हॅरी पॉटरबद्दल.

हॅरी पॉर्टर हा प्रकर पहिल्यांदा कॉलेज संपल्यावर वाचला.
पहिलेच पुस्तक उत्कंठा, बेसिक प्लॉट वगैरे रचण्यात बेमालूम यशस्वी झाले होते. लगेच दुसरे पुस्तक व अधाशा सारखे तिसरे पुस्तक वाचले.
पहिल्या तीन पुस्तकांचे बिंज रिडिंग केलेय म्हणा ना!

यापैकी तिसरे पुस्तक तर मला बेहद्द आवडले. इतके की मी स्वतःला हॅरी पॉटरचा फॅन म्हणू लागलो. हॅरीला नावं ठेवणार्‍यांकडे सहानुभुतीच नव्हे तर रागानेही पाहु लागलो.
पण प्रत्येक क्लायमॅक्सला अँटिक्लायमॅक्स असावा तसे त्यानंतर चौथे पुस्तक हाती पडले. पुस्तकाच्या वाढत्या लोकप्रियतेसोबत, त्याच्या बांधणीमध्ये विरळपणा/पातळपणा/हलकेपणा येत गेला. इतक्या भागांत गोटीबंद/गोळीबंद असणार्‍या कथा आता अधिक मोहक वाक्यांनी वगैरे सजल्या खर्‍या पण कथेला रंजक करायच्या भरताडात पात्रांची उभारणी खुंटली.

तरी एखादे पुस्तक निसटले असेल असे म्हणून पाचवे पुस्तक हाती घेतले. नुसते पाणीच हाताला लागले. कथा वाहत होती पण तीला ना दिशा होती ना उत्सुकता. अगदी प्रेडिक्टेबल प्रसंग, तेच ते वर्ग नी तसेच संवाद. शेवटी हॅरीचे भूत मानेवरून उतरले आणि हे पुस्तक पुर्ण न करता हॅरी पॉटरला राम राम ठोकला.

(मात्र माझ्या जुन्या 'हॅरी कल्ट' पैकी अनेकांनी नेटाने सगळे भाग वाचले आणि त्यांच्या मते पुन्हा सहाव्या/सातव्या भागात दर्जा सुधारला आहे व शेवटचा भाग उत्तम क्लायमॅक्स साधतो. बघु अजूनतरी पुन्हा त्या वाटेला जायची हिम्मत होत नाहीये. या चर्चेनंतर इच्छा होईल तर बरंच)

==========

समांतरः चित्रपट निर्मितीमात्र चौथ्या व पाचव्या भागाची पुस्तकापेक्षा उजवी वाटली. कदाचित लेखन न आवडल्याने तसे वाटले की काय कोण जाणे!

रोलिंग बाईंच्या पुस्तकांत त्या जादुई दुनियेतील बरेच तपशील आहेत. त्यात अचंबा वाटण्यासारख्या, जादुगारांच्या रोजच्या-व्यवहारातल्या अनेक गोष्टी. त्यामुळे ते विश्व "उभं" करायला ती बर्‍याच प्रमाणात यशस्वी झाली आहे. तरीही मला एक बाब खटकली. त्यात "देव" ही संकल्पना/व्यवस्था कुठेच कशी नाही ती. म्हणजे त्या गोष्टीत ख्रिसमस आहे, पण "येशु" कुठे दिसला नाही. बरे जादुगारांच्या त्याविषयी काय संकल्पना आहेत ते आलेले नाही. पॉटरहेड्स यावर अधिक प्रकाश टाकतील, अशी आशा आहे.

