‘मीड’ अर्थात ‘माधवी’

माधवीचा अर्थ माधवाची पत्नी असाही होतो म्हणे!

'शांभवी' हे 'शंभूची बायको' अर्थात 'पार्वती'चे नाव आहे म्हणे. आम्हाला माहीतच नव्हते. आम्हाला दुसराच अर्थ माहीत, त्यात पु.लं.च्या 'शांभवी: एक घेणे'मुळे खुंटा बळकट झालेला. त्यामुळे 'शांभवी' हे मुलीचे नाव ऐकून आमचे म्हणजे 'कुठला बाप आपल्या पोरीचे नाव असे ठेवेल' असे झालेले. चालायचेच.

नंतर मोल्सवर्थ चाळल्यावर, 'शांभवी'चा अर्थ 'भांग' असा जो आहे ^*, तो 'शंकराला आवडणारी ती' अशा अर्थाने श्लेषात्मक/वक्रार्थी असून, पार्वतीच्या या नावा(च्या फोडी)तच त्याचा उगम आहे, हे कळले. धन्य तो मोल्सवर्थ.

- (मोल्सवर्थाच्या आठवणीने सद्गदित) 'न'वी बाजू.

आभारी आहे. (तो दुवा कार्यस्थळी प्रतिरोधित आहे; घरून पहावा लागेल. पाहीन.)

आता एक अज्ञानमूलक, मूर्खासारखा प्रश्नः मीड यीस्ट अथवा शांपेन यीस्ट ऐवजी (कुठल्याही ग्रोसरी स्टोअरात सहजगत्या मिळणारे) बेकर्स यीस्ट / रॅपिड राइझिंग यीस्ट वगैरे चालू नये, नाही? (म्हणजे, बहुधा चालणार नाही, असा कयास आहे, पण वापरल्यास नेमके काय होईल, याची कल्पना नाही.)

बाकी, कॅम्पडेन गोळी, अ‍ॅसिड ब्लेंड वगैरे गोष्टी सहजगत्या कोठे (आणि केवढ्याला) मिळाव्यात?

म्हणजे, होम ब्रू सप्लाय स्टोअरकडे वाकडी वाट करण्यास दुसरा काही पर्याय आहे का, अशा अर्थाने विचारतोय.

नीट सांगता येत नाहीये, पण वाईनची बाटली झाकणबंद असता बराच काळ टिकते. एकदा झाकण उघडल्यानंतर एक-दोन दिवसांत वाईन संपवली नाही तर वाईनची चव पार जाते, चवीला वाईन व्हिनेगार बनतं आणि अल्कोहोलही उडून जातो असा अनुभव+अडचण आहे.

अनेकदा बरेच जण आपले त्यातले ज्ञान पाजळण्यासाठी मोठे मोठे शब्द वापरून इतरांना लपेटत असतात असा मला अनुभव आला आहे
blind taste मध्ये नक्की किती जण पास होउ शकतात ही एक शंकाच आहे.

मद्यार्कयुक्त पेयांच्या घरगुती उत्पादनाबद्दल भारतातील कायदे काय आहेत, हेही पाहावे लागेल. (शिवाय, साहित्य जालावरून जरी मागवायचे झाले, तरी (१) साहित्याच्या अशा प्रकारे आयातीसंबंधी भारतात असू शकणारे निर्बंध, आणि (२) जालावरून भारताबाहेरून मागविलेल्या वस्तूंची किंमत चुकती करताना येऊ शकणारे भारतातील परकीय चलनविषयक संभाव्य निर्बंध, हेही बहुधा विचारात घ्यावे लागतील, असे वाटते. चूभूद्याघ्या.)

ऐकीव/वाचीव माहितीनुसार, अमेरिकेतसुद्धा (पक्षी: यू.एस.ए.मध्ये) मद्यार्कयुक्त पेयांचे घरगुती (विनापरवाना) उत्पादन १९७०च्या दशकाच्या उत्तरार्धापर्यंत अवैध होते. श्री. जिमी कार्टर अध्यक्ष असताना, १९७८ साली, ही बंदी संघराज्यीय (फेडरल) पातळीवर अंशतः^१ उठवण्यात आली. मात्र, अमेरिकेतील प्रत्येक राज्याचे/प्रदेशाचे राज्यपातळीवरचे/स्थानिक कायदे याहून वेगळे (आणि अधिक निर्बंधकारक^२) असू शकतात.

