भाषा

जिथे सध्या काही शब्द वापरात आहेत ते कंसात दिले आहेत. आधीक चांगला चपखल शब्द सुचवणे अथवा सध्याच्या शब्दाबद्दलच सहमती/दुजोरा देणे यात सहकार्य हवे आहे. उदाहरणार्थ वापरातील वाक्ये दिली आहेत. पुर्ण वाक्याचा अनुवादही सुचवल्यास हवा आहेच.

* Attribution पर्याय रोपण, श्रेय
* Share Alike जसेहोते वापरातसेच
* endorse पाठींबा
* licensor
* licensee

: वाक्यात उपयोग उदाहरण
:This file is licensed under the Creative Commons Attribution-Share Alike 4.0 International license.

खालिल वाक्यांचे इंग्रजीत अक्षरशः भाषांतर करून हवे आहे.
१. मी लातूरला गेलो.
२. मीच लातूरला गेलो.
३. मी लातूरलाच गेलो.
४. मी लातूरला गेलोच.
५. मी लातूरला गेलोच कि!
६. मीही लातूरला गेलो.
७. मी लातूरलाही गेलो.
८. मी लातूरला गेलोही.
९. मी लातूरला गेलोही कि !
१० मीही लातूरलाही गेलोही कि!
११. मीच लातूरला गेलोही.
१२. मीच लातूरलाही गेलोच.
१३. मीच लातूरलाच गेलोच.

इंडियन एक्स्प्रेस, ८ डिसेंबर २०१४ च्या अंकातील लेख येथे पहा.

त्यातील एक भागः

If I am dead, do I want a rebirth? If I am a ghostly shadow, do I want to become visible again? I am not sure. I would feel so out of place in this India. William Jones said I am a language of precision. What will I do in a culture that has lost the art of fine distinctions? I am the language of logic and form. What will I do in a culture where public argument is nothing but the flouting of logic? I am a language where the purpose of language is language itself. What will I do in a culture where everything is instrumental? I am the language of refined eroticism. What will I do in a culture where my supporters would unleash the tides of repression? I am the classic language of double meanings. What will I do in a culture where people cannot even hold one meaning in their head? I am the language of the classic pun. What will I do in a culture that is humourless? I am the language of itihasa. What will I do in a culture where all history is merely politics by other means? I am the language of refined aestheticism. What will I do in a culture where aesthetics is confined to museums or kitsch? The meaning of my name, they say, is perfection. What will I do in a culture where excellence is seen as an instrument of domination? I am the language of the gods. What will I do in a world where gods have been banished by godmen? I am the language of liberation, the gateway to being itself. What will I do in a culture that seeks bondage and refuses self-knowledge?

पुढे दिलेली काही उदाहरणं पाहा:

● कुठलाही गुन्हेगार जन्मत: वाईट नसतो. परिस्थितीमुळे तो तसा बनतो.

● मराठी नाटकाचा प्रेक्षक बहुतकरून उच्च मध्यमवर्गातला आहे.

● सरकारी नोकर म्हटला म्हणजे कुठल्याही जातीतून वर आलेला असला तरी एकदा पदावर आला की मग त्याने प्रत्येकच नागरिकाचं हित बघायला पाहिजे. 'हा ब्राह्मण, हा मराठा, हा आपला माणूस' असा भेदभाव त्याने करणं बरोबर नाही.

अवयावांना अंग असा उल्लेख येतो. बसलेल्या व्यक्तीच्या मांडीचा वरचा भागास अंक म्हणतात. ( संदर्भ). पंखड़ी असा शब्द हिंदीत फुलाच्या पाकळी साठी वापरला जातो पंकज हा शब्द विशीष्ट फुलासाठी वापरला जातो. पंकज हे फुल चिखलात/दलदलीत उगवत म्हणून पंक म्हणजे चिखल अथवा दलदल अशास्वरूपाची व्युत्पत्ती वाचण्यात येते पण पंख, पंखा आणि पंखडी हे शब्द पाहीले कि पंक म्हणजे चिख्खल हे स्विकारणे मला व्यक्तीशः जरा जड जाते.

व्यवस्थापकः या धाग्यावरील मुळ विषयाशी समांतर चर्चा विस्तारत चालल्याने, तिला अधिक वाव मिळावा व संदर्भ म्हणून शोधणे भविष्यात सुलभ जावे म्हणून येथील पुढिल प्रतिसादाचे रुपांतर नव्या चर्चा प्रस्तावात करत आहोत.

======

मूळ शब्दसमूहाचा खरा अर्थ मागे पडून त्याला वेगळाच अर्थ प्राप्त होणं काही नवीन नाही. त्यामुळे 'झक मारणे' हा निरागस वाक्यप्रकार आपण संतापल्यावर वापरतो वगैरे. अशा कोणकोणत्या वाक्यप्रचारांच्या अर्थ तोच राहिलेल्या/पूर्णपणे बदललेल्या वाक्यप्रचारांचा उगम कुठे झाला आहे याचा शोध घेण्यासाठी हा प्रपंच.

माझ्या लहानपणी एक पुस्तक घरी होतं-उद्गम कथा नावाचं. पुस्तकाची मुख्य-मलपृष्ठं गायब झाली होती आणि पानेही जीर्ण झाली होती. यथावकाश ते पुस्तक कुणीतरी मागून नेलं आणि हरवलं. त्या पुस्तकात वाचलेल्या काही व्युत्पती:-

शिव्या हा भाषेचा एक भलताच आकर्षक भाग आहे याबद्दल(तरी) वाद नसावा.

माझा शिव्यांकडे बघण्याचा नजरिया कायम बदलता होता-आहे. भीती-आकर्षण-अप्रूप-स्त्रीवादामुळे तिरस्कार-विरोध-आकर्षण-भाषिक आकर्षण-सररास वापर-संयमित वापर... अशा अनेक निरनिराळ्या अवस्था पार करून झाल्या. आता त्या शब्दांबद्दल काहीही वाटत असलं, तरी जे वाटतं ते रोगट नसल्याची माझी खातरी झालीय.

ही शिव्यांबद्दलची काही निरीक्षणं: