मास्लोचा पिरेमिड

मास्लोचा पिरेमिड माणसाच्या गरजांची उतरन्ड दाखवतो. जशा एकावर एक रचालेल्या विटा. प्रत्येक विटेची गरज खालची वीट. आधी जिवंत राहण्यासाठीच्या गरजा. मग प्रेम-बिम, सामाजिक गरज. त्यावर बनतात मान्यता, प्रतिष्ठा, प्रसिद्धी. आणि शेवटी म्हणे आत्मभान येत. त्यामुळे म्हणे बहुतेक जण खालच्या विटा बनून राहतात. कारण त्यांना वरची पायरी गाठताच येत नाही कधी. आणि जसजसे माणसाला काही मिळत जाते तस तसे म्हणे त्याला आणखी हवे. अस अगदी शेवट होई पर्येन्त तो पायर्‍या चढायचा प्रयत्न करत राहतो. पण शेवटी अत्युच्च बिंदू सुद्धा एक त्रिकोण आहे, आतल्या आत. त्यात रुतत जाणे, आकसत जाणे हा आपल्या जीवनाचा ध्येयवाद असतो म्हणे. सुटका नाहीच. नुसती धडपड.

वास्तव जगात हा पिरमिड उलटा आहे, अस मला नेहमी वाटे. प्रत्येक माणसाची गरज खालचा माणूस. एका माणसावर पोसणारे दहा. त्यावर शंभर. त्यावर असेच अनंत. मग वरचा दारू पितो आणि खालचा त्यासाठी रक्त ओकतो. असे रक्त ओकत जगाणारे असंख्य. आणि तेच शंभर सगळ्यांवर इथून तिथून बसलेत. पण हा पिरेमिड उलटा आहे. कारण वरच्याच्या गरजा अनंत. खालच्याला गरजा काय हेच माहीत नाही. आज श्वास थांबला नाही हे त्याच मरण. मास्लोचा पिरेमिड. त्रिकोणी साच्याचा.

नंतर पुन्हा एकदा विचार करताना हा एक चौरस असावा अशी शंका आली. कारण गरजांच अभिसरण, खालची गरज न भागता वरची तेवढी भागून जाते. मग खालचा तृप्त आणि वरचा उपाशी. मग वरचा लांडगा बनतो आणि खालच्या आणि मधल्या आणि वरच्या सगळ्याच नरड्या फाडू लागतो. रक्ताच्या ओहोळात तोंड लपवतो आणि गरजा भागवतो. मास्लोचा पिरेमिड. त्रिकोणी साच्याचा. चौकोनी गरजांचा.

आज खिडकीबाहेरच जग पाहतो तेव्हा तस काही नसून ते एक मोठ्ठ वर्तुळ आहे हे जाणवत राहत. स्वत:त केंद्रित वर्तुळ. गरागर फिरणार. केंद्रातला उद्रेक आणि परीघाची लवचिकता मधल्या गरजा अनंत बाजूंना वाढवत सुटली आहे. आणि मी माझ्या भोवतीच फेर धरलाय. माणसावर, माणासाखाली, माणसाच्या बाजूला अनंत गरजा. आणि मध्यावर मी. कधी एक भागवतोय, कधी दुसरी. आणि त्रिज्येच्या बाहेर जाण्यासाठी गोल होतोय. आणि पुन्हा स्वत:त ओढला जातोय. मास्लोचा पिरेमिड. त्रिकोणी साच्याचा. चौकोनी गरजांचा. अनंत त्रिज्येचा. शून्य मितीचा.

मास्लोचा पिरेमिड. खिडकीबाहेरच्या जगाचा.
खिडकीएवढाच.