यम-यमी संवाद

या नंतरच्या काळातील धर्मसुत्रांमध्ये काही विशिष्ट पापांना "महापातक" वा "अतिपातक" ठरवण्यात आले. यात प्रामुख्याने ब्राह्मणहत्ये इ. च्या जोडीने स्व-मातेशी गमन, स्व-कन्येशी गमन, स्वतःच्या सुनेशी गमन यांचा समावेश करण्यात आला. या महापातक केलेल्या व्यक्तीला उंच कड्यावरुन झोकुन देणे , अग्निप्रवेश ही प्रायश्चित ठरवण्यात आले.
त्यानंतर अजुन पुढील काळात ब्राह्मणाने जरी वरील अतिपातके केली तरी त्याने वरील प्रायश्चित करु नये असे बदल ही या धर्मसुत्रांच्या नियमात केले गेले. अर्थात यात ब्राह्मणाने वरील पातके करावीत असे प्रोत्साहन नसुन त्याचा जीव वाचला पाहीजे ही भुमिका असण्याची शक्यता जास्त आहे.
गौतमबुद्ध सिद्धार्थ चा स्वतःच्या कुलात होत असलेल्या सख्या बहीण भावांच्या विवाहाचा व त्यायोगे कुलपावित्र्य शुद्ध बीजाचा अभिमान मिरवणारी वचने, ब्रह्माच्या प्रतिकाचा निषेध इ. वरील प्रमाणे आहेच.

आमच्या एका केमिकल प्रोसेस मधे, एरंडेल तेलापासून सिबॅसिक अ‍ॅसिड व २-ऑक्टॅनॉल बनवत असू. त्यांत पहिले अ‍ॅसिड आहे आणि दुसरे अल्कोहोल. त्या दोन्हीची पुन्हा रिअ‍ॅक्शन करुन आम्ही डाय-२-ऑकटील सिबॅकेट नावाचे प्लास्टिसायझर करायचो. माझा एक मित्र, या दुसर्‍या रिअ‍ॅक्शनला यम-यमी असे म्हणत असे.

या संवादाची पार्श्वभूमी नक्की काय आहे? मला जे अंधूकपणे आठवतं आहे त्यात यम व यमी हे दोघेच उरलेले होते, त्यामुळे त्यांनी नाईलाजाने संभोग करून मनुष्यजातीचा विस्तार केला अशी काहीशी गोष्ट आहे. पण या संवादात तर इतर स्त्रिया व पुरुषांचा उल्लेख आहे. त्यामुळे थोडा गोंधळून गेलो आहे.

या सुक्तात १4 ऋचा आहेत. लेखात सर्व ऋचांचा उल्लेख केला नाही आहे. त्यातली १२ वी ऋचा स्पष्ट सांगते बहिण आणि भावाचे संबंध त्या समाजाला मान्य नव्हते

न वै ओं इति ते तन्वा तन्वं सं पपृच्यां पापं आहुः यः स्वसारं नि-गच्चात्
अन्येन मत् प्र-मुदः कल्पयस्व न ते भ्राता सु-भगे वष्टि एतत् ॥ १२ ॥
चल जा. तुझ्या शरीराशी मी आपले शरीर कदापि भिडवणार नाही. आपल्या भगिनीकडे जो जातो त्याला अधम म्हणतात बरे! तर हे भाग्यशालिनी, माझ्याशिवाय दुसर्‍या पुरुषापासून आनंद प्राप्त करून घे. मी तुझा भाऊ ह्या गोष्टीची मुळीच इच्छा करीत नाही १२. (सत्संगधारा)

ऋग्वेद काळात भटकणारा समाज स्थिरावळा. शेती इत्यादी करू लागला. त्या काळच्या ऋषींना विकृत संतति आणि परीवारांतर्गत शारीरिक संबंध यात साम्यता आढळली. अशा संबंधांवर त्यांनी प्रतिबंध लावला. आपल्या ज्ञान भांडारात अर्थात वेदात यम -यमी या आख्यानाच्या माध्यमातून याची नोंद केली आणि श्रुती स्मृतीच्या माध्यमातून परीवारांतर्गत संबंध उचित नाही हे लोकांपर्यंत पोहचविले.

