ऐसीवर विचारजंती कंपूबाजीचं वातावरण आहे का?

हा सर्क्युलर रेफरन्स नव्हे का?

म्हणजे समजा पहिल्या तीन प्रश्नांचं उत्तर "हो" असेल, तर उत्तर देणारेही "विचारजंती कंपूबाज" असणार. किमानपक्षी इतरांचा आवाज हे विजंकंबा गँगवॉर करून दाबून टाकणार.

हाच प्रश्न "इतर" संस्थळांवर विचारला तर कदाचित प्रामाणिक (अनबायस्ड या अर्थाने) उत्तर मिळू शकेल.

रमतय, करमतय म्हणून थांबलोय. फार काही मोठी तक्रार वगैरे ह्या संकेतस्थळाबद्दल नाही.
पण दखल घेतलित त्याबद्दल मनःपूर्वक आभार.
संकेतस्थळ छान आहे. आणि त्याहून महत्वाचं म्हणजे हापिसातून उघडणारं एकमेव आघाडीचं मराठी संकेतस्थळ आहे.

उजवे आणि डावे सगळीकडेच असतात, असावे पण सगळ्याच गोष्टीत उजवं-डावं करणं फारसं उद्बोधक किंवा गमतीशीर नाही.

तुम्ही मुद्द्याला थोड्याश्या सटल पद्धतिने हात घातला आहे, गँगवॉर नसलं तरी माईक्रोब्लॉगिंगचं(ट्विट्विरलाईक) प्रमाण फारच वाढलं आहे व त्यातून (त्याच-त्या) वैयक्तिक मताशिवाय फारसं हाताला लागत नाहीये ही खंत मला वाटते आहे. ह्यात माझा सहभागही काही वेळेला असतो. हे फारसं चांगलं नाही असं माझं तरी मत आहे.

"मुद्दाम केलेली कंपूबाजी" असे नाही म्हणता येणार पण २ गोष्टी ऐसीवर आहेत - (१) उपक्रम स्टाईल अत्यंत विचारवंत व तज्ञ लोक (२)कदाचित परस्परांशी "घट्ट" मैत्री असणारे लोक. = घट्ट मैत्री राखून असणारे तज्ञ व विचारवंत लोक.

बर्‍यापैकी, प्रत्येकाचे एक राखीव क्षेत्र आहे ज्यात त्या त्या व्यक्तीला खूप माहीती आहे. पण त्यामुळे चिल्लर/खुर्दा लोकांना दबदबा वाटू शकतो. अर्थात कोणी मुद्दामहून दबाव आणत नाही.
_______

श्रेणीव्यवस्थेमुळे चिल्लर/थिल्लर कमेंटस ना आळा बसतो. विचारपूर्वक मोठे कधी कधी क्लिष्ट प्रतिसाद येतात. एक स्पर्धात्मक वातावरण रहाते .... आता ते चांगलं की वाईट हा मुद्दा वाद घालण्याजोगा आहे. (मला चिल्लरपणा/थिल्लरपणा आवडतो शिवाय स्पर्धा म्हटले की कापरे भरतात. आता माझ्यासारखे अजून १०-१२ तर असतीलच की.)
______

एक अजून गोष्ट म्हणजे "ऊबदार/ आपुलकीचे प्रतिसाद / खरडी/ व्यनि" .... ताई/भाऊ/अक्का शब्दांनी जी कौटुंबिकतेची एक आपुलकीचे प्रतिबिंब हृदयात पडते ते मला तरी आवडते. सर्वांना रुचेलच असे नाही.
__________
अन एवढे बोलून परत मला हे सर्व मांडायचा हक्क आहे का ते माहीत नाही. कारण मी बर्‍याच दिवसात आलेले नाही, काही विशेष कॉन्ट्रीब्युटही केलेले नाही. पण घासकडवींचा हा धागा (कौतुकास्पद वाटला) आवडला म्हणून मांडले.

फार काळजी करायचं वातावरण आहे असं वाटत नाही, मजेत चालू आहे. संपादक हाणामारीवर कातरी चालवत नाहीत हे खूप आवडतं. निरर्थक कॉमेंट्सना पब्लीक झोडपतं तेही ठीक... पण कधी कधी उगाच कीसकाढू चर्चा होतात. आता मला ते कीसकाढू वाटत पण त्यावर दणादण प्रतिसाद येतात सो ते वैयक्तिक मत झालं. पण एकंदर छान वाटत.
ऐसी हे फ्रिज सारख झालय. सारख उघडूना आत कायतरी नवीन असेल असं वाटतं.

ऐसीवर कंपूबाजी आहे का याबद्दल निश्चित मत असं देता येत नाही. मला तसं वाटत नाही. पण अधिकाधिक लोकांना तसं वाटू लागलं तर त्याबद्दल काळजी करण्याजोगी परिस्थिती उद्भवेल. असो.

मराठी साईट्सच्या आजवरच्या अनुभवावरून एक लक्षांत येतंय की समविचारी लोकांनीच एखाद्या साईटवर नांदावं असा एकंदर पॅटर्न दिसतो. एका प्रकारचा विचार करणारे, तशी विचारधारा मानणारे त्या त्या साईटीला आपला "बालेकिल्ला" मानतात आणि दुसर्‍या किल्ल्यांवर जाणं कमीकमी तरी करतात किंवा थांबवतात. या प्रकारचं ध्रुवीकरण होताना आपण पहातो.

दुसर्‍या प्रकारच्या विचारांच्या सद्स्यांना येनकेनप्रकारेण - प्रसंगी गलिच्छ शब्द वापरून , डुप्लिकेट आयडीजच्या बुरख्याआडून अनेक वैयक्तिक स्वरूपाची हीन विधानं करून - आपल्या साईटीवर येऊ न देणं हे प्रकारही पाहिलेले आहेत. त्याची परिणती ती साईट बंद पडण्यात झालेलंही पाहिलेलं आहे. कंपूबाजीचा अतिरेक झाल्यावर काय होतं याचं ते सर्वोत्तम उदाहरण आहे.

इतकं टोकाचं उदाहरण जरी क्वचितच पाहायला मिळालं तरी त्यातून कंपूबाजीचं पर्यवसान कशात होतं हा धडा मिळाला आहे. ऐसीचे चालक आणि हितचिंतक तो धडा कधी विसरतील असं वाटत नाही.

म्हणजे आता विचारजंतीपणाबद्दल विचारजंतीपणा करायचा का?

