नेमाडेंवर नेम

वरच्या लिंकमध्ये दाखवलेले नेमाडेंचे भाषण मी ऐकले. भाषण साधारणपणे अशा वेळी होते अशाच प्रकारचे आहे. त्यावर अधिक काही लिहावे असे नाही.

मात्र मला ज्याचे सत्य जाणून घ्यायला निश्चित आवडेल असे एक विधान त्या भाषणात आहे. प्रा.नेमाडे हे विद्वान आणि अभ्यासू प्राध्यापक आहेत आणि ते प्रत्येक विधान पुराव्यासहितच करत असणार ह्याची मला खात्री आहे. तरीपण पुढील विधानाचा मला काहीहि पुरावा सापडलेला नाही. कोणा अभ्यासू वाचकाने तो मला दाखवून द्यावा अशासाठी हे लिहीत आहे.

भाषणामध्ये १६.३९ च्या पुढेमागे नेमाडे अशा अर्थाचे काही म्हणतात: ज्योतिरावांनी महम्मद गझनीवर एक पोवाडा लिहिला होता आणि त्यामध्ये सोमनाथाचे देऊळ त्याने जे उद्ध्वस्त केले त्याचे कारण असे दाखविले आहे की त्या देवळामध्ये पुजार्‍यांचा अनाचार आणि गोरगरीबांना फसवून आणि शंकरपार्वती दाखवितो अशा प्रकारच्या भूलथापा देऊन त्यांचे द्रव्य काढून घेणे हे इतक्या टोकाला गेले होते की त्यांचा बंदोबस्त करण्यासाठी महम्मदाला सोमनाथाची मोहीम काढावी लागली. त्याने हे चांगलेच कृत्य केले. ( नेमाडेनाहि हा आशय मान्य दिसतो कारण अल बिरूनीच्या पुस्तकात त्यांना ह्याचा आधार मिळाला असे ते म्हणतात.)

आता माझ्या शंका. जोतिबांनी असा काही पोवाडा खरोखरीच लिहिला आहे काय? य.दि.फडके संपादित समग्र फुले वाङ्मयात (५वी आवृत्ति) तरी असा काही पोवाडा वा अन्य लिखाण मला दिसत नाही. फुले महम्मद गझनीवर अल बिरुनीच्या साक्षीने काही लिहू शकले असते हेहि मला विश्वासार्ह वाटत नाही. ते १८९० साली वारले. एडवर्ड साखाउ ह्यांचे 'अल्बेरुनीज इंडिया' हे पुस्तक १९१० साली प्रकाशित झाले . त्या पुस्तकातील सर्व लेखन अल बिरुनीला हिंदु शास्त्रे, तत्त्वज्ञान इत्यादि कसे दिसले ह्याबाबत आहे. ह्यापूर्वी १८६९ मध्ये एलिअटसंपादित History of India as told by its own historians Vol II हे पुस्तक १८६९ मध्ये प्रकाशित झाले होते. त्यामध्ये अल बिरुनीचा अल्प भाग दिलेला आहे पण त्यात महम्मदाच्या सोमनाथ स्वारीविषयक काहीच लिहिलेले नाही. त्याच पुस्तकामध्ये अन्य मुस्लिम इतिहासलेखकांचे सोमनाथ स्वारीचे वर्णन आहे पण त्यामध्येहि महम्मदाने भोंदू ब्राह्मणांना धडा शिकविण्यासाठी ही स्वारी केली असा काहीच उल्लेख नाही. हिंदु देवळे नष्ट करणे, त्यातील मूर्ति फोडणे, तेथील संपत्ति लुटणे, कत्तली करणे आणि गुलाम पकडून नेणे ह्यापलीकडे महम्मदाचे काही अन्य, भोंदू ब्राह्मणांना धडा घालणे असे काही उद्दिष्ट होते असे कोणाच्याच वर्णनात येत नाही. त्याची ही कृत्ये त्या मुस्लिम इतिहासकारांच्या दृष्टीने प्रशंसापात्रच होती.

तेव्हा प्रश्न असा पडतो की जोतिबांना असा पोवाडा लिहिण्यास - त्यांनी तो लिहिला असे मानून, कारण प्रा. नेमाडे तसे म्हणतात - साहित्य आणि माहिती कोठून मिळाली असावी? इकडे अन्य कोणासच हे काही माहीत नव्हते. जोतिबांचा १०-११ व्या शतकातील मुस्लिम इतिहासाचा आणि पर्शियन भाषेचा काही अभ्यास होता काय ज्यामुळे अल बिरुनीचा ग्रंथ त्यांना उपलब्ध होता आणि त्यांनी तो वाचला होता असे आपण मानावे?