सांगण्याचा मुद्दा, ज्याला/जिला हा छंद जोपासणे आहे, त्याने/तिने प्रथम आपले स्थानिक कायदे तपासून त्यांच्या मर्यादा जाणून घेतलेल्या बर्‍या.

==================================================================================================================================================================================
^१ अंशतः अशासाठी, की (१) केवळ बियर, वाईन, मीड अशा प्रकारच्या मद्यार्कयुक्त पेयांचे (पक्षी: ज्यांच्या उत्पादनात केवळ brewing आणि/किंवा fermentation घडते, परंतु distillation घडत नाही, केवळ अशाच मद्यार्कयुक्त पेयांचे) घरगुती विनापरवाना उत्पादन आता वैध आहे, (२) घरगुती/विनापरवाना distillation हे अजूनही अवैध आहे, इतकेच नव्हे, तर तो दंडनीय गुन्हा आहे; सबब, घरी (उदा.) व्हिस्की बनवणे हे अजूनही अवैध आहे^१अ, (३) असे (बियर, वाईन, मीड वगैरेंचे, घरगुती) विनापरवाना उत्पादन हे केवळ उत्पादकाच्या घरगुती, विनाव्यापारी वापरासाठी वैध आहे; विशेष करून, अशा उत्पादनाची विक्री अवैध आहे, आणि (४) असे (वैध) विनापरवाना उत्पादन हे काही ठराविक वार्षिक मर्यादेपर्यंतच^१ब वैध आहे.

^१अ घरगुती distillation हे धोकादायकही असू शकते. धोका दोन पातळींवर उद्भवतो. (१) उपकरणाचा स्फोट झाल्याने किंवा निष्काळजीपणामुळे आग लागल्याने, आणि (२) विषबाधेचा धोका.^१क

^१ब अमेरिकन संघराज्यीय कायद्यानुसार घरगुती उत्पादनाची मर्यादा ही प्रतिवर्षी प्रति-प्रौढ-माणशी १०० यू.एस.ग्यालन (१ यू.एस.ग्यलन = ३.७८५४१ लिटर) आणि प्रतिवर्षी प्रतिबिर्‍हाडी २०० यू.एस.ग्यालन यांपैकी न्यूनतम इतकी आहे. (बोले तो, बिर्‍हाडात एकच प्रौढ व्यक्ती असल्यास मर्यादा प्रतिवर्षी १०० यू.एस.ग्यालन इतकी आहे. बिर्‍हाडात दोन प्रौढ व्यक्ती असल्यास ही मर्यादा २०० यू.एस. ग्यालन इतकी होते. मात्र, बिर्‍हाडात दोनाहून अधिक प्रौढ व्यक्ती असल्यास ही मर्यादा दरडोई हिशेबाने त्याहून अधिक वाढत नाही; प्रतिवर्षी २०० ग्यालन इतकीच राहते.)

(येथे 'बिर्‍हाड' हा शब्द 'हौसहोल्ड' अशा अर्थाने योजिला आहे.)

^१क या विषबाधेबद्दलच्या मुद्द्याबद्दल मी वाचलेली (आणि त्यातून मला जितपत समजली तितपत) माहिती थियरी येणेप्रमाणे (चूभूद्याघ्या; स्वतःच्या जबाबदारीवर विश्वास ठेवावा.): कोणत्याही fermentation प्रक्रियेत (आणि विशेषकरून द्राक्षांसारख्या पेक्टिनयुक्त फळांच्या fermentationमध्ये) ethanolबरोबरच सूक्ष्म प्रमाणात methanolसुद्धा बनतच असतो. (सबब, उदाहरणादाखल, आपल्या नेहमीच्या बाजारू वाइनमध्येदेखील सूक्ष्म प्रमाणात methanolचे अस्तित्व नैसर्गिकरीत्या असतेच.) मात्र, एक म्हणजे, वाइनमध्ये या methanolचे concentration अतिशय कमी असते, आणि दुसरे म्हणजे, methanolचे जे दुष्परिणाम शरीरावर होतात (अंधत्व, मृत्यू वगैरे), ते शरीरात त्या methanolच्या होणार्‍या अपचयात घडणार्‍या विघटनातून उत्पन्न होणार्‍या द्रव्यांमुळे होतात. आता, (१) हा methanolचा अपचय घडवून आणणारे जे enzyme असते, तेच enzyme हे ethanolचाही अपचय घडवून आणण्यास कारणीभूत असते, आणि (२) परिणामी, ethanolचे भरपूर concentration आणि methanolचे तुलनेने नगण्य concentration अशा परिस्थितीत, त्या enzymeला अपचय घडवून आणण्याकरिता बळकावण्याच्या स्पर्धेत ethanol सरस ठरतो, आणि methanol बहुतांशी अपचय न होताच शरीराबाहेर उत्सर्जित होतो. परिणामी वाईन प्यायल्याने आपण आंधळे बनत नाही किंवा मरत नाही. (उलटपक्षी, शुद्ध methanol प्यायल्यास किंवा मिश्रणात methanolचे concentration तुलनेने अधिक निघाल्यास असे दुष्परिणाम होण्याची शक्यता वाढते.)