-अ-विचारजंतू

१) ऐसीवर विचारजंती कंपूबाजीचं वातावरण आहे का? (माझे उत्तर - अजिबात नाही. पण कंपूबाजी झाली तरी त्यात काहीही अयोग्य/चूक नाही.)
२) ऐसीवर उजव्या/पारंपारिक/सश्रद्ध/कॉंझर्व्हेटिव्ह विचारसरणींचा आवाज दाबला जातो का? (माझे उत्तर - अजिबात नाही.)
३) ऐसीवर अशा गॅंगवॉरना सुरूवात होताना दिसते आहे का? (माझे उत्तर - अजिबात नाही.)

सिरियसली - माझ्यासारख्या ला इथे सहन केले जाते ह्याकडे दुर्लक्ष करता येणार नाही.

कंपुबाजी कि नही जाती वो हो जाती है|

तस वातावरण आहे अस वाटत कींवा दिसत अस म्हणता येइल.

माझा वावर जेवढा आहे तेवढ्यावरुन केलेल हे निरिक्षण आहे.
संस्थळाच्या स्वतःच्या प्रकृतीनुसार काही विशिष्ट मुद्द्यांमधे विशिष्ट बाजूला झुकत माप दिसत.

टोकाला गेलेल ते अजून तरी दिसत नाही.

कंपूबाजी ही प्रत्येक संस्थळावर असतेच, तशी ती इथेही जाणवते. पण ती 'विचारजंती' लोकांची वाटत नाही, विचारवंतीही वाटत नाही. मी इथल्या कंपूबाजीला विचारपंथी म्हणेन. तसेच वर उल्लेख केल्याप्रमाणे या कंपूबाजांकडून एकमेकांतली घट्ट मैत्री दाखवण्याची एकही संधी सोडली जात नाही. पण इथले कंपूबाज इतरांचे म्हणणे ऐकून घेतात, साठमारी करत नाहीत. कधीकधी त्यांचे प्रतिसाद इतके तरल असतात की ते त्या ग्रुपशिवाय अन्य कोणाला कळतही नाहीत. इथेच त्यांचे वैचारिक श्रेष्ठपण सिद्ध होते.
एखाद्यावर टीकेचा भडिमार करण्यापेक्षा त्याला अनुल्लेखाने मारण्याचे कसबही या कंपूकडे आहे.

कंपुबाजी वगैरे मलातरी कधी जाणवली नाही. संस्थळ प्रवृत्तीच्या अत्यंत विरोधी मते आलीच तर इथले लोक बर्याचदा दुर्लक्ष करतात किँवा जास्तीजास्त थोडी टवाळकी. कोणी लगेच खोपचात घेऊन दमदाटी करत नाही.

कधीकधी जरा जास्तच किस पाडला जातो एखाद विषयाचा. आणि उगाच कारण नसताना नसते संदर्भ आणले जातात अधेमधे. पण तो त्या त्या सदस्यांचा प्रॉब्लेम आहे. किँवा इनजनरलच मराठी संस्थळांवर तसे होत असावे (मला फारसा अनुभव नाही). त्याच्याकडेसुद्धा इतर लोक दुर्लक्षच करतात.

विअर्ड &/ स्कँडलाइजीँग विचार इथे मोकळेपणाने मांडु शकतो. आणि कोणीही सौँस्कारांची लेक्चरबाजी करत नाही हा केवढा प्लस पॉइंट आहे ऐसीचा!

ऐसीची मनोवृत्ती पुरोगामी, उदारमतवादी, लिबरल, स्त्रीवादी वगैरे दिशेला झुकलेली दिसते. याला हरकत नसावी

हरकत तर नाहीच. पुरोगामी, उदारमतवादी असणे खूप महान आहे. ते काय ते नीटसे कळणे पण अवघड असते. ते बिंबवणे / पाळणे अजूनच कठीणच. कोणते पुरोगामित्व/प्रतिगामित्व किती प्रताडावे/कौतुकावे याचे तुलनात्मक ज्ञान, आर्थिक - सामाजिक महत्त्व, सर्वात कठीण विषय आहे. तो नीट कळत नाही (माझे व्यक्तिगत मत) हा इथल्या अशा पुरोगाम्यांचा विक पॉइंट आहे. पण त्यात संस्थळाचा दोष नाही.

विचारवंतपणाचा आव आणणारे ते विचारजंत असा साधारण अर्थ मी काढतो.

असं काही नाही. अलिकडे लोक अगदी ओरिजनल सेक्युलर, लिबरल, पुरोगामी इ इ असतात. असा कोणी भेटला तर तो आव आणत आहे, खोटे बोलत आहे असे किंचितही वाटत नाही. आमच्या ऑफिसातले बरेच लोक ट्रॅडिशनली भाजपचे. म्हणायचे हा पक्ष सेक्युलर, लिबरल, पुरोगामी आहे. यावेळेस ते भाजपला मत देत नाहीत. मोदीमुळे सेक्युलर, लिबरल, पुरोगामी धोक्यात येईल असे त्यांना पटले आहे. हा आव कसा? ऐसीवर कोणी फारसे खोटारडे विचारजंत नाहीत. प्रत्येकाच्या भावना प्रामाणिक आहेत असे जाणवले आहे. पण मागे एकदा मांडलेली भूमिका चूक होती असे मान्य करणे अभावानेच आढळते.

बाजारात १०० पुरोगामी असतील तर त्यातील ९९ "बाजारातील पुरोगामीत्व निदर्शानाचे ढोबळ प्रकार" अवलंबत असतात. एखादाच विचारी असतो. म्हणून अगदी टोकाला जाऊन जंत म्हणणे अयोग्य. भावना प्रामाणिक आहेत तोपावेतो चर्चा करत राहावे.

पब्लिकच्या भावना न ओळखता केवळ शब्दांचाच कीस काढणारे अशीही एक छटा आहे.

आपण "पारंपारिक विचारांच्या" पब्लिकच्या कितीतरी शतके पुढे आहोत असे इथल्या बर्‍याच पुरोगाम्यांना 'माहित आहे'. न्यूनगंड देईल इतका तो आत्मविश्वास असतो. देव आहे असे मानणे मूर्खपणाचे आहे याची प्रचंड खात्री पण देव नाही असे मानणे त्यापेक्षा अजूनच बुद्धिश्रमकारक असते याची कल्पनाच नाही. देव नाही यावर हार्वर्ड आणि ब्रह्माकुमारीज मधे दोन शोधनिबंध स्विकार झालेले आहेत इतका आत्मविश्वास. शिवाय शब्द काही का असेनात अर्थ सोयिस्कर तोच घ्यायचा हि ही परंपरा आहे. फार स्प्ष्टीकरणे द्यावी लागतात. मुद्दा कळेपर्यंत अवांतर झालेले असते. येदियुरप्पा भ्रष्ट का असा प्रश्न आम्ही पुरोगाम्यांना विचारला तर ते शील दिक्षित का असे डायवर्जन करतात. त्याने चर्चेची रया जाते.

