आंतरजाल आणि वाङमय चौर्य

असलं वाङमय चौर्य तिरस्कारणीय आहेच. वाङमय चोरले जाणे म्हणजे मुळ लिखाण सकस असा निश्कर्ष काढावा काय?

यात आणखी एक मुद्दा असा की लिखाण कोणतेही असो, जर तुमचे नसेल आणि तुम्ही जसेच्या तसे ते वापरले असेल तर मूळ लेखनाचा संदर्भ तेथे देणे कायद्याने अत्यावश्यक आहे आणि पूर्ण संदर्भ दिला तरीही कॉपीराइट केलेला असल्यास लेखकाची परवानगीसुद्धा आवश्यक आहे. भारतात वैज्ञानिक लेखनात भयानक चौर्य होते हे जाहीर आहे. जालीय लेखनामुळे साहित्यातही आता तेच सुरू झाले आहे. यापासून संरक्षण देणारा कायदा जवळपास प्रत्येक देशात अस्तीत्वात असला तरीही फेसबुक किंवा ब्लॉग लिहिताना आपण आपले हक्क त्या त्या वेब साईटला तर देत नाही ना हे पडताळणे महत्त्वाचे. फेसबुकवर ते हक्क तुमच्याचकडे राहतात असे त्या संस्थळावर लिहिलेले आहे. बाकी ठिकाणी ही काळजी सर्वांनी मुद्दाम घेतलीच पाहिजे.

मध्यंतरी एका व्यक्तीच्या जालनिशीवर अनेक मराठी जुन्या कवितांचे छान संकलन होते. मला त्यातल्या काही कविता माझ्या संग्रही हव्या होत्या पण त्यांच्या पानांवरील मजकूर माऊस वापरून निवडता येत नसे. त्यामुळे त्या सगळ्या कविता मला वाचून टंकित कराव्या लागल्या. तेंव्हा जालपृष्ठांना अश्या प्रकारचे टाळे लावणे (मजकूर केवळ वाचता येण्याची मुभा असणे) काही संगणकीय प्रणाली वापरून शक्य आहे, हे उघड आहे.

तर प्रश्न असा उरतो, की या प्रणाली सहज/सर्वांना उपलब्ध नाहीत का ? त्यात काय अडचणी आहेत की ज्यामुळे सगळ्यांना ते शक्य नाही ?

दुर्दैवाने माझ्याकडे त्या जालनिशीचा दुवा / पानखुण नाही. आत्ता या प्रतिसादाच्या निमित्ताने थोडे शोधले, पण व्यक्तीचे नांव विसरल्याने ती पाने मिळणे दुरापास्त झाले आहे.

जर आपल्या कलाकृतीची चोरी होऊ नये असे वाटत असेल तर आंतरजालावर लेखन न करणे हा उपाय सर्वोत्तम आहे.
जर लेखक/लेखिका पैसे कमवण्यासाठी लेखन करत असेल, तर कॉपीराईटचा आग्रह मी एकवेळ समजू शकतो. तसेच इतर कोणी माझे लिखाण वापरले, तर मूळ लेखक/लेखिकेचा संदर्भ द्या, हा विचार पण मी समजू शकतो. पण हौसेसाठी केलेले लेखन इतरांनी पसरवू नये (ईमेलने किंवा इतर वेबसाइटवर), हे म्हणणे म्हणजे माझ्या मते भंपकपणा आहे. Fair Use साठी कलाकृतीचा वापर होऊ शकतो.
अधिक माहितीसाठी फेअर यूज बघावे. विषेशतः Common misunderstandings हा विभाग.

बोक्या सातबांडे नावाच्या चोराची चोरी जालावर पकडली होति..
व तो केस चांगलीच गाजली..पण चो~या थांबवणे अशक्य आहे..

माझि १५ ऑगस्ट नावाची एक जुनी कथा आहे ति अनेक नावानी लोकानी प्रसिद्ध केली होति..

मी मी.पा वर ति टाकली तेंव्हा अश्या चोरिच्या कथा टाकु नये अशी तंबी मिळाली अन मला चक्कर आली शेवटी मला ति कथा माझीच आहे असे सिद्ध करावे लागले..

असो..मनस्ताप आहे..

उपाशी बोका बरोबर .फार लिहूच नका .