८ व्या ऋचात सर्वत्र नजर ठेवणार्या देवांच्या दूतांचे वर्णन आहे. स्पष्ट आहे, त्या काळात असे संबंध ठेवणार्यांना दंड दिल्या जास्त असेल.

हा संवाद त्या काळी विवाह संस्थेच्या स्थापनेच्या दिशेने उचललेले पहिले पाऊल होते. पुढे श्वेतकेतू आख्यान आहे. त्यात कुठल्या हि स्त्रीला एकाच पुरुषा बरोबर संबंध ठेवण्याचा आदेश दिला आहे. अर्थात श्वेतकेतू ने भारतात विवाह संस्थेची स्थापना केली असे हि म्हणू शकतो.

नैतिकतेबद्दल एक लेख वाचत होते. काय वाचताय मध्येही त्या लेखाचा उल्लेख मी केलेला आहे. त्यात एक अवघड प्रश्न लोकांना विचारलेला हा होता -
.
ट्रेन प्रवासात बाऊ बहीण परस्पर संमतीने देहसुख घेतात. मूल होऊ नये म्हणून काँडम वापरतात. यामध्ये तुम्हाला काही वावगे वाटते का.
बरेच जण, बहुसंख्य जण उत्तर हेच देतात की हो हे वावगे आहे. पण का ते त्यांना नीट स्पष्ट करता येत नाही.
- मूल तर होणार नाही त्यामुळे विकृत संततीची भीती नाही
- बळजबरीही नाही कारण परस्पर संमतीतून हे सौख्य दिले-घेतले गेलेले आहे.
.
मग नक्की आक्षेप कशाला आहे?

मग नक्की आक्षेप कशाला आहे?

जो स्वतःच्या बहिणीला सोडत नाही तो कुणाला सोडेल, अशी मनांत भीति असावी.

पुराणातले दाखले न घेता काही नवीन घ्या ना.संस्कृत आहे ,काय छान काव्य आहे ,किती छान उपमा आहेत हे पटवा.दुसरं काय नाही.ऋग्वेद येईल मनु येईल पुन्हा तीच हाणमारी.

अहो कशाला यम यमी संवादापर्यंत जाताय,गुगलला भाऊ बहिण असा सर्च देऊन बघा काय स्टोरीज येतात ते,माझ्या माहीतीत सख्ख्या नात्यात संबंध नसतात ,पण मामे ,मावस, आत्ये भाऊ बहिणींचे आपाआपसात बरेच पुढे गेलेले प्रकार ऐकलेत .

प्रश्न - आपल्याकडे मामाच्या आणि आत्याच्या मुलांशी लग्न करणे प्रचलित आहे, मग काकांच्या आणि मावशीच्या मुलांशी लग्न का नाही होऊ शकत? काय कारण असावे यापाठीमागे?

राजीव नाईक यांच्या 'आताची नाटकं-सततची नाटकं-मधली नाटकं' या मालिकेत यम-यमी, इंद्र-इंद्राणी, अगस्ति-लोपामुद्रा ही मंडळी भेटली होती. त्यामुळे या तुकड्यानं धक्का दिला नाही.

नीतिकल्पनांच्या स्थित्यंतरामधला एक सांधा दाखवणारी ही जोडगोळी खरी मदतीला आली, ती फॅनफिक्शनमधल्या इन्सेस्टच्या गोष्टी वाचताना. मला त्या गोष्टी - खर्‍यातर कधीही - पचवता आल्या नाहीत. व्यक्तिस्वातंत्र्याचा तांत्रिक मुद्दा मान्य केल्यानंतरही मला 'कसंसंच' होत राही. पण त्यांत व्यक्तिचित्रणाचे आणि जैविक आकर्षणांचे अगदी निराळे, नवीन पैलू असत आणि मला ते जाणून घ्यायचे असत. त्या वेळी यम-यमी आठवून मी अनेक गोष्टी वाचल्या. आपल्या सांस्कृतिक संचितात असलेल्या गोष्टी आज गैरलागू असल्या, तरीही परक्या वा नव्या संकल्पना समजून घेताना त्यांचं निव्वळ असणंही किती मदतीचं, दिलासादायी असतं ते मी तेव्हा अनुभवलं.