‘गुजरा हुआ जमाना...’

चित्रपट : ‘शिरी फरहाद’
आवाज : लता मंगेशकर
कलाकार : मधुबाला
गीतकार : तन्वीर नक्वी
संगीतकार : एस एस मोहिंदर
१९५६ मध्ये प्रदर्शित झालेल्या ‘शिरी फरहाद’ या चित्रपटातील ‘गुजरा हुआ जमाना...’
हे गीत म्हणजे लतादीदींच्या आजवरच्या गायकी वाटचालीतील पथध्वज ( माईलस्टोन) म्हणावा लागेल. तन्वीर नक्विंचे नजाकतदार शब्द अन काहीशा अप्रसिद्ध अशा एस एस मोहिंदर या संगीतकाराच्या सुरेल चालीवर सौंदर्यवती मधुबालेच्या ओठातून बाहेर पडलेले लतादीदींच्या मधुर सुरातील हे गीत पडद्यावर पाहणे अन ऐकणे म्हणजे जणू सुवर्णाला सुगंध अन सुस्वर लाभलेला अनुभवणे. गीताच्या आर्त भावविभोर शब्दातून हृदयात उतरणारा अर्थ एका अनोख्या विश्वात घेऊन जातो. प्रियकराला सोडून दूर जाणाऱ्या मजबूर प्रियतमेचे बेबस बोल त्या अर्थासह तीरासारखे काळजात घुसल्याविना रहात नाहीत.
५०-६० च्या दशकात, नुकतीच विशी पार केलेल्या लतादीदींचा आवाज ऐन भरात होता. पावसाळ्या रात्री काळ्या आकाशात अवचित चमकणाऱ्या विद्यूल्लतेसारखा तीक्ष्ण, बारीक , लवचिक, सहज अन सुरेल. ज्याच्या कानावर पडेल त्याला घडीभर तिथेच खिळवून ठेवणारा ! शरीराच्या रोमारोमाला लहरत नेणारा ! हृदयाच्या घड्याघड्यांमध्ये ठाण मांडून बसणारा ! त्या आवाजाने अन मृदू मधुर संगीताने ‘गुजरा हुआ जमाना...’ या गीतामधल्या आर्त भावाला एक वेगळीच मिती प्राप्त करून दिली.
मजबूर होऊन प्रियकराला सोडून दूर जाणाऱ्या प्रियेच्या व्याकुळ भावना अश्रू अन शब्दांचे रूप लेऊन साकार होतात. .
“गुजरा हुआ जमाना आता नही दुबारा
हाफिज खुदा तुम्हारा...”
‘किती आनंदात गेले तुझ्या संगतीतले ते सुखाचे दिवस ! आता परत तर नाही येऊ शकत ते ..! आता त्यांची स्मृती कायमची हृदयात बाळगून तुझा निरोप घेणेच फक्त माझ्या हातात आहे. त्यांच्यासह तुझ्या विश्वातून कायमची निघून जाते आहे...खुदा हाफिज...! खुदा हाफिज...!’
“खुशिया थी चार दिनकी आसू है उम्रभरके..
तनहाईयोमे अक्सर रोयेंगे याद करके....
वो वक्त जो के हमने एक साथ है गुजारा...
हाफिज खुदा तुम्हारा...”
‘चार दिवसांचेच होते सुख अन अश्रूंची सोबत आयुष्यभराची..पण त्या सुखाच्या आठवणीवरच आता आयुष्य कंठायचे आहे. एकांत आला की त्या आठवणीही अश्रुंबरोबर कोसळत येतील, ज्या अलगद नेतील तुझ्यासोबत घालवलेल्या काळामध्ये, चार सुखद क्षणामध्ये. तुझ्यासोबत घालविलेल्या क्षणांच्या त्या आठवणीच आता जीवनाचा एकमेव आधार..!’
“मेरी कसम है मुझको तुम बेवफा न कहना
मजबूर थी मुहब्बत सब कुछ पडा है सहना
टूटा है जिंदगीका अब आखरी सहारा...
हाफिज खुदा तुम्हारा...”
‘शपथ आहे तुला , नको म्हणू मला विश्वासघातकी ! अरे तुला काय माहिती, काय काय सहन केलंय मी ते ? कशी सांगू माझी अगतिकता तुला ? माझी वेदना अन व्यथा मलाच माहिती ! सगळे उपाय खुंटले अन काही पर्यायसुद्धा दिसेना , अगदी शेवटचा आधारही जेव्हा कोसळून पडला तेव्हा हा (तुला सोडून जाण्याचा ) निर्णय घ्यावा लागला मला !’
“मेरे लिये सहरभी आई है रात बनकर
निकला मेरा जनाजा मेरी बरात बनकर
अच्छा हुआ जो तुमने देखा नही नजारा....
हाफिज खुदा तुम्हारा...”
‘सकाळ तर झाली आहे पण माझ्यासाठी तीसुदधा काळोखी रात्रच होऊन आली आहे. कारण काल रात्री तर तुझ्यासोबत होते मी तेव्हा रात्रच माझ्यासाठी उजळलेली सकाळ झाली होती. आणि आता, या उजळलेल्या सकाळी, जणू माझी शवयात्रा निघाली आहे एखाद्या शोभिवंत वरातीसारखी ... तुझ्या विरहाने मरून गेलेल्या माझ्या मनासह ... . बरं झालं तू नाही पाहिलास हा तमाशा ! नाहीतर काळीज फाटून गेलं असतं रे तुझं...’
‘बस ! हाच निरोप आता तुला..!
खुदा हाफिज...! खुदा हाफिज...!’

सदर गाण्याचा आस्वाद युट्युबवर इथे घेता येईल