'झुंड' आणि काही आठवणी

हे कधीच थेट अनुभवलेलं नाही. दुरून पाहिलेल्या आहेत या वस्त्या पूर्वी. पण वाचून अंगावर काटा आला आणि फार अस्वस्थ वाटायला लागलं.

उत्तम लेख (काही भाग वाचून खरंच वाईट वाटलं)
आपल्याला काहीच माहीत नसतं आणि तरीही आपण किती सहज लोकांवर काहीही ताशेरे ओढतो?
मला वाटतं जी.एंनी कुठेतरी उधृत केलंय - "never judge people but try to understand where they are coming from"
हे किती खरं आहे?

हे इथं आणल्याबद्दल धन्यवाद अदिती.

तरी अगदी जिद्दीने त्यांनी युक्रेनला ठेवून मुलीला डॉक्टर केलं. परत येऊन डीएनबी दिल्यावरच भारतात प्रॅक्टिस करता येते. मात्र घरात आणि नात्यात सतत हिच्यावर किती पैसे उधळायचे, अशी चर्चा चालू असायची. भारतात येऊन प्रॅक्टिस करायला परीक्षा द्यावीच लागते हे लोकांच्या लक्षातच यायचं नाही. ‘तिकडे फेल झाली, म्हणून आता घरात बसून इकडे परीक्षा देतेय, किती पैसा खाणार बापाचा कुणास ठाऊक!’ असं लोक बोलायचे. शेवटी एका सकाळी तिने फास लावून घेऊन जीव दिला.

अत्यंत दुर्दैवी, संतापजनक!

आपल्या समाजात^{१, २}, घेणे नाही, देणे नाही, माहिती नाही, तरी तिऱ्हाइतावर (विशेषेकरून आपल्याच गणगोतातल्या तिऱ्हाइतावर) वाटेल तसे ताशेरे (खास करून पाठीमागून, परंतु ऐकू येईल अशा बेताने) ओढण्याची वृत्ती जरा जास्तच आहे. याला धत्तुऱ्यावर बसवून दुर्लक्ष करायला शिकावे लागते, अन्यथा (काहीही दोष नसताना) आपल्यालाच त्रास होतो. दुर्दैवाने, प्रत्येकालाच ते जमते, असे नाही, नि मग परिणामी अशी उदाहरणे दिसतात.

दुसऱ्याची रेघ पुसल्याने आपली रेघ मोठी होत नाही. (किंवा, आपली नसलेली रेघ काढलीही जात नाही.) तरीही, (दुसऱ्याची रेघ) पुसणारे असतातच, नि पुसतातच. (Basic human jealousy!) किंवा, निव्वळ बोलायचे म्हणून बोलणारे असतात. (नि दोन्हीं तोंडांनी बोलतात.) असे नमुने जेव्हा गोतावळ्यात, जवळच्याच समाजात सापडतात (नि सामान्यत: सापडतातच!), तेव्हा, त्यांना टाळणे नेहमीच शक्य होत नाही, त्यामुळे, त्याचा जास्तच त्रास होतो, नि, आपण त्यांना कोणत्याही प्रकारे स्पष्टीकरण देणे लागत नसलो, तरी, आपल्याच मनात उगाच गंड निर्माण होतो. (Close-knit विस्तृत परिवारांत, समाजांत हे बहुधा अधिक प्रमाणात होत असावे.) यातून टिकण्यासाठी अत्यंत कोडगे असावे लागते, किंवा अत्यंत कोडगे बनावे लागते, नि स्वत:शी ठाम राहावे लागते. दुर्दैवाने, हे ज्ञान उपजत नसते. आणि, 'समाजाची भीड' नावाचा प्रकार (मानत असल्यास) जीवघेणा ठरू शकतो.

असो. आणखी काय बोलायचे याच्यावर!

----------

^१ याचा अर्थ हवा तसा लावून घ्यावा; यामागील तथ्यात त्याने विशेष फरक पडू नये. तरीसुद्धा, perhaps (the lack of) it is more or less universal, but, minding one's own business is not a particularly Indian trait.

