निखारा मिसळ| तंदूर मिसळ |झणझणीत कट /सँपल by Namrata's CookBook: १

न.बां.ना असलेच तर बहुधा बेडेकर आणि के.प्र.च माहीत असावेत

हो, खरे आहे. ४११०३०च्या तत्कालीन भटांमध्ये^१ हेच ब्राण्ड जास्त करून प्रचलित होते.^२

नाही म्हणायला, प्रवीण लोणची/मसाल्यांचे नाव तेव्हासुद्धा (उडतउडत का होईना, परंतु) ऐकले होते, नाही असे नाही. परंतु (शेवटी भटेच असल्याकारणाने) आमच्या घरात ते वापरले जात नसत, इतकेच.

त्यांची आई मसाले घरीच करत असणार.

नाही ब्वॉ. वेळ नसायचा. नोकरी करायची. (कॉलेजात लेक्चरर वगैरे होती.) त्यामुळे, लोणची-मसालेच काय, परंतु क्वचित्प्रसंगी इतरही खाद्यपदार्थ (जसे की, पोळ्या, भाजी, चटण्या, लाडूचिवडे, झालेच तर इडल्या वगैरे) घरात (भटे असूनसुद्धा) बाजारातून येणे वर्ज्य नव्हते. (त्याबद्दल कंटेंपररी ४११०३०करीण भटबायकांकडून अनेकदा कुत्सित टोमणेसुद्धा मिळत; मात्र, त्यांना कोणी नि काय म्हणून भाव द्यावा? परंतु तेही एक असोच.)

----------

('आपल्या मातुःश्री मसाले थेट इंग्लंडातून मागवीत असत काय?' हा प्रतिप्रश्न (भटे असूनसुद्धा) सभ्यताजन्य संकोचास्तव तूर्तास आवरता घेतला आहे. असो.)

----------

तळटीपा:

^१ हे साधारणतः 'त्या काळातले ते मुसलमान म्हणजे...'च्या चालीवर वाचावे.

^२ त्यातसुद्धा केप्रच. कारण, कितीही झाले, तरी बेडेकर मुंबईचे. म्हणजे उपरे. तरी, माझी आई मूळची मुंबईकरीण - त्यातसुद्धा बॉर्न अँड ब्रॉट अप गिरगावकरीण - असल्याकारणाने, तिचा कल बेडेकरांच्या उत्पादनांकडे अधिक असे. परंतु ते एक असो.

पचपचीत आमटी असते किंवा ऊसाचा रस पचपचीत असतो (पाणी घातले) वरुन तर किंवा कसेही.
पावाचा लगदा होणार त्यामुळे त्याला लिबलिबीत हाच शब्द बरोबर आहे.

दाते-कर्वे कोशात लगदा ह्या शब्दाचा अर्थच असा दिला आहे :

लगदा—पु. १ लादा; भिजवून, चांगला मळून केलेला गोळा (चुना, चिखल, कणीक इ॰ कांचा). २ एक घास होईल एवढा मांस इ॰कांचा गोळा; लचका. 'रिपुहृदयांचे चि तोडिती लगदे । -मोकर्ण २१.२१. ३ घट्ट पदार्थ (चिघळणारा गूळ, पळप- ळीत भात इ॰). ४ (समासांत) पचपचीत व मऊ (भात, पीठ, भाजी इ॰ शब्दांशीं विशेषणाप्रमाणें योजतात.) ५ पुंजका गोळा; गुंता (केंस, कागद, पानें इ॰चा).

अर्थात, लिबलिबीतही चालावा, कारण त्याचा अर्थ असा आहे :

लिबलिबीत—वि. १ लबलबीत; पाणथळ; पाणेरलेला; फार मऊ. २ बिलबिलीत; अति पिकून मऊ झालेला; थलथलीत. [ध्व.]

परंतु माझ्या मूळ शंकेचे निरसन झालेच नाही!

सँपलला 'सँपल' का म्हणतात?

("मग काय 'टेलिफोन डिरेक्टरी' म्हणायचे?" हे - किंवा अशा प्रकारचे - उत्तर अपेक्षित नाही.)

हे सयुक्तिक वाटते.

आभार.

यालाच जोडून :

पुणेरी मराठीतला 'सँपल'चा ध्वन्यार्थ 'निवडक' असा काहीसा आहे. लहानपणी वाण्याच्या दुकानात शेलकी वस्तू आणायला पाठवताना 'सँपल बघून आण' असा आदेश माझ्या पुणेतीसकर पालकांकडून मिळे.

सँपलचा 'रँडमाईज्ड' अर्थ ऐकल्यावर सांस्क्रूतीक धका बसला होता.

अत्यन्त वाचनीय दुवा.
अनेक अनेक आभार!

न'बांनी शाळेत जीव लावून कविता धडे वाचलेत.

('उलटी अंबारी' हे भिकाऱ्याच्या वाडग्याचे प्रतीक आहे.)

हे काही डोक्यात जात नाहीये. गेले नाही.

'उलटी अंबारी' हे भिकाऱ्याच्या वाडग्याचे प्रतीक आहे.

उपमा आवडली आणि कवितेच्या कॉन्टेक्स्टमध्ये सार्थच आहे.