एक सोयीस्करपणा, एक खोटेपणाही त्यात आहे.

अमान्य. सगळे प्रामाणिक आहेत.

सोयीस्कर अशासाठी की त्यात पाश्चिमात्यांचं कौतुक

हे फारसे जाणवले आहे. इथले जे चांगले आहे ते शोधायची वृती जास्त आहे. जे परदेशात चांगले आहे ते सत्य का मांडू नये?

आणि आपल्या पारंपारिक विचारांवर, प्रथांवर हल्ला असतोच.

ब्रह्मदेवाने याकरिता यांना अनंत ब्रह्मास्त्रे दिली आहे. अमोघ. परंपरेचे स्वरुप न जाणणे, इतिहास व सत्ये न जाणणे, काळाचा फॅक्टर विचित्रपणे वापरणे, परंपरा म्हणजे ती त्याज्यच हे माहित असणे, अशा त्यागाला पुरोगामिता म्हणणे, अशा त्यागाच्या जाहिरातीच्या फॅशनचे वेड असणे हे बरेच कूल आहे. हल्ला केल्यावर रास्त, प्रांजळ चर्चा बरेच सदस्य करतात हे इथले बलस्थान आहे.

त्याचबरोबर आपल्या धर्मातल्या चुका जेव्हा इतर धर्मांत दिसतात तेव्हा त्यांच्याविषयी विचारजंती लोक मूग गिळून गप्प बसतात अशीही तक्रार असते.

असे कसे शक्य आहे? इथे वर 'धर्मांत' हा शब्द आला आहे. कसं आहे, व्यक्ति, कुटुंबे, समाज, धर्मे, व्यवसाय, सरकारे, विज्ञान, पर्यावरण, अर्थकारण, अध्यात्म तत्त्वज्ञान हे कसे/किती फोल, दुषित आहेत हे पुरोगाम्यांना माहित आहे. त्यास्थानी दुसरे उत्तम ते काय हे ही त्यांना प्रबुद्ध पणे माहित झाले आहे. म्हणून या शब्दांशी निगडित एकही पारंपारिक संकलना चर्चिली जाते तेव्हा तिच्यावर टिकेची झोड उठवली जाते. यात इस्लाम नि नक्षल ला थोडे स्पेअर केले जाते, पण बाकी सर्व कोणताही भेदभाव न ठेवता रगडून घुतले जातात. असला प्रकार ते काही नवश्रीमंत, नवविदेशवारीकर, इ इ नवपुरोगामी करतात.

विचारजंत हे आपल्या परंपरांचा विरोध करतात इतकंच नाही तर दुस्वास करतात असा काहीसा आरोप असतो. विभूतींवर हल्ला करणं, प्रतिमाभंजन करणं यातून त्यांना एक विकृत प्रकारचा आनंद मिळतो असा काहीसा दावा असतो. 'हस्तिदंती मनोऱ्यात बसणारे' वगैरे दूषणं त्यांना दिली जातात.

नॉट अप्लीकेबल फॉर ऐसी. विरोध करतात पण तो (त्यांच्या परिने ) रास्त असतो. नो हल्ला. नो भंजन. नो विकृती. नो दुस्वास

'पाश्चात्यांचे अंधानुकरण करणारे' 'विचारसरणीचे किंवा विचारपद्धतीचे गुलाम असलेले'

मुळात पाश्चात्य लोक काही पद्धतीनी का वागतात हे कळल्याशिवाय यांना आरोप म्हणता येत नाही. लोकांना आपल्या जागेचं, पद्धतींचं कौतुक असतं. कारण तिथला इतिहास माहित असतो. मला दिल्लीचं आहे. त्यातही काही वावगं नसावं. शिवाय भारतीय लोक तसेही स्वतःचे डोके लावत नाहीत म्हणून फक्त ऐसीवर आरोप करणे चूक. उलट पाश्चात्य देशांतील सार्‍या सिस्टिम (पोलिस, ट्रॅफिक, कस्ट्म, ओफिसे, मनोरंजनगृहे, प्रवास एजन्सी, वांशिक्-भेद, नागरीकता भेद, आर्थिक, शैक्षणिक क्लास भेद, कुटुंब, आरोग्य, इ इ अनेक अनेक ) मधे भारतापेक्षा काय काय चांगले आहे, का आहे, ते इथे लोक का करत नाहीत, कसे करावे, इ इ सांगण्यास उत्तेजनच असावे. त्याला 'एन ए' भाग अर्थातच आम्ही टाळू.

मुद्दा असा आहे की 'ऐसीवर अशा विचारजंतांची कंपूबाजी आहे', 'श्रेणी देताना अशी कंपूबाजी दिसून येते '

हे खरे आहे. इथली कंप्लीट पुरोगामी लॉबी एकाच प्रकार प्रोग्रामिंग केलेल्या सॉफ्टवरसारखी, सारख्याच विचारांची आहे. उदा. क्ष विषयावर अ विचारजंताने ९२% पुरो जायचे म्हटले तर कोणीही, कशाला ८५% ने काम भागेल असा देखिल विरोध, सुझाव देखिल करत नाही. शिवाय ऐसीवर 'बाऊ केल्याशिवाय' न्याय मिळत असे एक कल्चर आहे. अन्यायाची चर्चा करताना सरकारपुढे आकडे फुगवऊन सांगायचे असतात. पण समस्या नीट जाणायची असेल तर इथे तरी बिगर बाऊ चर्चा करा. सरकारला म्हणा ९२% स्त्रीया हुंडा आजही देतात. इथे चर्चेत खरा आकडा लिहा. श्रेणी देताना कंपूबाही असते का नाही हे कसे सांगणार? ती कोण देत आहे ते गुप्त असते.

'उजव्या बाजूचे विचार मांडले तर सगळे जण सरसावून तुटून पडतात' 'परंपरा-धर्म विरोधी विचार मांडले तर तुमचं कौतुक होतं, बाजूचे विचार मांडले तर तुमची चेष्टा होते' या जातकुळीच्या तक्रारी हळूहळू, आडून आडून येताना दिसतात.

