मनातले छोटेमोठे प्रश्न आणि विचार - १०७

धन्यवाद...

लस रेडी हय काय,
म्हस रेडा हय म्हटलं तरी मान्य करावं लागतं!

...या मुंडक्याची छाटाछाटी प्रकरणातून गणपतीबाप्पाला एका प्रकारचा सूक्ष्म एडिपस कॉम्प्लेक्स (आईबद्दल आत्यंतिक प्रेम नि बापाबद्दल तिरस्कार) निर्माण झाला असावा. (साहजिकच आहे. माझ्या बापाने जर माझे मुंडके उडविले असते, तर मलासुद्धा माझ्या बापाबद्दल तिरस्कार निर्माण झाला असता. त्यामुळे, बाप्पाला दोष नाही देणार मी.)

पैकी, आईबद्दल आत्यंतिक प्रेम हे 'आईला प्रदक्षिणा बोले तो पृथ्वीप्रदक्षिणा'वाला फंडा सांगणाऱ्या ष्टोरीतून उघड होते. बापाबद्दल तिरस्काराचे मासले मात्र अंमळ सटल आहेत.

(१) बाप्पा आपल्या वाहनावरून - उंदरावरून - घसरून पडलानीत, ते पाहून चंद्र म्हणे ख्याः ख्याः ख्याः ख्याः करून हसलानीत, तर चंद्राला म्हणे बाप्पाने शाप दिलानीत, की माझ्या वाढदिवशी तुझे जर कोणी तोंड बघितलेनीत, तर त्याच्यावर चोरीचा आळ येईल, म्हणून म्हणे गणेशचतुर्थीला कोणी चंद्र पाहायचा नाही.

आता, हे सहज लक्षात येणार नाही, परंतु, येथे बाप्पाने बापाची गोची करून कसा सूड उगवला आहे, पाहा. शंकराच्या कपाळावर कोण आहे? चंद्र आहे. का आहे? तर शंकराच्या अंगाची आगआग होते, त्याला हीटसिंक म्हणून. म्हणजेच, ही ॲक्सेसरी शंकराला उतरवता येणे अशक्य; उतरविली, तर ॲट हिज़ ओन पेरिल.

आता, विचार करा. बाप्पा इथे हॅपी बड्डेचा केक कापतोय. शंकर शेजारी उभा आहे. बाप्पाला 'हॅपी बड्डे टूऽ यूऽऽऽ' गाऊन दाखविणाऱ्या तमाम आमंत्रितांना, झालेच तर खुद्द बाप्पालासुद्धा, अनायासे चंद्रदर्शन होणार नाही काय? आणि, हे होऊ देऊन कसे चालेल?

म्हणजे, या प्रसंगी शंकराला करोना झालेल्या रुग्णासारखे बाजूला काढून क्वारण्टाइन करणे आले!

आता विचार करा. बाप्पाची बड्डे पार्टी आहे, नि शंकराला एका खोलीत (क्लासिक मुघल फॅशनमध्ये) बंद करून ठेवलेले आहे. किंवा, फतवा काढून त्याला त्या दिवसापुरते घरातून हद्दपार करण्यात आलेले आहे. स्वतःच्याच (बायोलॉजिकल नसला, म्हणून काय झाले, परंतु) मुलाच्या बड्डे पार्टीतून त्याला पद्धतशीरपणे वगळण्यात आलेले आहे. आणि, हे एकदा नाही, दोनदा नाही, तर दर वर्षी होते आहे. एका बापाला याहून इन्सल्टिंग दुसरे काय असू शकेल?

म्हणजे, चंद्राला शाप देण्याच्या नावाखाली बापावर सूड उगवलानीत की नाही?

(२) दुसरी ती गोकर्ण महाबळेश्वरवाली (रावणाची) कथा घ्या. रावण बाप्पाच्या ताब्यात मोठ्या विश्वासाने शंकराची मूर्ती देऊन, टॅम्प्लीज़ म्हणून सुसू करायला गेला. तर, प्रॉमिस केलेले असतानासुद्धा, 'मूर्ती जड होत गेली' वगैरे काहीतरी फ़िज़ूल तथा लहान पोराचासुद्धा विश्वास बसणार नाही अशी लंगडी सबब देऊन मूर्ती जमिनीवर ठेवलीनीत. मग ती मूर्ती जमिनीला चिकटून बसली नि (सुसू करून परत आलेल्या) रावणाच्याने ती निघेना, म्हणून रावणाने 'जोर लगा के हैशा' सुरू केलेनीत, तर त्यातून फक्त मूर्ती वाकडी होत गेलीनीत.

आता, या सगळ्या भानगडीत शंकराचे काय हाल झाले असतील, विचार करा. घेतलानीतच ना बापावर सूड?

एडिपस कॉम्प्लेक्स, दुसरे काय?

