन संपवण्या पेक्षा त्यांनी साहेबाचा आणि त्या जजचा काटा काढला असता तर अधिक बर झाल असत अस वाटतय.
पण बहुतेक त्यांचे संस्कार आड आले असतील.

शर्मांची एक जुनी मुलाखत तेहेलकामध्ये सापडली. त्यांची मतं आणि कार्यपद्धती याचा त्यावरून काही अंदाज येऊ शकतो. या बातमीत असं म्हटलं आहे की आत्महत्येची चिठ्ठी शर्मांच्या हस्ताक्षरात नव्हती असं आय.जी.पी. म्हणत आहेत. म्हणजे हा खून असेल का? खरं काय ते इतक्यात कळणं कठीण आहे.

>>>>>म्हणजे हा खून असेल का? खरं काय ते इतक्यात कळणं कठीण आहे.
खरं आहे. एसपी राहुल शर्मा बद्दल जास्त माहिती नाही पण वरील वर्णनावरून हा माणूस आत्महत्या करण्याइतका लेचापेचा असेलसे वाटत नाही. सत्य दडपून टाकण्यात आपले प्रशासन बरेचदा यशस्वी ठरले आहे. तेव्हा शंका घेण्यास कारण आहे.
अशा व्यक्तीना पाठिंबा देण्याचि काहीतरी युक्ती आम्ही सामान्य माणसांनी का काढू नये ? (आठवा..चित्रपट नायक, A wedensday , इ.इ.

छत्तीसगडमधला (तथाकथित) विकास आणि आदिवासींचे शोषण यांनी आजवर अनेक बळी घेतले आहेत. प्रत्येक वेळी आपण हळहळतो, आपल्याला मनापासून दु:ख होते - जे खरे असते - पण व्यवस्था मात्र काही बदलत नाही. त्यासाठी काय करता येईल हा एक सुन्न करणारा प्रश्न आहे. नोकरी सोडण्याचा पर्याय उपलब्ध असताना एखादा पोलिस अधिकारी आत्महत्त्या करतो (की तो खून आहे?) याचाच अर्थ पडद्यामागे काही विलक्षण घडामोडी झालेल्या आहेत - ज्या कदाचित कधीच जगासमोर येणार नाहीत.

अशा घटना वाचून कोणे एके काळी माझेही मन हळहळायचे. पण वर्षानुवर्षे काहीच फरक होत नाहीये हे पाहून सर्व संवेदना बोथट व्हायची वेळ आलीये.
पूर्वी देशासाठी वाईट अशा प्रत्येक बातमी मागे मन अस्वस्थ व्हायचे. हे कधी बदलणार ? असा मनांत प्रश्न निर्माण व्हायचा. आता मनांत स्वार्थी विचार येतो.
'जाऊ दे, आपल्याला आता किती वर्षे काढायचीयेत ? आपल्या हयातीत तर हे बदलणारच नाही.'

हे वाचल्यावर माजी आय पी एस अधिकारी वाय पी सिंग यांची आठवण आली. त्यांचे कार्नेज बाय एंजल्स हे पुस्तक गाजले. आता त्यावर चित्रपट येतोय. क्या यही सच है! कार्नेज बाय एन्जल्स (मराठी अनुवाद डी एस विद्यासागर: असत्यमेव जयते)

चांगल्या/कर्तबगार माणसाला आपण मुकलो, हानी झाली हे सर्व ठीकच आहे.

राहूल शर्माच्या कर्तबगारीबद्दल कदाचित कोणाला संदेह नसावा, पण त्यांची आत्महत्या इथे अनेकांना क्लेशकारक ठरली आहे, त्यांच्या आत्महत्येमुळे आपले नुकसान झाले आहे हे देखील मंजुर आहे, पण त्यांच्या आत्महत्येमुळे भ्रष्ट व्यवस्थेवर बोट उठत असताना त्यांच्या कमकुवतपणावर देखील टीका व्हावी असे मला वाटते.

नैराश्यातून आत्महत्या हेच बहुतांश आत्महत्यांचे मुख्य कारण असावे, मुळात आत्महत्या करणे हे कमकुवत मनाचे लक्षण मानले गेले आहे, आत्महत्या करणार्‍याच्या दृष्टीने त्याचे कारण देखील तितकेच सबळ असते, तसेच शासकीय किंवा खासगी सेवेत बहुतांश लोकांना ताण असतोच, राजकारणी किंवा सचिवालयातील लोकांना देखील ताण असतो, त्यामुळे नैराश्यातून असे पाऊल उचलणारा माणूस एका दृष्टीकोनातून स्वार्थी ठरतो, ह्या कृतीतून कोणत्याच समस्येचे समाधान होऊ शकणार नाही.

प्रतापराव गुजर कितीही पराक्रमी असले तरी त्यांच्याबद्दल रागच येतो, किंवा त्यांच्या पराक्रमाला दृष्टेपणाची नव्हे तर वेडेपणाची/आततायीपणाची झालर होती ह्याबद्दल खेदच होतो, उदाहरण थोडेसे वेगळे असले तरी मला वाटणारे दुख: तेच आहे.

आ.रा. ह्यांना वाटणारी हळहळ व्यक्तिगत कारणांसाठी जास्त आहे असे वाटते, मला देखील खेद आहे.

आरा
मी स्कँन पेपर डकवते अस म्हटल होत
वैयक्तिक अडचणीमुळे तूर्तास पुढे ढकलय
वेळ मिळताच नक्की डकवते