हाफ ब्लड प्रिन्स हा तर माझा सर्वात आवडता भाग आहे. हा भाग वाचताना जिगसॉ पझलमधले सगळे हरवलेले तुकडे आत कुठे एकत्र येतायेत आणि पूर्ण चित्राचा अंदाज येतोय असं होतं. रोलिंग्जने फिलॉसॉफर्स स्टोन लिहीतानाच पूर्ण मालिकेचाच विचार करून ठेवला असला पाहिजे याचा प्रत्यय हा भाग वाचताना पुन्हा पुन्हा येतो. पुन्हा डंबलडोर आणि हॅरीमधला बाँड हेडमास्टर-शिष्य यापेक्षाही बराच काही असण्यावर (जे आपल्याला एव्हाना माहित झालेले असते, पण हॅरीने तो मनोमन कबूल करणे बाकी असते) शिक्कामोर्तब होते.हॅरीच्या, डंबरडोरच्या काही गोष्टी खूप अंतर्मुख करतात.हॅरी पॉटर हे लहान पोरांचं पुस्तक आहे हे विधान मला आजतागायत पटलेलं नाही.मी हॅरी पॉटर सिरीज जाणतेपणी वाचलेली आहे आणि मला त्यातून ब-याच गोष्टी मिळाल्या. हॅरीची अस्वस्थता, त्याची मुळं उचकटलेली असणे, त्याचं कुटुंबाविना असलेलं त्रिशंकूपण आणि त्यातून वीझलींशी तयार झालेला लोभस बाँड, स्वतःविषयी कोणत्याही भ्रामक कल्पना न ठेवणं, 'द चोझन वन' असूनही एकाही भागात त्याच्या डोक्यात हवा न गेलेली दाखवणं हे खरोखरच खूप ग्रेट आहे. रिसरेक्शन स्टोन हातून जाऊ देताना त्याचा इतक्या लहान वयातला नि:संगपणा मला बाय गॉड खूप भिडला होता. मला इतके मोह आहेत, लालसा आहेत, 'जास्तीत जास्त' मिळ्वण्याची वखवख आहे, मला नसता ब्वा सोडवाला एल्डर वाँड आणि रिसरेक्शन स्टोन. पण समहाऊ मला हॅरीबद्दल 'गांडा छे भई!' असं कधीच वाटलं नाही, आणि माझ्यामते हे माझ्यालेखी या सीरीजचे यश आहे.

विझर्ड्स ऑफ ओझ हे लहान मुलांचं पुस्तक आहे हे विधान करायला मी धजावणार नाही, तसंच हॅरी पॉटरचंही आहे.

माझी दोन मुलं माझ्यापेक्षा कैक पटीने हुशार आहेत. तरीही ती दोघं, 'हॅरी पॉटर' चे सगळे भाग वाचून त्यावर चर्चा करायची तेंव्हा मला आश्चर्य वाटायचे. त्यानंतर एक दोन चित्रपट आले,ते,मी टी.व्ही.वर पाहिले. त्यामुळे,पुस्तक न वाचताच,माझे त्याविषयी प्रतिकूल मत झाले होते. आणि तसे बोलून दाखवल्यावर, " बाबा, उगाच पुस्तक वाचल्याशिवाय मत बनवू नकोस' असे, माझ्या मुलीने मला ठणकावले होते. पण तरीही, ती पुस्तके वाचायची मला कधी इच्छा झाली नाही. आता ती वाचायची की नाही, हे मी या चर्चेनंतर ठरवणार आहे.

आह! माझी अत्यंत आवडती सिरीज!
मीपण बर्याच उशिरा वाचली. एप्रिल २०१२मधे. बिँज रिडीँगच केलल. प्रत्येकाचा वाचनाचा वेग अलग असतो, माझ्यासाठी ३५ दिवसात ७ जाडी पुस्तकं संपवण म्हणजे _/\_ होत. खरंतर पाच पुस्तक २०- दिवसातच झालेली, पण ऑब्सेस होतोय अस वाटल्याने थोडा वेग कमी केला. मला त्यातल्यात्यात हाल्फ ब्लड प्रिँस थोड कमी आवडल. फार काही घडत नाही त्यात. पण डेथली हॉलोजमधे इतक कैकै घडत की ती कमी भरुन निघते.
पण हो पॉटर कल्टमधे मात्र मी नाहीय ती आपली प्रवृत्तीच नाही.

माझेही हॅरी पॉटरबद्दल अगदी असेच विचार होते (रादर आहेत). पण तुमचा हा लेख वाचून फेरविचार करण्यात येईल. आता वाचून बघीन पहिला भाग.

>>>ही पुस्तके वाचायला सोपी असली तरी रसहीन आणि बालबुद्धी नाहीत. भाषा सहज असली तरी तेच ते रटाळ, गुळगुळीत शब्द वापरलेली नाही आणि ओघवती आहे. कल्पनाविलास चांगला असला आणि अद्भूत कथा असली तरी ही अद्भूत पात्रे मुळातून फार माणूस आहेत आणि मानवी नितीमत्तेपासून, प्रेरणांपासून, मानवी नात्यांपासून आणि मानवी विकारांपासून फार दूर जात नाहीत. त्यामुळे हे जग सर्वसामान्य माणसांना जादुई असलं तरी अपरिचित नाही त्यामुळेच त्यातल्या नाट्याकडे सर्वसामान्य वाचक अगदी सहजपणे आकर्षित होतो.

