<पीएमएस उर्फ बाई गं, जरा बाजूला बस.>

बरेच दिवस हा विषय डोक्यात होता. पण निमित्त मेघनाच्या धाग्याचं झालं. त्यामुळे या धाग्याचं पापपुण्य मेघनालाच लखलाभ.
***
मासिक पाळीच्या अनुषंगाने येणारी चिडचीड, त्या दिवसांबद्दलचे गैरसमज, 'ऑन द रॅग' असण्याबद्दलच्या चेष्टा या अतिरंजित असाव्यात असा माझा एक गोड समज होता. नुकताच मला माझ्या मित्र आणि त्याच्या बहिणीबरोबर पर्यटनाचा अनुभव आला आणि माझा समज रीतसर उद्ध्वस्त झाला.

पर्यटनाचा काळच मित्राच्या बहिणीची पाळी चालूहोण्याआधीच. मित्राची बहीण म्ह्टलं तर स्त्रीवादी आणि म्हटलं तर पारंपारिक गोग्गोड ब्यूटी. तिने तिचा नेहमीचा गोग्गोड ब्युटीफुलपणाच चालू ठेवला असता तर काही प्रश्न नव्हता. पण मुलीनं 'चालू' व्हायच्या आधी अकारण पुरुषांना नावं ठेवण्याची, स्त्रियांना कसं पुरुष (पक्षी: आम्ही) वाईट वागवतो, तिच्यावर कसा अन्याय होतो, हे जरा जास्तच स्पष्टपणे सांगण्याची अकारण इच्छा होत होती. आणि त्याहून महत्त्वाचं म्हणजे तिने ती अमलात आणली. मित्राला तिच्या स्वभावाचा वैताग आणि मला या सगळ्या विनोदी प्रकाराचा निषेध करण्याची खुजली. परिणामी दिवसभर बडबडताना तिची पिरपीर सुरू झाली रे झाली की मित्र आणि मी गजाननमहाराजांचे उपासक असल्यासारखे लांब जाऊन एक सिगरेट ओढून येत असू.

यात अनेक गप्पा झाल्या
"या दिवसांत बायकांच्या डोक्याचं तपमान वाढलेलं असतं. म्हणून आपण त्यांच्या जवळ जाऊ नये. आपला उत्साह नक्की करपून जातो."
"पुरुषांना या दिवसांत विश्रांतीची नितांत गरज असते."
"नि मुद्दामहून विषाची परीक्षा पाहायला जावं कशाला? आपणच लांब बसावं"
"एकीची पिरपीर चालू झाल्याचं कळलं की लगेच दुसरीची चालू होतेच होते..."
"पपई / खजूर वगैरे काहीतरी खायला घालून, लेबर इंड्यूस करतात तसं इंड्यूस करता आलं असतं तर..."
....
एक ना दोन. यातल्या बर्‍याच गोष्टींचा काही उपयोग नाही हे स्वयंस्पष्ट होतं. काही प्रयत्न करावा, इतकीही त्या विशफुल थिंकिंगची लायकी नव्हती. पण मुदलात या विषयावर काही बोलायची अनिच्छा / संकोच / भीती, विषयाबद्दलचे गैरसमज आणि भल्याभल्या शिक्षित घरांमधे चालू ठेवली जाणारी निरर्थक परंपरा - हे सगळं अंगावर आलं खरं. तेव्हापासून काही प्रश्न डोक्यात घोळताहेत.

१. 'तिची पाळी सुरू होणार आहे' असं स्वच्छ-खुल्या आवाजात न सांगता परवलीचे शब्द वापरून वा दबक्या आवाजात सांगण्याची पद्धत तुमच्या घरात आहे का? का?
२. तुमची गर्लफ्रेंड/बायको असं वागायला लागली की केमिस्टकडून सॅनिटरी पॅड्स विकत आणून देण्यात तुम्हांला संकोच/भीती वाटते का? का?
३. घरात देवपूजा वा त्यासदृश काही होत नसल्यास या दिवसांत मुद्दामून असलं काहीतरी काढून गर्लफ्रेंड/बायकोजवळ न फिरकण्याची परंपरा तुमच्याकडे पाळली जाते का? नसल्यास का नाही?
४. तुमच्या गर्लफ्रेंड/बायकोची पाळी एकदाची आल्यानंतर काही समारंभ / गोडधोड / धार्मिक कृत्य करून आनंद साजरा करण्याची पद्धत तुमच्या घरात आहे का? नसल्यास का नाही?
५. तुम्ही शहरात राहता की ग्रामीण भागात राहता, तुमच्या घरात शिक्षणाची परंपरा आहे की नाही, घरातले लोक किती धार्मिक आहेत, यांमुळे तुमच्या उत्तरांत फरक पडला आहे का?
***
'ऐसी' हे तसं पोलिटिकली करेक्ट संस्थळ आहे याची मला कल्पना आहे. इथे इतक्या पुरुषी प्रश्नांची चर्चा करण्याची पद्धत कदाचित नसेलही. अनेकांना या विषयावर बोलणं काहीसं भीतीदायकही वाटू शकेल. पण माझ्या मित्राच्या अनुभवानंतर मी या विषयाबद्दलची लोकांची मतं ऐकायला आणि त्यांच्या घरांतल्या प्रथा जाणून घ्यायला उत्सुक आहे. प्रश्नांची ही सैल चौकट केवळ सुरुवात करण्यापुरतीच आहे. त्यात प्रश्नांची भर घातली, अनुभव सांगितले, निराळ्या दिशेनं चर्चा गेली, तरीही ते स्वागतार्हच आहे. (नसून सांगता कुणाला?!) पण तुमच्या गर्लफ्रेंड/बायकोला ही चर्चा 'योग्य' वेळीच दाखवा हा अनाहूत सल्ला.