त्याहि पलीकडे जाऊन असे विचारावेसे वाटते की पुजारी जरी दुष्ट आणि गोरगरीबांस लुटणारे असे होते तरीसुद्धा हिंदुस्थानातील देवळे फोडणार्‍या आणि मूर्ति मशिदींच्या पायात पुरणार्‍या महम्मदाचे उदात्तीकरण एका भारतीयाने करावे काय?

त्याहि पलीकडे जाऊन असे विचारावेसे वाटते की पुजारी जरी दुष्ट आणि गोरगरीबांस लुटणारे असे होते तरीसुद्धा हिंदुस्थानातील देवळे फोडणार्‍या आणि मूर्ति मशिदींच्या पायात पुरणार्‍या महम्मदाचे उदात्तीकरण एका भारतीयाने करावे काय?

हा मुद्दा बरोबर असला तरी नेमाडपंथी लोक तो कधी विचारात घेणार नाहीत. जे जे प्रस्थापित आहे त्याचे भंजन करायचे, मग ते योग्य असो वा अयोग्य, हाच त्यांचा मूलमंत्र आहे. मात्र, साहित्यसंमेलन भरवणे, हा कालापव्यय आहे, या त्यांच्या मताशी मी सहमत आहे.

> य.दि.फडके संपादित समग्र फुले वाङ्मयात (५वी आवृत्ति) तरी असा काही पोवाडा वा अन्य लिखाण मला दिसत नाही.
> तेव्हा प्रश्न असा पडतो की जोतिबांना असा पोवाडा लिहिण्यास - त्यांनी तो लिहिला असे मानून, कारण प्रा. नेमाडे तसे म्हणतात - साहित्य आणि माहिती कोठून > मिळाली असावी?

'समग्र फुले' हे पुस्तक माझ्या वाचनात आलेलं आहे. एखादं मत मांडण्याआधी फुल्यांना बळकट आधाराची गरज वाटत असे असा ग्रह ते वाचून निदान माझा तरी झाला नाही. अर्थात त्यांनी असा काही पोवाडा लिहिलाच नसेल तर प्रश्नच मिटला.

पुजारी जरी दुष्ट आणि गोरगरीबांस लुटणारे असे होते तरीसुद्धा

पुजारी जरी दुष्ट आणि गोरगरीबांस लुटणारे असे होते तरीसुद्धा

कुंजीरांचा लेख (पब्लिक डोमेनमध्ये) उपलब्ध आहे का?

अरेच्या! मला वाटलं "इंग्रजी शाळा बंद केल्या पाहिजेत" या विधानावर लेख असेल म्हणून जरा बोटे सरसावणार तर हा लेख..
असो. माझा पास!

अरब लुटारूं जिथे गेले तिथल्या देवस्थानांना त्यांनी नष्ट केले, आपल्या देशात हजारोंच्या संख्येने बोद्ध विहार आणि नालंदा सारख्या विद्यापीठानां ही नष्ट केले (तिथे कुठे ब्राहमण दुराचार करीत होते). बोद्ध भिक्षुना आपले ग्रंथ घेऊन तिब्बत येथे प्रयाण करावे लागले. उत्तर भारतात बोद्ध धर्म नष्ट झाला त्याचे कारण इस्लाम. लुटलेला पैसा जनतेच्या भल्या साठी वापरला गेला नाही तो लुटून परदेशी गेला. देश्यात सर्वत्रच मंदिरे आणि बोद्ध विहार लुटल्या आणि जाळल्या गेले. हिंदू धर्म लवचिक असल्या मुळे घरी सुद्धा देवतांची आराधना होऊ शकत होती. परंतु विहाराच्या अभावी बोद्ध धर्म उत्तर भारतात काळाच्या गर्तीत गेला.
फुले असो की नेमाडे यांना 'विजेतांकडून अर्थात त्यांच्या दृष्टीने (प्रत्येकाला आपापल्या धर्माचा प्रचार करायचा होता) लिहिलेला इतिहास' माहित होता. शिवाय अशी विधाने करून प्रसिद्धी मिळते आणि पैसा ही. मग सत्य माहित असले तरी ही असली विधाने केली जातात.