क्रिकेटचे ‘लिटल मास्टर’ : सुनील गावस्कर (७६व्या वाढदिवसानिमित्त विशेष लेख)

१० जुलै १९४९ या दिवशी मुंबईत जन्मलेला एक मुलगा भारतीय क्रिकेटच्या इतिहासात सुवर्णाक्षरांनी नोंदला जाईल, हे कुणालाही त्या वेळी ठाऊक नव्हते. हा मुलगा म्हणजेच क्रिकेटचा ‘लिटल मास्टर’  सुनील मनोहर गावस्कर. आज त्यांच्या ७६व्या वाढदिवसाच्या निमित्ताने त्यांचे योगदान, प्रवास आणि प्रेरणादायी जीवनमूल्ये आठवावीत अशीच आहेत. सर्वप्रथम त्यांच्या ७६ व्या वाढदिवसानिमित्त समस्त हत्ती परिवाराकडून सुनील गावस्करांना हार्दिक शुभेच्छा. जीवेत शरदः शतम.

बालपण आणि क्रिकेटमधील पहिली पावले

सुनील गावस्कर यांचे बालपण दादरच्या गल्ली-बोळांमध्ये आणि शाळेतील मैदानी खेळांमध्ये गेले. त्यांच्या कुटुंबातील वातावरण क्रीडाप्रेमी होते, त्यामुळे क्रीडाकलागतीला घरातून नेहमीच उत्तेजन मिळाले. शाळेतील दिवसांमध्ये त्यांनी क्रिकेटचे बाळकडू घेतले, आणि शारदाश्रम विद्यालयात शिक्षण घेत असताना त्यांनी आपली क्रिकेट कौशल्ये विकसित केली.

रणजी ते टेस्ट क्रिकेटपर्यंतचा प्रवास

मुंबई संघातील दर्जेदार खेळामुळे आणि शालेय क्रिकेटमधील भेदक फलंदाजीमुळे त्यांना लवकरच रणजी संघात स्थान मिळाले. १९७०-७१ च्या रणजी हंगामात गावस्कर यांनी आपल्या दर्जेदार खेळाने निवड समितीचे लक्ष वेधले. त्यांच्या फलंदाजीतील स्थैर्य, तंत्र, आणि जबरदस्त एकाग्रता हे त्यांच्या खेळाचे वैशिष्ट्य राहिले.

१९७१ साली वेस्ट इंडीजच्या भूमीवर झालेल्या पहिल्या कसोटी मालिकेत, गावस्कर यांनी आपली छाप सोडली. या दौऱ्यात त्यांनी ४ कसोट्यांत ७७४ धावा काढून सर्वांना थक्क केले. वेस्ट इंडीजसारख्या बलाढ्य संघाविरुद्ध नवोदित फलंदाजाने केलेली ही कामगिरी केवळ असामान्यच!

फलंदाज म्हणून वेगळेपण

सुनील गावस्कर यांची फलंदाजी म्हणजे तंत्र, संयम आणि आक्रमकतेचा सुरेख संगम. अतिशय कठीण परिस्थितीतही ‘डिफेन्स’ आणि ‘ऑफेंस’चा योग्य समतोल राखून खेळण्याची त्यांची हातोटी वाखाणण्याजोगी होती. रेषेवर झुकून खेळणे, नाजूक फटका, पुल, हुक, ड्राइव्ह अशा विविध प्रकारच्या फटक्यांची श्रीमंती त्यांच्या बॅटिंगमध्ये होती.

पृथ्वीवरचे सर्वोत्तम वेगवान आणि फिरकी गोलंदाज असो, गावस्कर कधीच घाबरले नाहीत. ८० च्या दशकात वेस्ट इंडीजचा वेगवान मारा असो वा ऑस्ट्रेलियाचा दणदणीत आक्रमण, त्यांनी कायम भारतीय संघाला भक्कम सुरुवात करून दिली.

विक्रमांचे पर्व

सुनील गावस्कर हे पहिल्या फलंदाजांपैकी एक आहेत, ज्यांनी १०,००० कसोटी धावांचा टप्पा पार केला. कसोटीत ३४ शतके (त्या काळात सर्वाधिक) ही त्यांची आणखी एक महत्त्वाची कामगिरी. भारताच्या अनेक ऐतिहासिक विजयांमध्ये, विशेषतः १९७१ वेस्ट इंडीज दौरा, १९७९ इंग्लंड दौरा, आणि १९८६ चे ऑस्ट्रेलिया दौरे, गावस्कर यांच्या फलंदाजीचा मोठा वाटा होता.