हे फार महत्त्वाचं आहे.

मी पण बिंज रिडिंग केले असे म्हणता येईल. १ ते ७ भाग लागोपाठ वाचले साधारण १५-२० दिवसात! मग भरभर वाचताना मधले संदर्भ निसटले असे वाटून परत एकदा १-७ लगेच लागोपाठ वाचले. त्यानंतर पण काही काळाने परत एकदा १ ते ७ लागोपाठ वाचले पण या वेळी अतिशय निवांतपणे! पहिला भाग तर मी कधीही, कुठल्याही पानावर सुरू करून वाचू शकते आणि अगणित वेळेला तसा तो वाचला पण आहे.

आता बरेच दिवस्\वर्षे झाली त्यामुळे आठवत नाही पण तो हॅग्रिड च्या भावाचा संदर्भ असलेला भाग मला फार बोअर झाला. पहिली वेळ सोडता इतर सर्व वेळी वाचताना मी तो भाग आला की सरळ नजर फिरवून पान उलटून टाकायचे.

पहिल्यांदा जेव्हा ६वा आणि ७वा भाग वाचत होते तेव्हा मी घरापासून लांब आणि एकटी राहात होते आणि शक्यतो रात्री वाचायचे, तर मध्यरात्रीनंतर वाचत असताना मला एका पॉइन्ट्ला इतकी भिती वाटू लागली (तशीही मी एरवी घाबरटच म्हणा) की मी वाचन थांबवून एका दुसर्‍या टाइमझोन मध्ये राहणार्‍या मित्राला "एकटीला भिती वाटतेय तर चॅट करायला ये" असा संदेश पाठवला. तो चॅटवर आल्यावर त्याने कशाची भिती वाटते असे विचारल्यावर माझ्याकडून "लॉर्ड वोल्डेमार्ट" असे पण लिहीले गेले नाही त्या वेळी मीसुद्धा "यू नो हू" च वापरले. अर्थात दुसर्‍या दिवशी सकाळी हे सगळे आठवून हसू आले पण एकटीच बसून लागोपाठ आणि वेगाने ते पुस्तक वाचताना मी इतकी त्या वातावरणात एकरूप झाले की "लॉर्ड वोल्डेमार्ट" चा वाढणारा प्रभाव मलापण कथेतल्या पात्रांप्रमाणे जाणवू लागला.

हॅरी पॉटरचं बिंज रिडिन्ग करणार्यातली मी ही एक! हॅरी पॉटर माझ्यासाठी गेल्या २ वर्षांपासून बेड-टाईम स्टोरी आहे.
प्रिझनर नंतर सगळ्यात जास्त आवडलेला भाग सातवा - डेथली हॉलोज. सगळी पात्रं खूप ग्रो झाली आहेत त्यात आणि आधीच्या भागांमधे जो तोच तोचपणा येत होता तोही नाहीये. लहान मुलांचं पुस्तक अज्जिबात नाहीये ते. मरण, मैत्री, परिस्थीती समोर शरणागती नाही, तर स्वीकार करण्याची वृत्ती, एकटेपणा. अजून एक आवडलेली गोष्ट म्हणजे जादुई दुनियेतली पात्रं असली तरी हिरोइझम नाहीये, नॉर्मल माणसांसारखी भावभावना असलेली माणसं आहेत.

>>पण "येशु" कुठे दिसला नाही. बरे जादुगारांच्या त्याविषयी काय संकल्पना आहेत ते आलेले नाही

हे मला उलट खूप कौतुकाचं वाटलं. येशु किंवा जनरल देवाबद्दल काही नाहीये म्हणुन काही कमी आहे असं अगदीच कधी वाटलं नाही.

तिसरं पुस्तक बाजारात आल्यानंतर कधीतरी मी हॅरीमालिका वाचायला घेतली. तोवर 'ह्यॅ:! काहीही काय!' असाच नजरिया होता!

हे माझं हॅरीबद्दलचं मत. इथे पुनरावृत्ती नको.