तारा (star)असा अर्थ असावा त्याचा.
माझ्या मित्राच्या आजोबांनी(जे तत्कालीन मलेशियात सिव्हिल सर्जन होते) बांधलेला बंगला आहे. मित्राची सध्याची पिढी तिथे राहते.
अजून काही माहिती हवी असेल तर विचारा , सांगेन.

नाही म्हणजे, आपण हा मजकूर थेट त्या बातमीच्या दुव्यावरून उतरवून भाषांतरित केलात, हे उघड आहे, परंतु, त्या दुव्यावरील मजकुरात टंकनदोष आहे, असे वाटते.

१. सर्वप्रथम, 'स्विस' अशी कोणती भाषा नाही.
- स्वित्झर्लंडमध्ये सर्वाधिक बोलली जाणारी भाषा जर्मन आहे. ६० टक्क्यांहून अधिक स्विस लोक जर्मन बोलतात. ती स्वित्झर्लंडच्या राष्ट्रभाषांपैकी तथा राष्ट्रीय पातळीवरील अधिकृत भाषांपैकी एक आहे.
- जर्मनव्यतिरिक्त, फ्रेंच आणि इटालियन या स्वित्झर्लंडमध्ये बोलल्या जाणाऱ्या प्रमुख भाषा आहेत. त्यांनासुद्धा स्वित्झर्लंडच्या राष्ट्रभाषांचा तथा राष्ट्रीय पातळीवरील अधिकृत भाषांचा दर्जा आहे.
- याव्यतिरिक्त, रोमान्श नावाची केवळ स्वित्झर्लंडमध्ये बोलली जाणारी एक स्थानिक भाषा आहे. मात्र, ही भाषा बोलणारे लोक हे स्वित्झर्लंडच्या लोकसंख्येच्या जेमतेम अर्धा ते एक टक्का इतकेच असावेत. या भाषेला जर्मन, फ्रेंच आणि इटालियनबरोबरच स्वित्झर्लंडच्या राष्ट्रभाषेचा दर्जा आहे, तथा, स्थानिक अधिकृत भाषेचा दर्जा आहे.

२. दुसरे (आणि त्याहूनही महत्त्वाचे) म्हणजे, स्वीडनमधल्या एखाद्या विद्यापीठाचे (किंवा, खरे तर, ते विद्यापीठ ज्या गावात आहे, त्या गावाचे) नाव हे स्वित्झर्लंडमधल्या एखाद्या भाषेतल्या शब्दावरून कशाला ठेवतील?

बहुधा त्या शब्दाचा अर्थ स्वीडिश भाषेत तसा होत असावा.

असो.

----------

(बादवे, तो शब्द हा स्वीडनमधल्या एका गावाचे तथा तिथल्या विद्यापीठाचेच नाव नव्हे, तर स्वीडनमधले एक बऱ्यापैकी कॉमन आडनावसुद्धा आहे. आता, कोणाच्या नावाला हसू नये, हे खरेच. परंतु कधीकधी बिकट परिस्थिती उद्भवू शकते. खूपखूप पूर्वी मी ज्या प्रॉजेक्टवर काम करीत असे, तेथे हे आडनाव असलेला एक सद्गृहस्थ क्लायंटचा सर्वेसर्वा होता. (बहुधा त्याचे पूर्वज स्वीडनमधून येऊन अमेरिकेत स्थायिक झाले असावेत. तर ते असो.) आता, उदाहरणादाखल, प्रॉजेक्टवरच्या इतर देशी बांधवांबरोबर बोलत असताना हा सद्गृहस्थ जर अचानक येऊन मागे उभा राहिला, तर त्यांना हिंदीतून 'अरे, तुझ्या मागे तो ** उभा आहे' असे सांगताना प्रचंड पंचाईत होत असे. पण करणार काय?

असो चालायचेच.

गविंचा निषेध.

'न'बांचं अक्षर छान असण्याबद्दल मला प्रमाणपत्र द्यायचं होतं. गविंनी वाट लावली, दुश्मनाची लावल्यासारखी!

तुम्ही अपवाद नाही.

तुम्ही कधी डुकराच्या नाकाच्या भोकांतून त्याचा घसा डोकावून पाहायला गेलात?

पोटातून जातो".

जगातला बेकन आणि सॉसेजेसचा तमाम सप्लाय एकाच डुकरातून येतो, हे तुम्हाला कोणी सांगितले?

१. रंगारीकामासाठी तूर्तास अँड्रॉइडवरचे हे ॲप वापरतो. (ॲपच्या मर्यादा लक्षात येत आहेत, परंतु तूर्तास काम चालून जात आहे. याहून बरे फुकटातले ॲप सापडल्यास ते वापरेन.)

२. रंगारीकाम झाल्यावर इमेज पीएनजी फाइल म्हणून लोकली सेव्ह करून ठेवतो.

