नारायण धारप : भयकथांचा महारथी

मराठी साहित्यविश्वात भयकथांना एक स्वतंत्र आणि प्रतिष्ठेचे स्थान देणारे नाव म्हणजे नारायण धारप. विज्ञानकथा, गूढकथा आणि भयकथा यांचा संगम घडवून वाचकांच्या अंगावर रोमांच उभे करणारा हा लेखक मराठी वाचकांच्या हृदयात अजूनही जिवंत आहे. साधे, ओघवते पण तितकेच प्रभावी लेखन हे त्यांचे वैशिष्ट्य. आज त्यांची जन्मशताब्दी आहे. त्या निमित्ताने समस्त हत्ती परिवाराच्या वतीने त्यांना विनम्र अभिवादन.

आरंभीचे आयुष्य

नारायण धारप यांचा जन्म १८ ऑगस्ट १९२५ रोजी झाला. शिक्षणानंतर त्यांनी शिक्षक म्हणून कारकीर्द सुरू केली. परंतु अध्यापनापेक्षा लेखन हीच त्यांची खरी आवड होती. लहानपणापासूनच पुस्तकांचे वेड आणि कल्पनाशक्तीची ताकद यामुळे त्यांच्या मनात अद्भुत, गूढ आणि अकल्पित घटनांचे विश्व सतत तयार होत असे.

लेखनाचा प्रारंभ

१९६० च्या दशकात त्यांनी लेखनास सुरुवात केली. सुरुवातीला काही कथा मासिकांत प्रकाशित झाल्या आणि वाचकांचे लक्ष वेधून घेतले. हळूहळू त्यांनी संपूर्ण वेळ लेखनाला वाहून घेतला. मराठीत भयकथा हा प्रकार तेव्हापर्यंत गंभीरपणे अस्तित्वात नव्हता. धारप यांनी मात्र हा प्रकार लोकप्रिय करून दाखवला.

भयकथा आणि त्यांच्या वैशिष्ट्ये

धारप यांच्या कादंबऱ्यांत आपल्याला काही ठळक वैशिष्ट्ये दिसतात:

1. सशक्त कल्पनाशक्ती – प्रत्येक कथेत वेगळे जग उभे राहते.

2. वैज्ञानिक आधार – त्यांनी भयकथांत केवळ भुताखेतांपुरते भय मर्यादित ठेवले नाही; विज्ञान, मानसशास्त्र, प्रयोग, मानसिक शक्ती यांचाही आधार दिला.

3. सरळसोट भाषा – वाचकाच्या कल्पनाशक्तीला गती देणारी, चित्रमय पण सहज समजणारी भाषा.

4. सशक्त पात्रनिर्मिती – त्यांच्या कथांमधील डॉक्टर, शास्त्रज्ञ, तपस्वी, सामान्य माणूस हे सगळे पात्रे जिवंत भासतात.

प्रसिद्ध व्यक्तिरेखा

धारप यांनी काही मालिकापात्रे निर्माण केली जी मराठी वाचकांच्या मनात घर करून राहिली.

• डॉ. नागेश – तर्कशक्ती, विज्ञान आणि धैर्य यांच्या जोरावर गूढ उकल करणारा व्यक्तिरेखा.

• डॉ. कर्णिक – तितकाच रोचक आणि वाचकप्रिय पात्र.

• सुदेशी परिवार – सामान्य माणसांच्या आयुष्यात घडणाऱ्या भीषण घटनांचे प्रतिनिधित्व करणारे पात्रसमूह.

ही पात्रे पुन्हा पुन्हा वेगवेगळ्या कथांत दिसत असल्याने वाचकांची त्यांच्याशी नाळ जुळली.

महत्त्वपूर्ण साहित्यकृती

नारायण धारप यांनी जवळपास १०० हून अधिक कादंबऱ्या व कथा लिहिल्या. त्यातील काही विशेष उल्लेखनीय:

• अंधारपर्व

• ग्रहण

• गहिनीनाथ

• काळोख

• अवकाशातील भयानक प्रवास

• प्रेताच्या सावल्या

या सर्व कथांमध्ये कधी अज्ञात ग्रहांवरचा प्रवास, कधी वेडे वैज्ञानिकांचे प्रयोग, तर कधी प्राचीन शाप – असा विविधतेचा मेळ दिसतो.