हॅरी व्यतिरिक्त याच धर्तीच्या पुस्तकांबद्दलही कट्ट्यावर जोरदार चर्चा झाली होती.
विश्वनाथ मेहंदळे, मस्त कलंदर, निदे आणि (राधिका/मणिकर्णिका) यांना हॅरी आवडत नसेल तर त्यांच्या आवडत्या फँटसी साहित्यावर चर्चेसाठी आवताण देत आहे!

हॅरी पॉटर मला बेहद्द आवडलेल्या पुस्तकांपैकी एक. पहिल्या दोन भागांत जे सगळं विश्व निर्माण केलेलं आहे ते फार सुंदर आहे. चौथ्या भागापर्यंत प्रचंड आवडलेली मालिका. नंतरच्या पुस्तकांचा आकार वाढायला लागला... आणि कंटाळा यायला लागला. एक कर्तव्य म्हणून संपवल्याचं आठवतंय. पुढच्या पुस्तकांचीही कथा चांगली आहे, मात्र पहिल्या तीन पुस्तकांचाच आकार कायम ठेवला असता तर बरं झालं असतं.

एकंदरीत हॅरी पॉटरचं लहान मुलांमध्ये असलेलं वेड मी त्या काळात प्रत्यक्ष पाहिलेलं आहे. पुस्तक यायच्या दिवशी दुकानाबाहेर लाईन लावायला आईबापांना भाग पाडायचं. मग ते तीनशे ते सहाशे पानी पुस्तकांचे ठोकळे वीकेंडला अधाशासारखे वाचून संपवायचे. आणि सोमवारी वर्गांत जाऊन त्यातल्या बारकाव्यांवर चर्चा करायची. आठ-दहा वर्षांची मुलं हे करतात. त्यांच्या शाळेच्या तीन महिन्याचा अभ्यासक्रम सहज संपवून टाकतात. जर सगळाच अभ्यासक्रम इतक्या चांगल्या पद्धतीने मांडता आला तर...

मी पण हॅरी पॉटर चे पहिले तिन भाग वाचले, चौथा भाग जरा बोर वाटू लागला .. पण पुढे मग लिंक तुटल्यासारखं झालं आणि पुन्हा काही वाचन झालं नाही, पण नक्कीच वाचेन ४-७ भाग (पण त्याआधी बरीच बाकी पुस्तकं 'वेटिंग' मधे असल्याने केव्हा योग येईल हपॉ वाचायचा काय माहिती)

प्रचंड आवडते मला ही सीरिज. पहिले ४ भाग बिंज रीडिंग करून संपवले. पुढच्या तीनही भागांसाठी १-२ महिने आधी बुक करणे आणि रिलीजच्या दिवशी सकाळी ७ वाजत दुकानातून आणून सलग वाचून काढणे हे सोपस्कार केले आहेत. मजा यायची. तो दुकानदार पण चांगला होता. त्या दिवशी १०च्या ऐवजी ७ला दुकान उघडायचा
सगळ्यात आवडलेली पुस्तकं तिसरं आणि चौथं. पाचवं सगळ्यात कमी आवडलेलं.

मोठ्यांना हि सिरीज का आवडली असावी असा विचार केल्यावर मला असं जाणवलं कि मोठे आपल्या लहानपणीचे 'रम्य कल्पनाविश्व' ह्या कथामालिकेत शोधत असतात, म्हणजे कुटुंब आहे पण तिचा तिटकारा आहे अगदी सुट्टितपण आहे, सगळे अद्भुत जग मित्रांसोबत आहे, शाळा फक्त नावालाच आहे, ह्या कल्पनाविश्वात आपण हुशार नाही, धाडसी नाही तरी हिरो आहोत ह्या बालसुलभ पण प्रौढपणी जाणवलेल्या भावनेला हात घालणारा हॅरी पॉटर आहे.

मला स्वतःला असलेला आक्षेप म्हणजे सुरुवातीला थोडीशी गमतीदार आणि हलकी-फुलकी जादुई कथा शेवटी शेवटी बऱ्यापैकी हिंसक होत जाते, शेवटचे काही भाग धड लहान मुलांसाठीहि वाटत नाहीत किंवा धड मोठ्यांसाठीहि वाटत नाहीत. शेवटच्या काही भागात दाखवलेलं गडद जादुई विश्व ओढून-ताणून दाखवल्या सारखं वाटलं. दुसरा आक्षेप म्हणजे हा रड्या हिरो म्हणजे काहिवेळेला तर मला ड्रॅको हॅरिपेक्षा जास्त आवडला आहे.

