कोल्हा आणि काळविट

(दृश्य : जंगलातील एक नदी. एक कोल्हा येतो; नदीवर पाणी पिऊ लागतो. थोड्या वेळात अंगावर सुंदर ठिपके असलेले एक काळवीट येते. कोल्हा जिथे पाणी पित आहे, त्या जागेपासून सुरक्षित अंतरावर; मात्र पाण्याच्या प्रवाहाच्या खालच्या बाजूने काळवीट पाणी पिऊ लागते. काळविटाला पाहून कोल्हा ओरडा ओरड करू लागतो)

कोल्हा : अरेरे हे काय केलेस तू हे?
काळविट : काय झाले भाऊ?
कोल्हा : अरे, तू माझे पाणी उष्टे केलेस. तेच मला प्यावे लागले. अरे, मला आज उपवास आहे. माझा उपवास बाटला.
काळविट : भाऊ, मी तुमचे पाणी कशाला उष्टे करू?
कोल्हा : पुन्हा प्रश्न विचारतोस? मी पाणी पित असताना तू पाणी पिलास. तुझ्या तोंडचे पाणी वाहून माझ्या तोंडात आले.
काळविट : भाऊ, मी प्रवाहाच्या खालच्या बाजूने आहे. तुम्ही वरच्या बाजूने आहात. मग माझ्या तोंडचे पाणी तुम्च्याकडे कसे येइल? माझ्या तोंडचे पाणी खालच्या दिशेने वाहून जात आहे.
कोल्हा : ते काही नाही. तू अपराध केला आहेस. तू काल माझे पाणी उष्टे केले असणार. काल तू वरच्या बाजूने पाणी पिला असणार. होय नक्कीच. आठवले मला. तू काल माझे पाणी उष्टे केले होते. बरा सापडास. माझे पाणी उष्टे करण्याची आणि माझा उपवास बाटविण्याची किंमत तुला चुकवावीच लागेल.

काळविट : भाऊ, मी तर काल या नदीवर आलोच नव्हतो.
कोल्हा : असे कसे? तू काल पाणी तर पिला असशीलच ना? मला शिकवू नकोस.
काळविट : भाऊ, मी काल या नदीवर नव्हे, त्या पलिकडच्या नदीवर पाणी पिलो.
कोल्हा : तेच... तेच म्हणतोय मी. काल तू पलिकडच्या नदीवर पाणी पिलास. तेथेच मी सुद्धा पाणी पिलो. तेथे तू मला तुझे उष्टे पाणी पाजलेस. या पापाची शिक्षा तुला भोगावीच लागेल.
काळविट : भाऊ, मी पलिकडच्या नदीवर पाणी पिलो तेव्हा, तुम्ही तिथे नव्हता. मग माझे उष्टे पाणी तुम्ही कसे काय पिलात?
कोल्हा : ते काही नाही. तू निघून गेल्यानंतर मी तेथे आलो होतो. तू जिथे पाणी पिलास तिथेच मी पाणी पिलो. तू कुठे पाणी पिलास हे तू मला आधी सांगायला पाहिजे होते. म्हणजे मग, तुझे उष्टे पाणी पिण्यापासून मी वाचू शकलो असतो. चल पापाची शिक्षा भोगायला तयार हो.
काळविट : भाऊ, मी पाणी पिऊन गेल्यानंतर माझे उष्टे पाणी तर खाली वाहून गेले. मग तुम्ही माझे उष्टे पाणी कसे काय पिलात?

कोल्हा : तू मला उलटून बोलत आहेस. तू मला शिव्या देत आहेस. तुला तुझ्या संपूर्ण हरीण जातीची फूस दिसते आहे. तुम्हा लोकांना याची फार मोठी किंमत मोजावी लागणार आहे. तू फार माजला आहेस... माझ्याशी असांसदीय शब्दांत बोलू नकोस...
काळविट : भाऊ, मी तुम्हाला कोणतीही शिवी दिली नाही. आपला संवाद आठवून पाहा. त्यात एकही असांसदीय शब्द तुम्हाला सापडणार नाही.
कोल्हा : (सगळे संवाद आठवतो. एकही अपशब्द सापडत नाही.) अरे ढोंग्या, मी आजचे बोलत नाही. तू मला काल शिव्या दिल्या असणार. नक्कीच. तू मला कालच असांसदीय भाषेत बोलला.
काळविट : भाऊ, आपण काल भेटलो सुद्धा नाही; तर मग मी तुम्हाला असांसदीय भाषेत कसा काय बोलेन? असे नीच कृत्य माझ्या हातून कधी होणार नाही.
कोल्हा : हे पाहा तू मला नीच म्हणालास. वाघ-सिंह, चित्ते-बिबटे या उच्चवर्णीय शिकारी प्राण्यांपेक्षा आमची जात नीच आहे, म्हणूनच तू असे बोललास. मी जर का, वाघ, सिंहाच्या जातीत जन्मलो असतो, तर तू असे बोलण्याची हिंमत केली नसती.
काळविट : भाऊ, येथे जातीचा काय संबंध?
कोल्हा : तू माझी जात काढलीस. तू मला जातीवरून शिविगाळ केलीस. अरे मी नीच जातीत जन्मलो असलो तरी माझे काम नीच नाही. आमच्या पूर्वजांनी या जंगलाची सेवा केली आहे. सेवा करून आम्ही काही पाप केले आहे का?

काळविट : भाऊ, एक शंका आहे.
कोल्हा : शंका? तू जातीयवादी आहेस, यात कोणतीही शंका नाही.
काळविट : नाही भाऊ, शंका अशी आहे की, कोल्हा ही जात तर शिकारी आहे. सगळ्या शिकारी जाती उच्चवर्णीय असताना, तुमची एकटी कोल्हा जातच कशी काय मागास जातीत येते.
कोल्हा : कोणती जात उच्चवर्णीय आणि कोणती जात मागास हे ठरविण्याचा अधिकार माझाच आहे. मीच कोल्हा जातीला मागासवर्गीय म्हणून जाहीर केले आहे आठ वर्षांपूर्वी.
काळविट : भाऊ, असे कसे...?
कोल्हा : (त्याचे बोलणे तोडत)...तुझी मानसिकता उच्चवर्णीय आहे... (पुढे काय बोलावे हे सुचत नाही. डोके खाजवून) ...तू हे आहेस... तू ते आहेस... आणखी तू तेहे आहेस. ... नाही, नाही, नाही. आता हे मला सहनच होत नाही. तू मला ओळ्खत नाहीस. माझी छाती ५६ इंच आहे. तुला याची किंमत चुकवावीच लागेल. मी आता माझ्या सगळ्या भाईबंदांना येथे बोलावून घेतो. आणि तुला जन्माची अद्दल घडवतो.

(कोल्हा आपल्या भाईबंदांना बोलावण्यासाठी कोल्हेकुई सुरू करतो.)