माझं आणि फाफेचं नातं अजून संपलेलं नाही

.इतकी वर्षं काम करत असूनही फास्टर फेणेच्या नावानं मला ओळखणारे लोक अजूनही भेटतात. ’फास्टर फेणे' ही मालिका १९८८ साली 'दूरदर्शन'वरून प्रदर्शित झालीे; म्हणजे जवळजवळ २७ वर्षांपूर्वी. तरीही ती ओळख अजून कायम आहेच.

परवाच मला कुणीतरी विचारलं, "चिडचिड नाही होत? तीसेक वर्षांपूर्वीच्या कामात अडकून बसल्यासारखं नाही वाटत?" मला काय उत्तर द्यावं कळेना. कशी होईल चिडचिड? उलट सुखद धक्का बसतो. एखाद्या अजरामर व्यक्तिरेखेशी असं जोडलं जाणं, ही किती मजेची, सन्मानाची, आनंदाची गोष्ट आहे! लेखकानं निर्माण केलेल्या व्यक्तिरेखेची ती ताकद आहे. त्यात बाकी कुणाचाही मोठेपणा नाही, वा कमीपणाही नाही. ती भारांच्या लेखणीची जादू आहे.

फास्टर फेणे म्हणून माझी निवड झाली, तेव्हा मी फाफेचं काहीच वाचलं नव्हतं. ते नंतर तयारीसाठी म्हणून वाचलं. पण उत्साह मात्र जाम होता. तेव्हा फार काही कळतही नव्हतं. आपण काहीतरी भारी करणार आहोत, इतकंच वाटायचं.

मस्त वातावरण असायचं सेटवर. तेव्हा तिथे भा. रा. भागवत आणि लीलाताई, हे आजीआजोबाही यायचे. त्यांचा फाफे रूपेरी पडद्यावर जाणार, याचं त्यांना अतिशय कौतुक होतं. ते सेटवर यायचे खरे, पण कधीही कशातही लुडबुड नसे. ते शांतपणे बाजूला बसून सगळ्या गोष्टी निरखत असत. त्यांचा धाक कसा तो वाटत नसे. एक विलक्षण शांत गोडवा होता त्यांच्या व्यक्तिमत्त्वात. फास्टर फेणेमध्येही तोच गोडवा उतरलेला आहे, असं मला वाटतं. तो धडपड्या मुलगा आहे, पण त्याचा निरागसपणा - त्याच्यातला गोडवा हरवलेला नाही. हा गोडवा जपणं, हे त्या मालिकेपुढचं मुख्य आव्हान होतं, मला वाटतं. एकतर मूळ कथा मराठीत - आणि फास्टर फेणे केला हिंदीत. अर्थात त्याची मजा वेगळी होती. मराठीचं किती नाही म्हटलं, तरी सीमित वर्तुळ असतं. हिंदीची पातळीच निराळी असते. तुम्ही थेट राष्ट्रीय पातळीवरून निरखले जात असता. त्यात मूळ कथेची खुमारी जपायची, राष्ट्रीय प्रेक्षकांना - महाराष्ट्राबाहेरच्या लोकांनाही - तो आवडेल याची काळजी घ्यायची आणि गोष्ट म्हणून रंजकता राखायची - असं ते तिहेरी आव्हान होतं. ते त्या मालिकेनं पेललं असं मला वाटतं. नाहीतर इतक्या वर्षांनंतरही मला फास्टर फेणेबद्दल प्रश्न का बरं विचारले गेले असते?!

अगदी सुरुवातीच्या भागात उसाचं गुर्‍हाळ, रस उकळणारी चुलाणं, गुळाच्या ढेपी... असलं काय काय होतं. ते सगळं मी तेव्हाच प्रथम पाहिलं. त्याच भागात मी चक्क एका गाईसोबत काम केलं. तेव्हाची घाबरगुंडी काय सांगू! माझी हालत मला माहीत!

मला आठवतं, त्यानुसार सुरुवातीच्या भागांमध्ये फार गुंतागुंत नव्हती. साध्या-सरळ एकरेषीय गोष्टी होत्या.

व्यक्तिरेखांची ओळख करून देण्यासाठी म्हणून कथानकात तो साधेपणा आपोआपच राखला गेला असावा. पण पुढे पुढे कथानकं थोडी क्लिष्ट, गुंतागुंतीची होत गेल्याचं मला आठवतं. त्यात पात्रंही थोडी जास्त होती, कथानकात थोडे बदलही होते. पण ते भारांच्या गोष्टीला धरून असेल, याची काळजी सुलभामावशी - म्हणजे सुलभा देशपांडे, 'फास्टर फेणे'च्या दिग्दर्शिका - घेत असत.

भारांच्या फास्टर फेणेमध्ये थोडी सुपरहिरोची छटा आहे. त्याला पाहताना आपल्याला ते खटकत नाही, कारण भारांची लेखणी. ते आपल्याला विश्वास ठेवायला भाग पाडतात. पण एरवी तो काही साध्यासुध्या मुलांसारखा नाही. 'अशक्य ते शक्य' करून दाखवणारी एक किमया त्याला अवगत आहे. हा भाग सुलभामावशीला थोडा कमी करायचा होता. कुठल्याही मुलाला शक्य होतील अशी त्या मालिकेतल्या मुलांची साहसं असावीत, 'फार फेच्ड्‍' वाटू नयेत, यासाठी ती प्रयत्न करत असे. तसाच तेव्हाच्या महत्त्वाच्या घडामोडींचाही अंतर्भाव गोष्टींमध्ये करत असे. कर्जतला चित्रित झालेला फास्टर फेणेचा भाग मला अजून स्पष्ट आठवतो. त्या भागातली गोष्ट तेव्हा ऐन भरात असलेल्या चिपको आंदोलनाशी संबंधित होती. तेव्हा खूप मुलांसोबत काम केल्याची मला आठवण आहे.

माझ्या पहिलेपणाच्या खूप आठवणी त्या मालिकेशी निगडित आहेत. पण दुर्दैवाचा भाग असा की, त्याची कोणतीही दृश्य आठवण माझ्यापाशी आज शिल्लक नाही. खरे म्हणजे, माझ्याकडे मालिकेचे काही भाग होते. पण २६ जुलैचा 'तो' पाऊस झाला, त्या वर्षी माझ्याही घरात पाणी शिरलं. त्यात त्या टेप्सही गेल्या. आता त्या मिळवायचा प्रयत्न मी करतो आहे.

फास्टर फेणेचं काम करून झालं, पुढे माझ्या कारकिर्दीत बर्‍याच निरनिराळ्या गोष्टी घडल्या. पण माझं आणि फाफेचं नातं अजून संपलेलं नाही. भागवतांचे चाहते फाफेला विसरलेले नाहीत, हे कारण तर आहेच. पण निराळं, गंमतीदार आणि मला अभिमान वाटेल असंही एक कारण आहे. शाळेत असताना, माझ्या मुलानं, नीरदनं, शाळेच्या वार्षिकोत्सवात फास्टर फेणेची भूमिका केली होती. आता बोला!
---

शब्दांकनः मेघना भुस्कुटे
सर्व छायाचित्रे: जालावरून साभार.