हि कथामालिका स्त्रियांना स्टिरिओटिपिकल भूमिकेतच दाखवते पण त्यावर इथे आक्षेपाच 'अ'देखील निघू नये ह्यावर आश्चर्य वाटले, किंवा हॅरी पॉटरची मोहिनी पडल्यामुळे ह्या मुद्द्याकडे फारसे लक्ष इथल्या किंवा बऱ्याच प्रौढांचे जात नसावे.

ह्याच कथामालिकेच्या आसपास टोकीनच्या लॉर्ड ऑफ दि रिन्ग्स् चे वाचनहि केले होते, एलओटीआर एचपि मालिकेपेक्षा 'निर्भेळ आणि दमदार कल्पनाविश्व' साकारण्यात सरस असल्याचे निदान मला तरी वाटते, एचपिची कथामालिका नकळत का होइना पण तिच्या फॅन्स-कल्चरच्या अपेक्षेप्रमाणे घडत गेली जे एलओटीआरच्या बाबतीत घडले नाही ह्या मुद्द्यात मला दम वाटतो.

एलोटीआरचा फाटा फुटतोय असं दिसतं आहे पण त्याच्या आणि एचपिच्या पात्रातला समान धागा म्हणजे फ्रोडो हॅरिसारखाचा बुळा आहे, आणि त्याचा मित्र सॅम हा त्यापेक्षा खरतर अधिक चतुर आणि धाडसी आहे जे काम एचपि मधे हर्मोय्नी आणि रॉन करतात. पण मुळात फ्रोडो म्हणजे एलोटीआर नव्हे त्यामुळे त्याचा बुळेपणा(आवडला नाही तरी) कथेला दुबळेपणा आणत नाही तर वाढवतो असे मत आहे.

तुम्हा वयस्कर लोकांनी उगाचच खप वाढवून लहान मुलांसाठी लिहलेल्या या पुस्तकांची किंमत वाढवून ठेवली आहे याकडे निर्देश करून माझा कडकडीत निषेध नोंदवतो!

@रुची -

एकंदर विश्लेषण आवडले, काही अंशी सहमत.

बहुतांश स्त्रिया पुरुषाभिमुख कथेशी एम्पथाईज/रिलेट करु शकतात असे माझ्या स्त्रीमित्रांकडुन ऐकले आहे त्यामुळेच बहुदा पुरुष नायक असलेल्या कथा स्त्रियांमधेही आवडल्या जातात?, स्मार्ट/हुशार असली तरी हर्मायनी हॅरी/रॉनला इम्प्रेस करायचा प्रयत्न करते आहे असे वाटावे असे अनेक प्रसंग आहेत, ती हुशार असूनही त्या हुशारीचे चीज त्या दोघांमधे आपले स्थान निर्माण करण्यातच आहे ह्यापलिकडे काही नाही, तेच थोड्याफार फरकाने इतर स्त्री व्यक्तिरेखांचे आहे.

माझ्या मते लेखिकेने पात्रे बनविताना ती वास्तवापासून फार दूर जाणार नाहीत या बेताने ती रंगवली आहेत आणि त्यासाठी तिला धारेवर धरावं असं मला वाटत नाही.

आपण आपल्यासाठी हा प्रश्न जरी सोडवला तरी इतर वेळेस धार परजून असलेल्यांनी मुख्य धारेतल्या साहित्यावर सोयिस्कर धार बोथट करावी हे विशेष वाटतं.

मीपण हॅरी पॉटर बर्‍याच उशिरा वाचायला घेतले. सहा भाग वाचले आहेत. इथे कोणी मराठीत वाचले नाही का? मी सुरुवातीचे काही भाग मराठीत वाचले. त्यानंतर प्रत्येक वेळी पुढचे पुस्तक इंग्रजीत वाचायचे असे ठरवायचो, पण कोणाकडून इंग्रजी पुस्तक मिळण्याच्या आतच लायब्ररीत मराठी आवृत्ती दिसायची आणि तीच वाचली जायची. मराठी पुस्तकांत काही संज्ञा फार भारी होत्या. 'squib' ह्या जादूगार घरात जन्मलेल्या, पण जादू न येणार्‍या अशा व्यक्तीसाठी 'फुसकुंडा' हा शब्द वाचून हसून हसून पुरेवाट झाली होती.
'मी' यांच्या पुढे पुढे पुस्तके हिंसक होत जाता ह्याच्याशी सहमत. चित्रपटपण पुढे पुढे जास्तच काळे होऊ लागले.