१९८३ सालच्या विश्वचषक विजेत्या भारतीय संघातही त्यांनी महत्त्वाची भूमिका बजावली. जरी त्यांच्या खेळातील धाडस आणि आक्रमकता काहींना क्वचित कमी वाटली, तरी त्यांचे स्थैर्य आणि निर्धार भारतीय संघाच्या यशाचे आधारस्तंभ ठरले.

नेतृत्व आणि मैदानाबाहेरचे योगदान

सुनील गावस्कर यांनी भारतीय संघाचे नेतृत्वही केले. त्यावेळी क्रिकेटमधील तणाव, राजकारण, आणि संघातील विविध मतभेद यांना सामोरे जावे लागले. तरीही, त्यांच्या नेतृत्वाखाली भारताने अनेक ऐतिहासिक विजय मिळवले. त्यांचा संघाबद्दलचा समर्पणभाव, शिस्त, आणि कठोर परिश्रम यामुळे अनेक नवोदित खेळाडूंना प्रेरणा मिळाली.

निवृत्तीनंतरही गावस्कर यांनी क्रिकेटमधील योगदान थांबवले नाही. समालोचक, क्रिकेट प्रशासक, आणि लेखन-प्रकाशन या माध्यमांतून ते सतत क्रिकेटप्रेमींसोबत राहिले. त्यांच्या अचूक आणि स्पष्ट विश्लेषणामुळे आजही क्रिकेटवरील त्यांची पकड कायम आहे.

प्रेरणादायी व्यक्तिमत्व

सुनील गावस्कर यांचे जीवन म्हणजे चिकाटी, शिस्त, मेहनत आणि प्रामाणिकपणाचा आदर्श. आपल्या काळात अत्यंत तंत्रशुद्ध, जबाबदार आणि निष्ठावान खेळाडू अशी त्यांची ओळख होती. ‘लिटल मास्टर’ या उपाधीला त्यांनी खरीखुरी प्रतिष्ठा मिळवून दिली.

क्रिकेटखेरीज त्यांनी सामाजिक कार्य, विविध संस्थांना मदत, आणि क्रीडाजगतात नवोदितांना मार्गदर्शन अशा अनेक उपक्रमांमध्ये सहभाग घेतला आहे. क्रिकेटमध्ये आलेले ग्लॅमर, प्रसिद्धी, पैसा याला त्यांनी कधीही डोक्यात न घेता आपली साधेपणा आणि विनम्रता जपली.

आजच्या पिढीसाठी संदेश

आजच्या तंत्रज्ञानाच्या आणि ‘फास्ट क्रिकेट’च्या युगातही गावस्कर यांचे मूल्य टिकून राहिले आहे. खेळामध्ये तंत्र, संयम, आणि मेहनत या गोष्टींचे महत्त्व त्यांच्या कारकीर्दीवरून शिकता येते. प्रत्येक संकटाला संधी मानून, प्रत्येक अपयशातून शिकण्याची त्यांची वृत्ती नव्या पिढीसाठी आदर्श आहे.

गावस्कर : क्रिकेटमधील हत्ती

सुनील गावस्कर यांच्या क्रिकेट कारकीर्दीकडे पाहिलं, की सहजपणे हत्तीच्या प्रतिमेची आठवण येते. हत्तीच्या शांत, परंतु अडिग, समजूतदार आणि सामर्थ्यशाली प्रवृत्तीचं प्रतिबिंब गावस्कर यांच्या फलंदाजीत पाहायला मिळतं. जसा हत्ती कुठल्याही संकटात डगमगत नाही, तसंच गावस्कर कोणत्याही परिस्थितीत डळमळले नाहीत. त्यांचं नेतृत्व, स्मरणशक्ती, आणि खेळातील सातत्य हे हत्तीच्या गुणांशी मिळतेजुळते आहे. म्हणूनच क्रिकेटचा ‘लिटल मास्टर’ हा प्रत्यक्षात ‘महाकाय’ व्यक्तिमत्व आहे—भारतीय क्रिकेटमधील हत्तीप्रमाणेच अढळ, प्रगल्भ आणि प्रेरणादायी!

निष्कर्ष

सुनील गावस्कर हे केवळ भारतीय क्रिकेटचे नव्हे, तर जागतिक क्रिकेटचे अमूल्य रत्न आहेत. त्यांच्या ७६व्या वाढदिवसानिमित्त त्यांना समस्त हत्ती परिवाराकडून परत एकदा मन:पूर्वक शुभेच्छा! त्यांचे आयुष्य आरोग्यदायी, आनंदी आणि प्रेरणादायी राहो, हीच ईश्वरचरणी प्रार्थना.