३. त्यानंतर मग या किंवा तत्सम संस्थळावर जाऊन, पीएनजी फाइलच्या बाइट्सचे बेस-६४-एन्कोडेड डेटा यूआरएल बनवतो, जेणेकरून पीएनजी फाइल कोठेही अपलोड करावी लागू नये. (यूआरएलमध्येच फाइलचे तमाम बाइट्स बेस-६४-एन्कोडेड फॉर्मॅटमध्ये सामावलेले असतात. यूआरएल अवाच्या सवा प्रचंड होते खरे, परंतु काम चालून जाते.)

४. मग हे यूआरएल इमेज टॅगमध्ये डकवतो, त्या वरच्या संस्थळावरच किती पिक्सेल बाय किती पिक्सेलची माहिती मिळते (मला वाटते ही माहिती त्या पीएनजी फाइलवरूनसुद्धा थेट मिळविता यावी.), तीसुद्धा इमेज टॅगमध्ये डकवतो, झालेच तर काहीतरी रँडम टायटलसुद्धा डकवून देतो, नि सबमिट करतो.

(का कोण जाणे, परंतु ही डेटा यूआरएलवाली ट्रिक नेहमीच्या धाग्यांवर चालते, परंतु खरडफळ्यावर वापरल्यास बहुतांश वेळा एरर देते.)

असो चालायचेच.

'उन्मुक्तता' असा शब्द तशा अर्थाने अधिकृतरीत्या रूढ आहे काय? कधी पाहण्यात आलेला नाही. (असल्यास भयंकर आहे.)

'उन्मुक्तता' या शब्दातून, मुत्सद्दी हा मनाला येईल ते करायला / वाटेल तो सावळा गोंधळ घालायला(/ नंगा नाच करायला) मोकळा असतो, असा अर्थ प्रतीत होतो. ते तितकेसे बरोबर नाही. मुत्सद्दी हा वाटेल तो नंगा नाच करायला मुक्त नसतो. फक्त, वाटेल तो नंगा नाच केल्याबद्दल त्याला/त्याच्यावर अटक, कायदेशीर कारवाई वा शिक्षा होऊ शकत नाही, इतकेच. मात्र, त्याबद्दल त्याला 'अवांच्छित व्यक्ती' (persona non grata) म्हणून घोषित करून देशाबाहेर हाकलून देता येतेच.

असो.

इस्पितळ

किंवा इमुनटी असा शब्द घडवू शकतो (फलाट, टमरेल टाईप. कठीण उच्चार { ॲ, ऑ } गुळगुळीत करायचे).

येथे एक लक्षात घेतले पाहिजे, की ते बाकीचे ते फलाट, टमरेल वगैरे शब्द कोणी 'चला प्रतिशब्द पाडू या' म्हणून जाणूनबुजून 'घडविले' नव्हते. ते आपसूक घडत गेले.

मुळात प्रतिशब्द 'घडवायचे' कशासाठी? त्यापेक्षा सरळसरळ मराठीत 'इम्युनिटी' असे लिहा/म्हणा ना! लोकांना जर ते जमले नाही, तर लोक त्यांना जमेल तसे म्हणतील/लिहितील, नि मग तसा पायंडा आपोआप पडेल; कदाचित असा पायंड्याने घडलेला शब्द 'इम्युनिटी'ची जागा घेईलसुद्धा! (कदाचित 'इमुनटी'सुद्धा प्रचारात येईल.)

आक्षेप जाणूनबुजून प्रतिशब्द 'घडविण्या'ला आहे. मग ते संस्कृतास वेठीस धरून असो, की देश्य/ग्राम्य अपभ्रंश लादून असो. ते नैसर्गिकरीत्या घडले, तर ठीक; अन्यथा, 'भाषाशुद्धी'त आणि यात वरकरणी फारसा फरक नाही.

यावरून आठवले. माझ्या लहानपणी, 'किशोर' मासिकात, मानवाच्या उत्क्रांतीतील वेगवेगळ्या टप्प्यांवर एक मालिका येत असे. त्यात ती सगळी निअँडरथाल मॅन, क्रो-मॅग्नॉन मॅन वगैरे मंडळी असत. कंटेंटच्या दृष्टीने मालिका चांगलीच होती, परंतु तीत उगाचच 'मराठीकरणा'च्या नावाखाली निंदरथळ, क्रूमग्न वगैरे नावे 'योजिलेली' असत. असला सकाळीसकाळी पिसाळलेले सावरकर चावल्यागत वेडेपणा काय म्हणून करायचा, म्हणतो मी.

असल्या 'घडवलेल्या' शब्दांना 'कोणाचेतरी कंडुशमन' याहून अधिक महत्त्व देण्याची गरज नाही वाटत. मग असा कंडुधारक त्याच्या मर्यादित कल्टात लोकप्रिय होत असला, तरीही.

टमरेल टाईप

टमरेल हा शब्द tumblerचे मराठीकरण आहे का?

प्रतिसादांच्या खोक्यावर एचटीएमेल कोडची बटणंही दिसणं गायब झालं होतं. आता ह्या दोन्हींचा संबंध काय आहे, हे मला समजलेलं नाही. पण तेही लिनक्स-फाफॉ/क्रोमवर दिसायला लागलं आहे.