ब्रिटिश आढ्यता लोकांना इतकी अपील का होते हे समजत नाही. म्हणजे नक्की आढ्यतेचे आकर्षण असते की त्यातल्या ब्रिटिशपणाचे? आढ्यतेचे भारतीय मॉडेल कालबाह्य इ. झाले, सबब ब्रिटिश-सँक्शन्ड-अतएव-नव्या युगास साजेसे-आढ्यतेचे मॉडेल पाहिजे वाटते का? एका अर्थी पराभूत मानसिकतेचा हा अवशेष मानावा काय?

हा प्रश्न विशेषतः आढ्यतेबद्दल आहे. अमुक देशाच्या वाङ्मयातील तमुक एक गोष्ट आवडली म्हणून कोणी मानसिक गुलाम होत नाही हे अर्थातच गोज विदौट सेइंग. पण एरवी 'अस्सल क्षयझ संस्कृती' म्हटले की नाके मुरडणार्‍या क्राउडला ही आढ्यता, तुच्छता अपील कशी होते हे काही समजत नाही.

आयला ! हे हरीपुत्तर प्रकरण भारी वाटतंय ! हे मराठीत/हिंदीत आहे का ? इंग्रजी फारसं न कळणाऱ्या माझ्यासारख्या वाचकाची सोय! अर्थात ही चर्चा वाचून बऱ्याच नवीन गोष्टी कळत आहेत. रोचक वाटतंय ![ एक प्रश्न- इथल्या सर्व लोकांनी हे पुस्तक इंग्लिश मध्ये वाचले आहे ?]

पहिले पुस्तक वाचायला घेतले तेंव्हा मला रश्दींच्या हरूनची अपरिहार्यपणे आठवण झाली. 'हरून अँड द सी ऑफ स्टोरीज' मी अलिकडच्या काळात (स्वतःसाठीच विकत घेऊन) वाचले होते आणि मला ते बेहद्द आवडले होते. मागच्या वर्षी मुलीच्या वाचनाची कुवत चांगलीच तयार होते आहे याची जाणीव झाल्याने मी तिला ते पुस्तक वाचायला दिले होते. अर्थातच इतके क्लिष्ट पुस्तक तिला वाचता येणे आणि समजणे सहजसाध्य नाही हे मला ठाऊक होते पण तिला थोडे आव्हान द्यावे म्हणून माझा तो प्रयत्न होता. तिला जमेना म्हणून मी ते पुस्तक तिला वाचून दाखवले आणि तिलाही ते बेहद्द आवडले. त्यातला शाब्दीक विनोद, कथा तिला समजली पण अधिक अमूर्त संकल्पना समजल्या नाहीत जे ठीकच आहे.

रश्दींच्या हारूनची आठवण येते खरी, पण "हारून" चा राजकीय पाया अधिक भक्कम आहे असे वाटते. रश्दींनी स्वतः अज्ञातवासात असताना, कमालीचा धोका पत्करला असताना लिहीलेले, अभिव्यक्ती स्वातंत्र्याला वाहिलेले आहे; कल्पनाशक्तीच त्याचे मुख्य पात्र आहे, नाही का? ते पुस्तक मी दर दोन-तीन वर्षांनी एकदा वाचते. कधी कंटाळा येत नाही; प्रत्येक वेळेस नवीन काही तरी सुचवून जातं. रश्दींच्या नंतरच्या अनेक पुस्तकांनी झालेली चिडचिड हे वाचल्याने कमी होते!
तू मुलीला वाचून दाखवलंस हे वाचून मला आठवलं - मी कॉलेजात असताना माझ्या रूम मेट ची तब्बेत खूपच खालावली होती; अशक्त होऊन बरेच दिवस झोपून होती आणि मनःस्थिती ही चांगली नव्हती. तेव्हाच हे पुस्तक निघालं होतं. मी तिला ते संपूर्ण वाचून दाखवलं होतं, आणि आम्हाला दोघींना खूप आवडलं होतं. काळजी तात्पुरती का असेना, दूर झाली होती. आजही त्याच्या गोड आठवणी आहेत.