माहिती शिणवटा

बातमीचे विश्लेषण करणे, त्यातून आपल्याला स्पर्श करु शकणाऱ्या मुद्दयांचा प्राधान्यक्रम ठरवून त्यानुसार प्रतिक्रिया तयार करणे. (येथे प्रतिक्रिया म्हणजे संकेतस्थळावरील प्रतिसाद असे नसून एकंदर रोजच्या जगण्यात या विशिष्ट मुद्द्याला आपण कसे सामोरे जाऊ हे ठरवणे असे आहे.)

विचित्र बातम्या आणि अनेक विषयांशी संबंधीत विश्लेषणयुक्त लेख + माहितीपर लेख एकाच वृत्तपत्रात आढळणे शक्य आहे, पण ते वृत्तपत्र आपल्याला 'सहज' उपलब्ध होणे हि महत्त्वाची बाब आहे. त्यापैकी विचित्र बातम्या गाळणारे किंवा त्याला कमी महत्त्व देण्याचे तंत्र अवलंबणे प्रयत्नाने शक्य व्हावे, पण विश्लेषणयुक्त लेख + माहितीपर लेख आपली भुमिका(बिलीफ)/विचार घडवण्यात मदत करतात, अनेक परिप्रेक्ष्य लक्षात घेण्याची सवय विकसीत करण्यास त्यायोगे मदत होते, आणि हे सगळे आपण आपल्याच आनंदासाठी करत असलेल्या कृतीमधे(छंद, नाती, रोजचे जीवन) आपल्याला अधिक परिणामकारकरित्या वापरता येते. अनेक परिप्रेक्ष्यांबद्दल विचार करण्याची सवय हि वाचनाने, चर्चेने, चिंतनाने आत्मसात करता येऊ शकते असे माझे मत आहे.

इंटरनेटवर वृत्तपत्र वाचण्याचे फायदे अनेक असले तरी नकळत केवळ आपल्यालाच रस असलेल्या क्षेत्रातल्या बातम्या वाचणे (उदा. राजकारण/क्रीडा) किंवा केवळ ठळक/मोस्ट व्ह्यूड बातम्या वरवर वाचून पुढे सरकणे किंवा निरनिराळ्या संकेतस्थळांवर तीच बातमी परत वाचत बसणे इ. प्रकार बळावतात, असा माझाही वैयक्तिक अनुभव आहे.

मात्र भारतातल्या सवयीप्रमाणे येथेही छापील वृत्तपत्र घरपोच घेणे सुरू केल्यावर काही बदल जाणवले. एक म्हणजे, ज्या क्षेत्रात विशेष रस नाही किंवा आवड/नावड असं काहीच ठाम मत नाही - त्या विषयांतल्या बातम्या अथवा लेखही नजरेसमोर असल्याने वाचले गेले. ['लोकसत्ता' येथे येणे शक्य नाही, पण साईटवरील बातम्या वाचण्यापेक्षा इ-पेपर उघडून वाचायला अधिक आवडतो.] अजून एक टॅब उघडून किंवा लिंकवर क्लिक करून इतरत्र जाण्याची सोय नसल्याने दीर्घ लेख वाचताना "लिंक" तुटण्याचे प्रमाण कमी झाले. सप्ताहांताच्या वाचनीय पुरवण्यांतले लेख वाचले गेले - जे अन्यथा बहुधा इंटरनेट आवृत्तीच्या तळाशी पडून राहिले असते. स्थानिक कार्यक्रमांची आणि प्रदर्शनांची माहिती मिळाली (येणारे वृत्तपत्र राष्ट्रीय पातळीवरचे असले तरी). परिणामी, एकंदरीतच निरनिराळ्या न्यूज सायटींवर भटकण्याचे प्रमाणही आपसूक (मुद्दाम प्रयत्न न करता किंवा तसा उद्देश नसूनही) बरेच कमी झाल्याचे जाणवले.

>> दुसरा मुद्दा असा की खरोखरची माहिती देणारे स्रोत अत्यंत मर्यादित आहेत.

>> तिसरा मुद्दा असा की या माहितीस्रोतांमध्ये अत्यंत विचित्र बातम्या देण्याची चढाओढ लागलेली आहे.

ह्या दोन कारणांसाठी बातम्या अजिबात न वाचणं असा उपाय करण्यापेक्षा गंभीर प्रवृत्तीच्या बातम्या आणि विश्लेषणं देणारी माध्यमं निवडता येणार नाहीत का? अन्यथा, हे अंघोळीच्या पाण्याबरोबर बाळाला फेकून देण्यासारखं वाटतंय.