तुटून नाही पडत. पण उपेक्षेने मरते असे लेखन इथे. मागे इथे सुप्रिया जोशी का कोणी 'हे लोक सर्वच बाजूंनी ब्राह्मणांनाच का नावे ठेवतात?' अशा आशयाचा धागा टाकला होता. तेथिल प्रतिसाद (म्हणणे ऐकूनही न घेणे) आणि किंबहुना प्रतिधागे सुद्धा, ऐसी किती 'वाममार्गी' लागले आहे याचे द्योतक आहे. सणावाराचे कौतुक करणारा धागा असेल त्यावर 'मला त्यादिवशीची पुरणपोळी आवडते. इतर काय आम्ही कशाला बघू' अशा प्रतिक्रिया असतात. यात खोटे काही नाही पण सांगायचे अशा वागण्याचे जे भूषण आहे ते वेधक आहे. नि त्याच वेळी त्या सणाची अनावश्यकता सांगणारे १-२ धागे बाजूला चालू असतात.

आणि अशा तक्रारी मला तरी एक व्यवस्थापक म्हणून गंभीरपणे घ्याव्याशा वाटतात.

याची आवश्यकता नसावी. कारण ही सगळी (मनातून आलेली खरीखरी) विचारसरणी आहे. चेष्टा जास्त वाटली तर आपण मधे येऊ शकता. एका बाजूचं नैसर्गिक प्राबल्य आहे. इथे कोणताही अन्याय नाही.
पुन्हा सांगतो, कोणत्या विचारसरण्या आहेत नि कोणत्या विचारसरणीचे प्राबल्य आहे याची चिंता करण्याची गरज नाही. त्याला आपला प्रवाह पकडू दे. पण चर्चाच नीट, प्रामाणिक, मार्गावर, माहितीपूर्ण, व्यक्तिगतात मधे न आणता, अवांतरेच महत्त्व न धारण करता, समोरच्याचे म्हणणे ऐकत, पटताहेत ते मुद्दे प्रांजळपणे मान्य करत आणि अंततः "असहमतीवर सहमती" त एंड व्हायची इच्छा कमित कमी ठेऊन, इगो बाजूला ठेऊन "किमान सहमती" तरी प्राप्त करावी. चर्चेत रिगर असावा. हे सगळं व्यवस्थापन म्हणून करता येणार नाही. हा एक सदस्य करू शकतो. योग्य तिथे इन्पुट देऊन. वाटल्या संपादक आणि सदस्य यांमधे 'सहायक, सल्लागार' अशी मिडल मॅनॅजमेंत आणू शकता. हा आय डी कधी मधी "वातावरण" मस्तं ठेवेल.

जोपर्यंत बोचकारणं, रक्तपात, हाडं मोडणं वगैरे होत नाही तोपर्यंत कुस्त्यांचे डाव रंगायला हरकत नाही. मात्र त्याला गॅंगवॉरचं स्वरूप येणं इष्ट नाही.

विचारसरणींना वाहिलेल्या गटांचा संवाद इथे होतो. काही लोक विचित्र श्रेण्या देतात. पण तेही दुष्टपणानेच केले म्हणता येत नाही. कोणाला कोणता आशय पोहचतच नाही, म्हणून अशा श्रेण्या येतात. तुम्हा लोकांकडे कोणता आयडी कोणत्या आयडीला न चुकता, कंसिस्टंट निगेटीव श्रेण्या देतो याचा टेबल बनवता आला तर त्याला अर्थ आहे का हा सब्जेक्टिव निर्णय घेण्यात येईल. मग तो अधिकार काढून घेण्यात यावा.

ऐसीवर विचारजंती कंपूबाजीचं वातावरण आहे का?

हो. लोक म्हणतात संहत पुरोगामी हलाहल ज्यांना ज्यांना आवडतं, त्यांनी हे स्थळ त्याकारणासाठी बनवलं आहे. पण त्यात गैर काही नाही. (फक्त ते आमच्या ४-५ जणांच्या अक्षाला संख्येने फारच भारी पडतात ही आमची समस्या आहे पण तक्रार नाही.)

ऐसीवर उजव्या/पारंपारिक/सश्रद्ध/कॉंझर्व्हेटिव्ह विचारसरणींचा आवाज दाबला जातो का?

माझा सोडून, हो. =))
समजा सारे ऐसीकर त्यांच्या पुरोगामीत्वाच्या इम्डेक्सप्रमाणे एका ओळीत बसवले (अतिपुरो ते सामान्यपुरो) नि त्यांना ऐसीवरील एका नवख्या सदस्याचा खालिल पॅरा वाचून दाखवला -
"४.३० ला उठलो. करदर्शन म्हटले. संध्या केली. लिंबाच्या काडीने दात घासले. साडीआड स्नान केले. देवाचे दर्शन घेतले. आई-वडिलांच्या पाया पडले. बॉय फ्रेंडच्या पाया पडले. देवळात जाऊन आले. ज्योतिषाला परिक्षेबद्दल विचारले. साडी घातली, टिकली लावली, बांगड्या घातल्या, कॉलेजात गेले. E=mc^2 मधे constant का नाही असा विचार मनात येऊन गेला. पण विचारला नाही. प्रिती नि मुग्धाला दारू नि फुकायचे सोडा, पब मधे जाऊ नका म्हणून आज १००व्यांदा सांगीतले. चारूला म्हटलं लग्नाअगोदर टाळ हाच माझा सल्ला असेल. इलेला तर मी बोलतच नाही. तिच्या संबंधांचं काँफिगरेशन दर नव्या दिवशी एक नवी काँप्लेक्क्षिटी घेऊन येतं. घरी तुळशीचे एक पवित्र पान खाल्ले. एका काकांनी अंगावर पवित्र गोमूत्र शिंपडले. मांमांचे पाय दाबून दिले. भावाचे कपडे इस्त्री करोन दिले. आईसोबत भाजी केली. गृहपाठ केला त्यात दासबोध वाचायचे राहिले. बॉयफ्रेंड चांगलाच आहे पण तो नवराही चांगलाच निघाला म्हणून मंगळवार करत आहे. "
तर त्याच्या शेवटाला येईतो सारे ऐसीकर मूर्छित असतील. तेच इलेचा पॅरा असता तर सार्‍या ग्रंथींचे सारे हार्मोन्स आउट ओफ स्टॉक झाले असते.

ऐसीवर अशा गॅंगवॉरना सुरूवात होताना दिसते आहे का?
तसं असल्यास, वातावरण हाताबाहेर जाऊ नये म्हणून नक्की काय करावं?