^२ 'झुंड'मध्ये म्हणा, पाहिजे तर. फारसा फरक नाही.

जे काही लिहिलं ते मनाला भिडलं !

सिनेमा आवडू शकतो, नावडू शकतो. पण तो डॉक्युमेंटरी सारखा वाटणे हा नवीन प्रकार दिसतो. फॅण्ड्रीबाबत अशी प्रतिक्रिया आली असती तर ते समज्ण्यासारखे होते. हा सिनेमा नवीन भाषा सांगतोय. अनुराग कश्यप सुद्धा म्हणाला कि जे शिकलो ते कमी आहे. पुन्हा पहिल्या वर्गात जाऊन नव्याने सिनेमा शिकण्याची गरज आहे. हा सिनेमा प्रस्थापित सौंदर्यशास्त्राच्या व्याख्यांना छेद देतो. प्रस्थापित मांडणीला छेद देतो. कदाचित आकलन कमी पडत असेल. किंवा मी अशा अशा समाजातून येते पण मी फार भावुक नाही हे दाखवण्याचा हातचा राखून प्रयत्न करत सुरूवात करायची असेल. पण सुरूवातीलाच मिठाचा खडा लागयासारखे झाले.

झोपपट्टीतील लोक ही सार्वजनिक जागेत अतिक्रमण करणारी लोक असतात.
हे ठीक समजू..पण ही लोक कचरा स्वतः पसरवतात.
घरातील कचरा कचरा कुंडीत न टाकता फक्त घरा बाहेर फेकतात .
हे सत्य आहे
अनधिकृत असून पण सरकार वीज ,पाणी पुरवठा करते
पण त्याची ह्यांना किंमत नसते
नळ असेच चालू असतात पाणी असेच वाहत असतें
आम्ही ठरवून पैज लावायची की.
ह्या buliding खाली खूप कचरा असणार.
खिडकीतून सरळ खाली टाकलेला.
आणि ते सत्य च निघायचे.
लेखात bdd chali च उल्लेख आहे .
तेथील रहिवासी घरातील कचरा सरळ खिडकी मधून खाली टाकतात
त्या मुळे त्याला जबाबदार तेच नागरिक आहेतं

काय कळत नाही. चार पाच वेळा धन्यवाद टाईप झालंय पण त्या खालची कमेंट लिहिल्यावर ‘ त्रुटी ‘ असं दिसतं.

धन्यवाद.
हा लेख मूळात ऐसीसाठी लिहिलेला नाही. किंवा माझं असं असं आहे हो, हे सांगण्यासाछीही लिहिलेला नाही.
माझ्या फेसबुक वॅालवर लिहिला होता, तो अदितीने इथे आणलाय.
फेसबुकवर मला सगळेच ओळखतात. मी कुठल्या समाजातून आले, सध्या काय करते, दररोज काय करते हे ही फेबुवर अधुनमधून लिहित असते. ऐसीवर आणि फेबुवर असणाऱ्या मित्रमैत्रीणी नेहमीच ते वाचत असतात. दहाबारा वर्षांपासून आम्ही एकमेकांना ओळखतो. त्यामुळे हे केवळ स्फुट आहे.
सिनेमा पाहिला , मला काय वाटलं इतकंच आहे त्या लेखात.
कुठलाही अभिनिवेश नाही. कधी मी अमक्या हॅाटेलात खाल्लं , मग मला कशी आईने केलेली तीच डिश आठवली असं काही घरगुती लिहावं तशी ही घरगुती पोस्ट होती. मलाही इतकी शेअर वगैरे झाली, इतके लाईक वगैरे मिळाले याचं आश्चर्यच वाटलं. मी किती भावुक आहे, म्हणजे खरंतर नाही हे इथे बहुतेकांना माहितच आहे.
जितक्या हाईपने सिनेमा पहायला गेलो होतो, त्या प्रकारात आम्हाला आवडला नाही. मुलं तर चल चल , कधी संपणार असं करून वैतागत होती.
सैराट पाहिल्यावर डोक्यातून दोन तीन दिवस सैराट गेला नव्हता तसं झालं नाही.
बाकी सिनेमाचं परीक्षण करणं, सिनेमाची भाषा ओळखणं वगैरे माझ्या आकलनाच्या कक्षेत येत नाही. सिनेमा आवडतो, किंवा नावडतो किंवा बरा वाटतो एवढंच सामान्य प्रेक्षक म्हणून सांगू शकते.

