विज्ञान

सममित आकृतींचा शोध - भाग १

एकाचसारखे दिसणारे अनेक भाग सुसूत्रपणे जोडून एखादी आकृती बनली असेल तर ती सममित (symmetric) असते. प्राचीन काळापासून मानवप्राणी सममित आकृतींकडे आकृष्ट झाला आहे. अशा सममित आकृतींचा शोध घेणारी एक लघुलेखमाला.

धाग्याचा प्रकार निवडा: : 
माहितीमधल्या टर्म्स: 

अस्टेरॉइड २०१२DA१४

धाग्याचा प्रकार निवडा: : 
माहितीमधल्या टर्म्स: 

आपण सारे अवकाशयात्री

तुम्हाला मनातून अंतराळ वीरांचा हेवा वाटत असेल. लहानपणी अनेक स्वप्ने असतात. त्यापैकी एक म्हणजे अंतराळवीर होण्याचे! जुल व्हर्नचे ‘चंद्रावर स्वारी’ पुस्तक वाचले असणारच. पण पुढे मोठे झाल्यावर तुम्ही अंतराळवीरांच्या ट्रेनिंगची चित्रफित बघितली असेल किंवा हॉलीवूडचे चित्रपट बघितले असतील. मनातल्या मनात तुम्ही विचार केला असेल, “नको रे बाबा, त्यापेक्षा आपला ९ ते ५ जॉब चांगला आहे.”
पण....
तुम्हाला कदाचित कल्पना नसेल पण आपण सगळेच अंतराळवीर आहोत! तुम्ही, तुमची प्रिया पत्नी, चिरंजीव गोट्या, शेजारचे काका-काकू, सोसायटीचा वॉचमन? येस, तो सुद्धा.
आणि आपले अंतराळयान आहे पृथ्वी.

धाग्याचा प्रकार निवडा: : 
माहितीमधल्या टर्म्स: 

पायथागोरसचे प्रमेय - भाग ३

सरळ रेषा एक मितीची, प्रतल दोन मितींचे आणि जिथे आपला वावर असतो ते अवकाश तीन मितींचे असे आपण मानतो. मग यापेक्षा जास्त म्हणजे चार मितींचे विश्व कसे असेल? आणि त्यातले पायथागोरसचे प्रमेय कसे असेल?

धाग्याचा प्रकार निवडा: : 
माहितीमधल्या टर्म्स: 

पायथागोरसचे प्रमेय - भाग २

पहिल्या भागात पाहिलेले पायथागोरसचे प्रमेय आयताच्या किंवा काटकोन त्रिकोणाच्या कर्णासंबंधी आहे. या दोन्ही आकृती दोन मिती असलेल्या प्रतलावर काढता येतात. तीन मिती असलेल्या अवकाशात या द्विमितीय प्रमेयाची दोन वेगवेगळी प्रतिरूपे होऊ शकतात.

धाग्याचा प्रकार निवडा: : 
माहितीमधल्या टर्म्स: 

पायथागोरसपेक्षा पोदयनार सरस?

पायथागोरसचे प्रमेय – भाग १ हा लेख संपवण्याच्या बेतात होतो तेवढ्यात कुणी निनावी माणसाने मला एक निरोप अग्रेसर (Forward) केला, कायप्पा (व्हॉट्सॅप, WhatsApp) या तत्काळ संदेश पाठवणाऱ्या सेवेवरून. निरोपाचे शीर्षक होते : 'कर्णाची लांबी शोधून काढण्याची वैकल्पिक पद्धत'! मी साशंक झालो, आपल्या लेखात बदल करावा लागणार की काय अशा काळजीने.

धाग्याचा प्रकार निवडा: : 
माहितीमधल्या टर्म्स: 

पायथागोरसचे प्रमेय - भाग १

भूमितीमधील एक मूलभूत प्रमेय पायथागोरसच्या नावाने ओळखले जाते. ते आहे काटकोन त्रिकोणासंबंधी. प्रा. बालमोहन लिमये यांची ही त्याविषयीची लघुलेखमाला.

धाग्याचा प्रकार निवडा: : 
माहितीमधल्या टर्म्स: 

गणितज्ञांच्या पहिल्या पिढीतली दोन सोनेरी पिंपळपाने

Taxonomy upgrade extras: 

महान भारतीय गणिती एम एस नरसिम्हन ह्यांच्या जाण्याला काल एक वर्ष झालं. त्या निमित्ताने ते आणि तसेच दुसरे गणिती सी एस शेषाद्री ह्यांच्यावर लिहिलेला लेख.

आपल्या आकाशगंगेच्या केद्रस्थानी असलेल्या कृष्णविवराचा फोटो!

काल खगोलशास्त्रज्ञांच्या एका गटाने Event Horizon Telescope वापरून आपल्या आकाशगंगेच्या केंद्रस्थानी असलेल्या महाकाय कृष्णविवराचा (ज्याचं वस्तुमान सूर्याच्या चाळीस लाखपट आहे!) फोटो प्रसिद्ध केला. त्यानिमित्ताने हे कसं केलं आणि ह्याचा अर्थ कसा लावायचा ह्याच्याबद्दलच्या काही प्रश्नांची उत्तरं द्यायचा इथे प्रयत्न करतो.

आपल्या आकाशगंगेच्या केद्रस्थानी असलेल्या कृष्णविवराचा फोटो

धाग्याचा प्रकार निवडा: : 
माहितीमधल्या टर्म्स: 

ऋग्वेद: खगोल विज्ञान : पृथ्वी सूर्याची परिक्रमा करते

आयं गौः पृश्निरक्रमीदसदन्मातरं पुरः।
पितरंच प्रयन्त्स्व:॥
ऋषिका: सार्पराज्ञी, देवता: सार्पराज्ञी, सूर्य

(ऋ. १०/१८९/१)

अर्थ: पृथ्वी गति करते. पृथ्वी आकाशगंगा रुपी मातेच्या घरात आहे. पृथ्वी आपल्या पिता सूर्याची परिक्रमा करते.

ऋग्वेद म्हणजे ज्ञान आणि विज्ञानाची खाण. या खाणीत अनेक अनमोल रत्न आहेत. पृथ्वी सूर्याची परिक्रमा करते, हे सत्य आपल्या वैदिक ऋषिंना माहित होते, तरीही याचे श्रेय त्यांना देण्याचा प्रयत्न आपण केला नाही याचे कारण आपली गुलाम मानसिकता. आपल्या वैदिक ज्ञानाची माहिती सर्वांना कळावी यासाठी हा प्रपंच.

धाग्याचा प्रकार निवडा: : 
माहितीमधल्या टर्म्स: 

पाने

Subscribe to RSS - विज्ञान