ऐसीवरचे वातावरण, सन्मानाचा, संवादाचा, मॅनर्सचा दर्जा खूप उच्च आहे. सिनेमातील डॉयलॉगबाजी बुलंदी असल्यामुळे थेटरमालकाने चिंतीत व्हायचे नसते.

ऐसी हे एक संतुलीत संस्थल आहे.मराठीतील सर्वात जुने संकेतस्थल असणाची टीमकी मीरवार्या साईटवर प्रचंड कंपूबाजी व तीही फक्त उजव्या विचारसरणीची आहे. तिथले एडमीनही उजव्या विचारसरणीचे आहेत.

हाच प्रश्न "इतर" संस्थळांवर विचारला तर कदाचित प्रामाणिक (अनबायस्ड या अर्थाने) उत्तर मिळू शकेल. +१११ सहमत
:)))

या धाग्यावर इतर संस्थळावर प्रामाणिक प्रतिसाद येतील असा प्रतिसाद आणि त्याला एकदोघांचे अनुमोदन दिसले. त्याचा अर्थ कळला नाही.

विचारजंत फार बोकाळलेत , अविचारपोषकांची फवारणी करावी लागेल . :|
कंपूबाजांसाठी फोडा आणि झोडा नीतीचा अवलंब करावा असे बाण की मुण त्या छे गव्हेरा ला म्हणत होते . J)

श्रेण्यांमधे "पकाऊ" "कीसकाढू" व "काडीबाज" अशा श्रेण्या देण्याची सोय करता येईल का?

ऐसीवर विचारजंती कंपूबाजीचं वातावरण आहे का?

रहेगा तो भी अप्पुन लोड नै लेता है| कंपूबाजांना फाटयावर किंवा अनुल्लेखाने मारणे आताशा अंगवळणी पडलेय!

- (ऐसीकर) सोकाजी

ऐसीवर विचारजंती कंपूबाजीचं वातावरण आहे का?

नक्कीच.इथली श्रेणीपध्दत ही कंपूबाजी वाढवायला हातभार लावते.तथाकथित सेक्युलर, विज्ञानवादी इत्यादी इत्यादी मतांविरूध्द लिहिले तर कंपूबाजांमध्ये निरर्थक/खोडसाळ इत्यादी प्रतिक्रिया देण्याची अहमहमिका लागते.

ऐसीवर उजव्या/पारंपारिक/सश्रद्ध/कॉंझर्व्हेटिव्ह विचारसरणींचा आवाज दाबला जातो का?

नक्कीच.

ऐसीवर अशा गॅंगवॉरना सुरूवात होताना दिसते आहे का?

गॅंगवॉर होणार कसे?इथले वातावरण बघून उजवे/सश्रध्द लोक इथे फार काळ थांबत नाहीत (बॅटमॅन सारख्यांच्या चिकाटीचे कौतुक वाटते. अशी चिकाटी सगळ्यांमध्ये नसते).त्यामुळे डाव्यांचे/अश्रध्द लोकांचे/तथाकथित विज्ञानवादी लोकांचे इथे बहुमत आपोआपच आहे.

तसं असल्यास, वातावरण हाताबाहेर जाऊ नये म्हणून नक्की काय करावं?

१. सर्वप्रथम श्रेणीपध्दत काढून टाकावी. यातून कंपूबाजीला प्रोत्साहन मिळते. मला वाटते या प्रकारामुळे विकास, क्लिंटन इत्यादी मिसळपाववर नेहमी लिहिणारे इथे कंटाळले.
२. संपादक मंडळात तुम्ही स्वत:, अदिती, ऋषिकेश इत्यादी एकाच प्रकारच्या (कमी अधिक प्रमाणात डाव्या/अश्रध्द/स्त्रीवादी इत्यादी) मंडळींचा भरणा आहे. त्यामुळे सुरवातीपासूनच या संकेतस्थळावर मिसळपावप्रमाणे विविध विचारांचे लोक येणे शक्य झाले नाही असे दिसते. संपादक मंडळात थोड्या इतरांचा भरणा केला तरी ऐसीअक्षरेचा हा चेहरा बदलायला किती उपयोग होईल हे सांगता येणार नाही.गेल्या २-३ वर्षापासून जे चित्र उभे राहिले आहे ते असे एकाएकी जाणार नाही.
३. या संकेतस्थळाचा चेहरा बऱ्यापैकी डावा असा आहे.तो बदलण्यासाठी जाणीवपूर्वक प्रयत्न झाले नाहीत तर हा चेहरा असाच राहणार आणि ऐसीअक्षरे एका विचाराच्या लोकांचे आणि मिसळपाव दुसऱ्या प्रकारच्या विचाराच्या लोकांचे हा भेद राहणारच. आता हे प्रयत्न करावेत की नाही, करायचे असतील तर कसे करावेत हे संपादक मंडळालाच ठरवावे लागेल.

मिसळपाव ऐसीपेक्षा चार वर्षे जुने संकेतस्थळ आहे हे मान्य. तरीही आज मिसळपाववर नियमितपणे लिहिणारे आणि ऐसीअक्षरेवर नियमितपणे लिहिणारे यात तुलना केल्यास ऐसी बरेच मागे आहे हे समजून येईलच.मिपावर दिवसातून अक्षरश: शेकडो प्रतिसाद येतात.ऐसीवर तसे नक्कीच होत नाही.हे चित्र बदलायला हवे असे मुळात संपादक मंडळाला वाटत असेल तर ते कशामुळे होते याचा विचार करून ते चित्र कसे बदलता येईल हे बघायला हवे. खरे सांगायचे तर मलाही ऐसीअक्षरेपेक्षा मिसळपावच आवडते.सुरवातीच्या काळात ऐसीअक्षरे बरे वाटायचे.पण लवकरच या संकेतस्थळाच्या मर्यादा माझ्या लक्षात आल्या त्यामुळे माझा वावरही इथे कमीच झाला आहे. (त्याने कोणालाही फरक पडत नाही हे मला माहित आहे तरीही एक सदस्य म्हणून मलाही माझे मत आहेच).

