"कॉन्व्हेण्ट" मुलांच्या पालकांवर कारवाई करा .. - भालचंद्र नेमाडे बडबडले !

मीही २००६-७ मध्ये प्रथमच त्यांचे नाव ऐकले. तेव्हा भारत इतिहास संशोधन मंडळात रेग्युलरली जाणे सुरू झाले होते आणि अंगभूत आगाऊपणामुळे तिथे येणार्‍यांच्या संभाषणात वेळप्रसंगी नाक खुपसताना त्यांच्याशी ओळख झाली. मग मित्राला सांगितले, "अरे ते मंडळात कुणी मेहेंदळे म्हणून आहेत, त्यांचं नॉलेज लै भारीये". मित्र उडाला आणि त्याने सगळी स्टोरी सांगितली अन मग मीही उडालो.

मेहेंदळे सर कागदपत्रांवरच सगळे लक्ष केंद्रित करतात हे खरेय. पण त्यांनी लिहिलेले शिवचरित्र जमल्यास फक्त एकदा नजरेखालून घालावे अशी विनंती आहे. माहितीचा इतका अफाट महासागर आणि तोही तर्कशुद्ध विचारांच्या कुंपणाने बद्ध असलेला असा अन्यत्र कुठल्याच शिवचरित्रात पहायला मिळणार नाही. मराठी शिवचरित्र (अपूर्ण आहे, तूर्त अफझलखानवधापर्यंतच लिहिलेय. पुढील भाग लिहून तयार आहे, १-२ वर्षांत मार्केटात येईल मोस्टलि) खंड १ मध्ये 'शिवचरित्राची साधने' हे प्रकरण फक्त बघावे. शंभरेक पाने फक्त त्याकरिता खर्चलेली आहेत. खंड २ मध्ये फक्त परिशिष्टे आहेत- शिवजन्मतिथी, शिवाजीची साक्षरता, इ. विषयांना प्रत्येकी ७०-८० पाने वाहिलेली आहेत. इतके तर्कशुद्ध, विदासंपृक्त शिवचरित्र दुसरे होणे नाही. सर्वसामान्य पब्लिकचं सोडा, पण ज्यांना एखाद्या गोष्टीबद्दल शक्य तितके नेमके आणि अनबायस्ड वाचायचे असते त्यांनी हे चरित्र अवश्य वाचावे अशी आग्रहाची शिफारस आहे. सुदैवाने त्यांनी एक इंग्लिश शिवचरित्रही लिहिलेले आहे जे पूर्ण १६८० पर्यंत आहे. ६५० पानी चरित्र आणि २००-३०० पानी फक्त संदर्भसूची. बाकी तळटीपा तर वेगळ्याच.

आणि मजा म्हणजे त्यांचा मूळ विषयही शिवचरित्र हा नव्हेच. मिलिटरी हिस्टरी हा त्यांच्या एम ए चा आणि आवडीचाही विषय. दुसर्‍या महायुद्धाचा एक अनेकखंडी इतिहास लिहिण्याचा त्यांचा मानस आहे. पैकी पहिला खंड ऑलमोस्ट लिहून होण्याच्या टप्प्यात आहे. दुसर्‍या महायुद्धाबद्दल त्यांच्याकडून ऐकणे हा एक नितांत आनंददायी अनुभव असतो.

अ‍ॅज़ फॉर आर्मचेअर हिस्टोरियन- नॉट एग्झॅक्टली. ते तरुण असताना न्यूजपेपरतर्फे (नाव विसरलो) बांग्लादेश युद्धाचे वॉर करस्पाँडंट होते. बॉर्डर ओलांडूनही जाऊन आलेले आहेत.

ते लोकांना माहिती नसण्याचे कारण म्हणजे प्रसिद्धीपराङ्मुखता आणि कमी नंबर ऑफ पब्लिकेशन्स. इतिहासकार लोक फक्त पुस्तके न लिहिता पापिलवार लेख, छोटेसे रिसर्च पेपर, इ. अनेक गोष्टी लिहित असतात. सरांनी अगदी मोजके अपवाद वगळता तसे कधी केले नाही. त्यामुळे लोकांना ते माहिती नाहीत. त्यांचे शिवचरित्रही १९९७ साली प्रकाशित झाले. त्याची तितकी जाहिरातही झालेली नाही कारण ते माससाठी नाही हे ते चाळल्यावर क्षणार्धात समजते. आणि हे काम त्यांनी फक्त पुण्यात बसूनच केलेय असे आजिबात नाही. पुणे, मुंबै, औरंगाबाद, कोल्हापूर, दिल्ली, पटना, अलीगढ, बंगलोर, मंदसोर, कलकत्ता, इ. अनेक ठिकाणच्या पुराभिलेख कार्यालयांमध्ये त्यांच्या खेपा झालेल्या आहेत. मंडळ सोडून ते कुठेही व्याख्यान इ. देत नाहीत. पण मंडळात त्यांचे व्याख्यान सुरू झाले की विषयाचा जो विस्तीर्ण लँडस्केप दिसतो त्याला तोड नाही.

त्यांच्याशी थोडीशी ओळख असणे हा मी माझा बहुमान मानतो. इतका ज्ञानी आणि तरीही कायम जमिनीवर असलेला व नेहमी अ‍ॅक्सेसिबल असलेला माणूस आजवर पाहिला नाही.

सरांचे आजपर्यंतचे प्रकाशित ग्रंथः

श्री राजा शिवछत्रपती (दोन खंड, अपूर्ण.)
शिवाजी-हिज़ लाईफ & टाईम्स (इंग्रजी, पूर्ण).
शिवछत्रपतींचे आरमार.
आदिलशाही फर्माने.

जाता जाता: सरांची दूरदर्शनवरील एक दुर्मिळ मुलाखत.

https://www.youtube.com/watch?v=j1p2F9n2tUo

असेच.