श्रेष्ठ कार्ये करी श्रेष्ठ | कृत्रिम करी तो कनिष्ठ |
कर्मानुसार प्राणी नष्ट | अथवा भले ||११||

राजे जाती राजपंथें | चोर जाती चोरपंथें |
वेडें ठके अल्पस्वार्थें | मूर्खपणें ||१२||

मूर्खास वाटे मी शहाणा | परी तो वेडा दैन्यवाणा |
नाना चातुर्याच्या खुणा | चतुर जाणे ||१३||

(दासबोध, समास पाचवा)

-----------------------------
मला वाटतं - दुर्लक्ष करणे हा सर्वात उत्तम उपाय. वाङमयचोर मुळात "अटेन्शन सीकिंग"ची खाज असलेले लोक असतात. थोड्याफार चोर्‍यामार्‍या करून थोडा काळ धकेल. नंतर कोणीतरी पाप पदरात घालेल (नाना चातुर्याच्या खुणा, चतुर जाणे) आणि छीथू होईल.

"गुप्त सही"ची कल्पना चांगली आहे.

आणखी एक युक्ती. सामान्यच शब्द किंवा शब्दयोगी अव्यये, म्हणजे "आणि, -च, -ही" वगैरे, वापरायचे पण अमुक इतक्या ठराविक शब्दांच्या अंतराने पेरावेत. एखाद्या वाक्यात हे खपून जाईल :
(एखाद्या निबंधातील मूळ वाक्य : "वृत्तपत्रांकडून आपली अशी अपेक्षा असते, की वार्ताहार आणि स्तंभलेखकांनी लिखाण स्वतःहून केले आहे, की निव्वळ नकल उतरवली आहे, त्याची शहानिशा करावी."
"आणि, ...-च .... -च .... ... होय." सही वापरलेले वाक्य : "आणि वृत्तपत्रांकडून आपली अशीच अपेक्षाच असते, की वार्ताहार आणिच स्तंभलेखकांनीच लिखाण स्वतःहून केले आहे, कीच निव्वळ नकल उतरवली आहे, त्याची शहानिशा करावी होय."
"आणि" हा खुणेचा शब्द सोडला, तर ३, १, ४, १, ५ शब्दांच्या नंतर "-च" आहे, आणि वाक्याच्या शेवटी "होय" या खुणेच्या शब्दाने सही बंद होते.

असे असल्यामुळे सफेद टंक वगैरेंची गरज नाही. वाटल्यास सहीची खास अक्षरे सफेद टंकात देता येतील :
"आणि वृत्तपत्रांकडून आपली अशीच अपेक्षाच असते, की वार्ताहार आणिच स्तंभलेखकांनीच लिखाण स्वतःहून केले आहे, कीच निव्वळ नकल उतरवली आहे, त्याची शहानिशा करावी होय."

असे काहीतरी केल्यामुळे सही तर राहील, पण वाक्ये निबंधातील/कृतीतील विषयाशी सुसंगत राहातील. वेगळ्याच कुठल्या रचनेत हे असे असू शकेल :
"आणिपडक्या वाड्याच्या बाजूचीच शेवाळलेलीच भिंत म्हणजे आम्हा पोरांचीच दुपारीच शाळेनंतर जमायची खास "गुप्त" जागाच होय!

विषय आणि वाक्यार्थ वेगळाच आहे, पण सही तीच आहे : "आणि" हा खुणेचा शब्द सोडला, तर ३, १, ४, १, ५ शब्दांच्या नंतर "-च" आहे, आणि वाक्याच्या शेवटी "होय" या खुणेच्या शब्दाने सही बंद होते.
---
गंमत आपली.

किंचित अवांतर -

आपण केलेले लेखन आणखी कुठे कुठे आहे किंवा ते कुणी ढापले आहे का हे तपासून पाहण्यासाठी http://www.copyscape.com/ ही वेबसाईट उत्तम आहे. समजा ऐसी अक्षरे वर तुमचे काही लेखन आहे आणि ते आणखी कुठे आहे ते बघायचे आहे तर फक्त adress bar वरून वेबसाईट adress कॉपी करायचा जसं आत्ताच्या "आंतरजाल आणि वाङमय चौर्य" ह्या लेखाचा http://aisiakshare.com/node/1910 असा आहे आणि इथे जाऊन http://www.copyscape.com/ पेस्ट करायचा. That easy to find out.

वाङ्मय चौर्य राह्णारच.
इलाज नाही.