कंपुबाजि हमखास आहे पण विचारवंति किंवा उदारमतवादि लोकांचि नाहि. एका कंपुचे उदाहरण देतो: हायपर सिंग, चॅटमॅन, तणतणोबा, 'भ'th बाजु यांचा एक कंपु आहे. यातिल काहिंनि श्रेणिंविषयि पुर्वि व्यवस्थित गळे काढले आहेत तर काहिंनि श्रेणिव्यवस्थेचि खिल्लि उडवण्यासाठि श्रेण्या दिलेल्या आहेत. पण संकेतस्थळावर हे लोक आणखि थत्ते, जोशि यांचा वावर वारंवार असल्याने प्रशासनातले लोक यांचि नावे घेउन यांचा उदोउदो करतात आणि यांना हरभर्‍याच्या झाडावर चढवतात. खरेतर लेखन फक्त काहि ज्येष्ठ लोक (कोल्हटकर, चंद्रशेखर, नानावटि) करतात बाकिचे टिवल्याबावल्या करतात. इतर उरलेले आपलि अभिरुचि कशि उच्च आहे हे दाखवण्याच्या प्रयत्नात असतात. या सर्व दलदलित नवे लोक येतात आणि उत्साहाने काहिबाहि लिहितात आणि नंतर फिरकत नाहित. ललित लिहिणार्‍यांचे तर फारच हाल होतात. एखाद-दुसरा लेखन हाच व्यवसाय असलेला काहिबाहि लिहितो, त्याला थोडाफार प्रतिसाद मिळतो.

मिपावर लोक भरभरुन लिहितात. लोकांना काहि लिहिण्यापुर्वि आपल्याला अनुल्लेखाने मारले जाइल असे वाटत नाहि. भटकंति असो किंवा पाककृति असो किंवा पर्सनल प्रॉब्लम्स असो मिपावर लोक मांडतात. तिथे माहितिपुर्ण लिहिणार्‍यांचि संख्या कमि आहे असेहि काहि नाहि. एकुण सद्यस्थितित मिपावर जाउन वाचायला आवडते. अहो इंग्रजि भाषेतलि माहिति जालावर उपलब्ध असतांना सेकंडहँड माहितिपुर्ण प्रतिसाद, लिंका, चुकिचे इंग्लिश नि कर्कश्श पिसिंग काँटेस्ट पहायला नवे लोक येतिलच असे नाहि. ते जाउद्या विकिपिडियावर माहिति असो कि लिखानाचे वर्कशॉप असो कि छोटे बौद्धिक कट्टे असो यातला कुठला उपक्रम यशस्वि झाला आहे?

असो.

सर्वप्रथम खुलासा: मी मराठी संकेतस्थळांवरचा नियमीत वाचक/ प्रतिसादक आहे. मिसळपाव.कॉम इथे मी अजूनही नियमीत लिखाण करतो.

मिसळपाव.कॉम हे माझे सध्याचे सर्वात आवडते संकेतस्थळ असले तरी तिथल्या मर्यादांमुळे, (जसे की संपादनातील मनमानी) सुरुवातीला मला ऐसी अक्षरे हा एक उत्तम पर्याय वाटला होता. मी नव्याने इथे रुजु झाल्यानंतर मला इथे सगळ्यात आवडलेला भाग म्हणजे इथले मोकळे वातावरण. संपादकांची नावे उघड असणे आणि त्यांच्याशी संपर्क साधण्याचा मार्ग खुल असणे.

परंतु त्या नंतर मी इथे लिखाण थांबवण्याचे एकमेव कारण म्हणजे श्रेणी हा प्रकार. श्रेणी हा प्रकार पूर्णपणे मजा घालवणारा आहे कारण तो अत्यंत छुप्या पद्धतीने केला जातो. नक्की कोण कोण श्रेणी देते आणि त्यांना श्रेणी देण्याचा अधिकार का आहे ह्याचा खुलासा कुठेही केलेला नाही. ज्या पारदर्शीपणामुळे मी इथे आलो त्यालाच तडा देणारा हा प्रकार होता. मी सुरुवातीला एक फु़टकळ प्रतिसाद दिला होता, त्यावर लगेच एकाने 'निरर्थक' ही श्रेणी देऊन मला इथे आपले स्वागत नसल्याचे जाणवुन दिले. त्यामुळे मी नंतर इथे बरेच दिवस फिरकलो नाही. काही दिवसांनी परत आल्या नंतर मला पुन्हा ही श्रेणी बदलून कुणीतरी रोचक केल्याचे दिसले. अर्थात मूळ प्रतिसाद निरर्थक नसला तरी फारसा रोचक वगैरेही नव्हता. आणि हे सगळे अत्यंत गुप्तपणे केले जात असल्याने अत्यंत अविश्वासाची भावना निर्माण झाली. ह्या कारणामुळे इथे अनेक नविन सदस्य पुन्हा फिरकत नाहीत. त्यातच इथे कंपू निश्चितच आहेत. बरेच सदस्य खूपच सलगी असल्या सारखे सतत प्रत्येक धाग्यावर एकमेकाना प्रतिसाद देत असतात ज्यामुळे नविन सदस्यांना सतत आपण बाहेरचे आहोत ही भावना वाढीस लागते. त्यात कट्टे आणि तिथे जाणारे तेच ते सदस्य आणि त्यावरचे रटाळ लेख हे भर टाकणारे असतात.

ह्या सगळ्याचा परीपाक असा होतो की, आधीच आपण बाहेरचे आणि त्यात हे आतले आपले मूल्यांकन श्रेण्या देऊन करणार असा समज होऊन परत येण्याचे मोटीवेशन राह्त नाही. त्यामुळेच इथे फक्त तेच ते लोक सातत्याने एकमेकाची पाठ थोपटणारे लिहित असतात. संकेतस्थळांवर मजा आणणारे वादवाविवाद (सोप्या शब्दात मारामार्‍या) इथे फारसे होत नाहीत आणि इथे मन रमत नाही.

ह्या सगळ्यामुळेच हे लिहिण्यासाठी मला माझी आंतरजालावरील नेहमीची ओळख इथे वापरावीशी वाटली नाही. ह्यात ट्रोलिंग करण्याचा हेतू नसुन चालकांना अनबायस्ड मत कळवणे हा आहे.

बाकी चूक भुल देणे घेणे.

मी मिसळपाववर प्रथम सदस्य झालो आणि नंतर उपक्रमवर गेलो. मी मराठीवरही तुरळक वावर केला (त्यामुळे गब्बरसिंग यांचा आधी परिचय झाला नाही).

मिसळपाववर ट्रॅफिक फार असते आणि त्याचा कधीकधी तोटाही होतो. तुम्ही ऑफ लाईन असल्याच्या काळानंतर पुन्हा लॉगइन केले तर तुम्ही फॉलो करत असलेला धागा पार तिसर्‍या पानावर गेलेला असतो.