भय आणि मानसशास्त्र

धारप यांच्या लेखनात फक्त “भूत दिसले आणि माणूस घाबरला” एवढेच नसते. त्यांनी भीतीचा मानसशास्त्रीय पाया शोधला. अंधार, एकटेपणा, अज्ञात शक्ती, वैज्ञानिक प्रयोगांचे अनपेक्षित परिणाम – यांमुळे माणसाच्या मनात निर्माण होणारी भीती त्यांनी शब्दांत रंगवली.

वाचकांवरील प्रभाव

मराठीत भयकथा हा प्रकार सर्वसामान्य माणसांपर्यंत पोहोचवण्याचे श्रेय धारप यांना जाते. ७० आणि ८० च्या दशकात त्यांच्या कादंबऱ्या ग्रंथालयांतून झपाट्याने वाचल्या जात. “धारपवाचन” हा अनेक तरुणांचा छंद होता. त्यांच्या कादंबऱ्या हातात आल्या की त्या अर्धवट ठेवणे कठीण होत असे. आमच्या हत्ती परिवारातील अनेक सदस्यांवर नारायण धारपांच्या कथा आणि कादंबर्‍यांनी गारूड केले आहे.

समीक्षकांची भूमिका

साहित्य समीक्षकांनी कधी कधी त्यांच्या कथांना ‘पल्प फिक्शन’ म्हणून हिणवले. परंतु जनमानसात त्यांनी केलेली लोकप्रियता निर्विवाद आहे. “साहित्य हे फक्त गंभीर असावे” या समजुतीला छेद देऊन त्यांनी मनोरंजनप्रधान भयकथा हा प्रकार मराठीत रूजवला.

भयकथांचा महारथी

नारायण धारप यांची तुलना एखाद्या हत्तीशी करता येईल. जसा हत्ती शांत दिसतो पण त्याच्यात प्रचंड सामर्थ्य दडलेले असते, तसाच धारप यांचा लेखनस्वभाव होता. त्यांची भाषा सोपी, शैली सरळ – पण तिच्या मागे कल्पनाशक्तीचा विराट अरण्य दडलेले होते. वाचक त्यांच्या शब्दांवर विसंबून त्या अज्ञात जंगलात फिरायला तयार होत. जसा हत्ती जंगलाचा अधिपती असतो, तसाच धारप भयकथांच्या राज्याचा अधिपती ठरले.

उत्तरार्ध आणि वारसा

नारायण धारप यांचे १८ जुलै २००८ रोजी निधन झाले. आजही त्यांच्या कथा नव्या पिढीला आकर्षित करतात. अनेक वाचक त्यांना “मराठींचा स्टीफन किंग” म्हणतात, पण वस्तुतः धारप हे स्वतःच एक स्वतंत्र पर्व आहेत. मी कॉलेजात असताना त्यांची पुस्तके पहिल्यांदा वाचायला सुरवात केली. खूपदा असे वाटायचे की त्यांना भेटावे. पण ते कधी शक्य झालेच नाही.

निष्कर्ष

नारायण धारप यांनी मराठीत भयकथा या प्रकाराला ओळख दिली, वाचकांना अज्ञात जगाची सफर घडवली आणि भीतीही एका कलात्मक रूपात सादर केली. त्यांचे लेखन वाचताना अंगावर काटा येतो, पण त्याचबरोबर वाचकाला विज्ञान, मानसशास्त्र आणि गूढ यांचा नवा दृष्टिकोन मिळतो.

त्यामुळेच आजही प्रत्येक वाचकाच्या तोंडी एकच वाक्य येते –
“धारप वाचले की आयुष्यभर विसरता येत नाही!”

मराठी भाषेत भयकथा हा प्रकार लोकप्रिय करणार्‍या या अवलियाला समस्त हत्ती परिवाराकडून विनम्र अभिवादन.