हे मात्र 100% खरे आहे.
रेल्वे नी प्रवास करताना अनुभवलेली दृश्य.
कॉलेज ची मुल मुली पण सार्वजनिक स्वच्छतेच नियम पाळत नाहीत.
चप्पल, बुट घातलेले पाय सरळ समोर च्या सीट वर ठेवतात.
चिप्स किंवा बाकी खाण्याच्या पदार्थाचे वेष्टन सरळ ट्रेन मध्येच फेकून देतात
हे काही मला सहन होत नाही म्हणून अनेकदा मी वादविवाद पण केले आहेतं.
पण सॉरी चूक झाली असे काही कोणी बोलत नाही.

दुसरी घटना
माझे ऑफिस मलबार हील ल होते तेव्हा चालत चर्नी रोड वरून jsycho.
मला नेहमी एक मुलगी कुत्रा फिरवताना दिसायची.
कपड्या वरून उच्च आर्थिक वर्गातील च असावी.
पण कुत्र्याने रस्त्यावर संडास केली तर ती लगेच ती gloves घालून उचलायची.आणि स्वतः जवळ असलेल्या प्लास्टिक पिशवीत ती शी भरून कचऱ्याच्या डब्यात च टाकायची.
खूप कौतुक वाटायचे त्या मुली चे .
अशी अनेक उदाहरणे आहेत.
त्या वरून तरी हेच मत आहे
सार्वजनिक स्वच्छता राखणे ह्याची जाणीव .लिंग विरहित,शिक्षण विरहित,आर्थिक स्थिती विरहित असते

नागराज हे समाजातील विविध प्रश्न सिनेमाच्या माध्यमातून समाजा पुढे मांडतात.
मग तो सैराट असू किंवा फॅन्ड्री किंवा बाकी त्यांचे बाकी सिनेमे.
असे सिनेमे हे reality शी जवळ जाणारे अस्तात
त्या मध्ये चकाचक पना नसतो
सुंदर नखरेल हेरॉईन नसते.
आलिशान जीवन पद्धती नसते
सत्य जे काळजाला टोचते तेच त्यांच्या सिनेमात असते.
आणि असे सिनेमा काढून रिस्क घेणे ही खूप
मोठी कामगिरी असतें
गरीब असू किंवा अती गरीब ह्यांना स्वप्नात राहण्याची सवय असते.
ऐश आराम हे त्यांचे स्वप्न असते.
त्या मुळे ते असे सिनेमे बघत नाहीत
खऱ्या आयुष्यात पण गरिबी आणि सिनेमा पण गरिबी च
माझे ह्या विषयी एक मत आहे
.
लता मुकेश, रफी ह्यांची गाणी रात्री निवांत वातावरणात. स्वतःच्या खोलीत शांत पने ऐकण्यात जी मज्जा आहे जो आनंद आहे तो बाकी ठिकाणी किंवा बाकी वेळी नाहीं
त्या प्रमाणे नागराज ह्यांचे सिनेमे थिएटर पेक्षा टीवी वर निवांत वेळी बघण्यात च खरी मज्जा आहे

फार वेगळं आयुष्य समोर आलं. हे मांडण्याबद्दल आभार. किती 'प्रिव्हिलेज्ड' अस्तो आपण.

काल बघितला. दुसऱ्या भागात जरा कंटाळा आला. पण तरीही खूप आवडला. सुरुवातीच्या १०-१५ मिनिटात येणाऱ्या काही फ्रेम्स सुंदर आहेत. मध्येच चित्रपट डॉक्युमेंट्रीसारखा होतो. तो प्रयोग मला आवडला.
चित्रपट बघताना या लेखाची अनेकदा आठवण आली.