उपक्रम विशिष्ट कंपूबाजीमुळे बंद पडले यावर सहमत होणे शक्य आहे. (पण त्यामुळे ते बंद पडले असे नाही. त्यावरचा लोकांचा वावर कमी झाला. ते बंद पडले नाही. आजही ते टेक्निकली चालू आहे). तेथील सदस्यांना "इथे मऊ माती खणण्यापेक्षा तिकडे जाऊन कठीण दगड खणा" (पक्षी मिसळपाववर जाऊन आपले पुरोगामी म्हणणे पटवा) असा सल्ला मी देत असे. अर्थात मिसळपाव हे ठार पुराणमतवादी संस्थळ नाही. पण मिसळपाववर कंफर्टेबल वाटणार्‍यांना हाच 'मऊ माती कठीण दगड' सल्ला दिला जाऊ शकतो.

मिसळपाव हे अनेकदा पुराणमतवाद आणि विवेकवाद यांच्यात आंदोलने घेत असते. मी जॉइन झालो तेव्हा ते बरेच पुराणमतवादी* होते नंतरच्या काही काळात ते बर्‍यापैकी बॅलन्स्ड वाटू लागले होते. परत पुन्हा ते पुराणमतवादी झाल्यासारखे वाटत आहे. अशी आंदोलने असल्यामुळे मिसळपावबद्दल विधान करता येणार नाही.

*संस्थळ पुराणमतवादी होते म्हणजे पुराणमतवाद हे काही संस्थळाचे किंवा संपादकांचे अधिकृत धोरण नव्हते. तिथे वावरणार्‍या सदस्यांपैकी अशा विचारांच्या अ‍ॅक्टिव्ह सदस्यांची संख्या जास्त होती. पण कधीकधी संपादकांच्या राजकीय मतांचा प्रभाव संपादनावर पडत असावा. उदा. तिथे एका पक्षाच्या धोरणाची/नेत्याची भलामण करणारा लेख उडवला गेला. त्याचे कारण मी विचारले असता 'राजकीय प्रचाराचे व्यासपीठ म्हणून मिपाचा वापर होऊ नये असे धोरण आहे' असे सांगितले गेले. परंतु प्रतिसादांतून पक्षांवर नेत्यांवर टीका करणे सर्रास चालत असते. तेव्हा संपादकांची वैयक्तिक मते हे बर्‍याचदा धोरण असते. ऐसीवर निदान तसे होत नाही. कारण संपादनच होत नाही.

विरोधी बाजूचे 'प्रामाणिक' प्रतिसाद यायला लागले हे चांगले झाले.

श्रेणीव्यवस्थेबद्दल जे काही आक्षेप आहेत ते दूर करायचा प्रयत्न वेगवेगळ्या सदस्यांनी केलाच आहे. पण मुळात हे आक्षेप यावेतच का हे मला अजूनही कळाले नाही. 'कंपुबाजांनी'(??) खोडसाळ, निरर्थक अशा श्रेण्यांचा 'भडीमार'(??) करुन दाबून टाकलेल्या प्रतिसादांची लिँक देउ शकेल का कोणी? नक्की कितीजणांनी त्या श्रेण्या दिल्या आहेत हे बघायचय. 'एक निरर्थक मिळाली म्हणुन मी खट्टू झालो आणि जिथे अख्खे प्रतिसादच उडतात तिथे परत गेलो' हे जरा लहान मुलांसारखं कारण वाटतय.

समर्थ म्हणतात

.

नाना लोक आणि नाना मते, प्रत्येकालाच आपल मत खर/खरं. यात कुणाचा ही काहीही दोष नाही. सहा आंधळे हत्तीच्या ज्या भागाला स्पर्श करतात त्या वरून हत्तीचा आकार ठरवितात. या वरून वाद विवाद होणे साहजिकच आहे.

विचार स्वतंत्रतेला भारतीय दर्शनात महत्वपूर्ण स्थान आहे, चार्वाकला ही आपण महर्षी म्हणतो. कबीर दास ला ही त्या धर्मांध काळात संत म्हणून लोकानी संबोधित केले होते. त्यांचे दोन दोहे.

'

सार एवढाच प्रत्येकाच्या मंतांचा आपण सम्मान केला पाहिजे, आपल्याला त्याचे विचार पटो किंवा न पटो.
आपली मते मांडताना सुसंवाद झाला पाहिजे विवाद नाही याची ही खबरदारी घेतली पाहिजे.

समर्थ म्हणतात:

शेवटी प्रतिसादांना श्रेणी देणे बंद केले पाहिजे. हे उचितच.

तर श्रेणि देणे हे सभ्य-चांगला वावर असल्यास मिळते हे ठिक. अरे भाइ, काहि लोक श्रेणि देता येण्याचा गैरवापर करतात किंवा वावर सभ्य-चांगला सतततच असत नाहि त्यांचा श्रेणि द्यायचा अधिकार काढायला नको का?

लेखाच्या शीर्षकात विचारलेल्या प्रश्नाचं उत्तर होकारार्थी द्यावं लागतंय. पिसाळलेला हत्ती यांनी दिलेल्या प्रतिसादातील मुद्दा क्रमांक १ व २ शी सहमत त्यामुळे पुन्हा तपशीलात प्रतिसाद देत नाहीये.

१. ऐसीवर कंपूबाजी नाही. विरोधी/भिन्न मतांचे लोक/गट असू शकतात पण ते कोणताही गैर मार्ग वापरून दुसर्‍या गटाला/व्यक्तिला परेशान करत नाहीत.
२. कोणी सदस्य एका गटाविरुद्ध/ व्यक्तिविरुद्ध करू लागला संपादक काय करतात ते माहीत नाही. माझा संबंध आला नाही.
३. श्रेणीचा नि कंपूबाजीचा संबंध नाही, म्हणजे श्रेणीपद्धत असल्याने कंपूबाजी वाढत वा कमी होत नाही / ठरवले तरी होऊ शकत नाही. कारण श्रेणी काहीही असली तरी 'काय लिहिले आहे' 'कोण वाचतो आहे' नि 'श्रेणी पटते काय' हे सगळे अंततः मस्ट फॉल इन प्लेस.

हलक्याने - 'अख्खं ऐसी' ए डी २०५० च्या पुढे गेलेलं असताना 'मी एकटाच' इथे बी सी ५००० मधे बसून असे वरीलप्रमाणे म्हणतोय म्हणजे बात में कुछ दम होगा.

ऐसि हे उदारमतवादि किंवा विचारवंतांनि भरलेलं संस्थळ आहे हा एक गैरसमज आहे. इथले बहुसंख्य प्रतिसाद हे इतरत्र सामान्य चर्चांमध्ये जसे दिसतात तसेच असतात. आम्हि कालेजात होतो तेव्हा मराठि-इंग्रजिच्या पेपरात मोठे उत्तर दिले कि जास्ति मार्क्स मिळत असत तसं इथे मोठे प्रतिसाद दिले कि श्रेणि मिळते. इथले बहुसंख्य अ‍ॅक्टिव सदस्य एका विशिष्ट जातिचे (इन्क्लुडिंग अस्मादिक), मराठि माध्यमात शिकलेले, आयडेंटिटी क्रायसिस असलेले, फारसे सामाजिक जिवन नसलेले, हापिसातुन पगार चापुन इथे लांबलचक प्रतिसाद पाडणारे आहेत. एखादा वाघमारे यांच्यासारखा सदस्य आहे आणि त्यांनाहि सुरुवातिला त्रासच झाला होता. बाकि उहापोह चालु द्या.

वर श्रेणी देण्यावरून काही प्रश्न उपप्रश्न होते. श्रेणीचा वापर दुरुपयोग वगैरे ....

अभिव्यक्ती स्वातंत्र्य याबद्द्ल या व्हिडिओ तील १:१० ते १:४५ हे भाषण पहा/ऐका. झेंड्याचा मुद्दा सोडा ... पण अभिव्यक्ती स्वातंत्र्याबद्दल तो जे बोलतो ते सॉलिड आहे. मला खूप उत्कट वाटले ते. अर्थात तो सगळा चित्रपटच पाहण्यासारखा आहे.

लोकसभा आणि विधानसभा या दोन निवडणूकांच्या दरम्यान पक्षांतर्गत विरोधकांना चुचकारण्याचा गुरुजींचा प्रयत्न स्तुत्य आहे. पण आमाला लोकसभेच नाय पण आता विधानसभेच तिकीट मिळालच पायजे. सांगून ठुतो. :)

श्रेणींबद्द्लची मतमतांतरे पाहता याच धाग्यावर एक सुचवावं म्हणते....'थ्रेशोल्ड' सेट करून जशा एका मर्यादेपेक्षा जास्त श्रेणीचे प्रतिसाद वाचता येतात तसे उलटेही करता यायला हवे. म्हणजे एका मर्यादेपेक्षा कमी श्रेणीचेच प्रतिसाद दिसतील अशी व्यवस्था -कुणाला काय वाचावसं वाटतं ते काय सांगता येतय ?

श्रेणी पद्धतीबद्दल आक्षेप काही अंशी पटण्यासारखे आहेत, माझ्यामते इथले अनेक सदस्य आधीच इतर संस्थळांवर एकमेकांना ओळखत होते त्यामुळे इथे वावरण्यात त्यांना अवघड वाटले नसावे, पण संस्थळावर "लिखाणाला सुरवात होते त्या प्रतिसादाचीच समिक्षा(पक्षी:लक्तरे) होते" ह्या विचाराने अनेक 'ललित' लेखक इथे येण्यास घाबरत असावेत असे मला वाटते.

श्रेणीचे फायदे मला मान्य आहेत पण श्रेणी देण्याच्या पद्धतीमधे बदल करावा असे माझे मत आहे, श्रेणी ही 'विशेषणात्मक' न देता 'गुणात्मक' असावी आणि त्यायोगे मूळ उद्देश साध्य होउन नवीन सदस्यास इथे वावरण्यास सोयीचे होईल असे वाटते.

कुठल्याही बदलाला सामावून घेण्यात संस्थळाची मानहानी होईल असे नाही तर अधिक उदार धोरण म्हणून त्याकडे पहाता येईल.

हा धागा कंपुबाजिबद्दल आहे श्रेणिव्यवस्थेबद्दल नाहि. इतर संकेतस्थळांपेक्षा वेगळेपण दाखवायचे म्हणुन मोठ्या शिताफिने आम्हि हि पद्धत मराठि संकेतस्थळांवर पहिल्यांदा इंट्रोड्युस केलि. तरि फुकटे लोक आमच्या दिडक्यांनि सुरु असलेल्या संकेतस्थळावर येउन आमच्या या अनोख्या आविष्काराला नावे ठेवतात यामुळे केव्हा केव्हा हे संकेतस्थळ बंद करावे असा विचार येतो. हा धागा आता वाचनमात्र करण्यात येत आहे.

मला मिसळपाव विरूध्द ऐसीअक्षरे असे भांडण लावायचे नाही.

उत्तम हेतू.
इतर संस्थळांवर नक्की काय चालतं याची डिटेलवार टीकात्मक चर्चा करायची असेल तर ती त्याच संस्थळांवर होणं अधिक श्रेयस्कर.

मला वाटतं श्रेणीपद्धतीवर आता फार चर्वितचर्वण झालेलं आहे. मूळ विषयावर नवीन काही मुद्दे येेत नाहीत असं दिसतंय. तेव्हा चर्चेचा समारोप मी सारांश काढून व माझी मतं मांडून करतो.

- ऐसीवर विचारजंती कंपूबाजीचं वातावरण आहे का - या प्रश्नाचं उत्तर अनेकांनी दिलेलं आहे. प्रातिनिधिक उत्तर म्हणून सारीका याचं

"मुद्दाम केलेली कंपूबाजी" असे नाही म्हणता येणार पण २ गोष्टी ऐसीवर आहेत - (१) उपक्रम स्टाईल अत्यंत विचारवंत व तज्ञ लोक (२)कदाचित परस्परांशी "घट्ट" मैत्री असणारे लोक. = घट्ट मैत्री राखून असणारे तज्ञ व विचारवंत लोक.

हे मत वाटतं.
- इतरांचा आवाज या कंपूबाजीपायी दाबला जातो का - यावर काहींचं मत पडलं की हो होते कंपूबाजी आणि त्याचपोटी काही लोकांना संस्थळावर लिहावंसं वाटत नाही. मात्र बहुसंख्यांचं मत कंपू असेल पण बाजी फारशी नाही, असली तर त्रासदायक नाही. तिरशिंगरावांचा प्रतिसाद प्रातिनिधिक आहे.

पण इथले कंपूबाज इतरांचे म्हणणे ऐकून घेतात, साठमारी करत नाहीत. कधीकधी त्यांचे प्रतिसाद इतके तरल असतात की ते त्या ग्रुपशिवाय अन्य कोणाला कळतही नाहीत. इथेच त्यांचे वैचारिक श्रेष्ठपण सिद्ध होते. एखाद्यावर टीकेचा भडिमार करण्यापेक्षा त्याला अनुल्लेखाने मारण्याचे कसबही या कंपूकडे आहे.