आता, distillation प्रक्रियेत दोन गोष्टी घडतात. एक म्हणजे, दोन्ही alcoholsचे concentration वाढते. दुसरे म्हणजे, methanolचा उत्कलनबिंदू हा ethanolच्या उत्कलनबिंदूपेक्षा तुलनेने कमी असल्याने, distillationमधून सुरुवातीस जे काही बाहेर येते, ते जवळपास शुद्ध (किंवा concentrated) methanol असते, आणि ते फेकून द्यावे लागते. सुरुवातीस सर्व methanol बाहेर निघून गेल्यानंतर मग कोठे ethanol येऊ लागतो. (शिवाय, ethanolसुद्धा बाहेर येऊन गेल्यावर सरतेशेवटी जी fusel alcohols किंवा fusel oils बाहेर येऊ लागतात, ती घातक जरी नसली, तरी त्यातून वाईट चव येऊ शकते, म्हणून तीही फेकून द्यावी लागतात.)

थोडक्यात, distillation प्रक्रियेतून बाहेर येणार्‍यापैकी काय ठेवायचे आणि काय (आणि किती) फेकून द्यायचे, याचा अंदाज (किंवा विधीनिषेध) distillerला नसल्यास विषबाधेचा धोका उद्भवू शकतो.

^२ आधी म्हटल्याप्रमाणे, अमेरिकन संघराज्यीय कायद्याप्रमाणे उत्पादनाची सर्वाधिक मर्यादा प्रतिवर्षी प्रतिबिर्‍हाडी २०० यू.एस.ग्यालन इतकी असली, तरी अलाबामा राज्यात त्या राज्याच्या कायद्यानुसार ही मर्यादा प्रति-तिमाही प्रतिबिर्‍हाडी १५ ग्यालन (परिणामी, प्रतिवर्षी प्रतिबिर्‍हाडी ६० यू.एस.ग्यालन, परंतु कोणत्याही एका तिमाहीत १५ यू.एस.ग्यालनची मर्यादा न ओलांडता) इतकीच आहे. शिवाय, कोणत्याही एका क्षणी अशा प्रकारे बनवलेल्या उत्पादनाचा १५ यू.एस.ग्यालनहून अधिक साठा न करण्याचे बंधन आहे, आणि अलाबामातील "ड्राय" कौंट्यांमध्ये आणि "ड्राय" मुन्शिपाल्ट्यांच्या हद्दींत ही मुभा उपलब्ध नाही. किंबहुना, मुळात घरगुती उत्पादनाची ही मुभा गेल्याच वर्षी (२०१३मध्ये) पास झालेल्या एका राज्य-कायद्यामुळे मिळाली, असे कळते.^२अ

^२अ अर्थात, १ यू.एस. ग्यालन म्हणजे अंदाजे ७५० मिलीच्या ५ बाटल्यांहून किंचित अधिक, हे लक्षात घेता, ही कमी केलेली मर्यादाही काही कमी नाही. १५ यू.एस. ग्यालन म्हणजे ७५ बाटल्या इतका ष्टॉक एका वेळी बाळगणे, आणि ३०० बाटल्या वर्षभरात बनवणे म्हणजे खाऊ नव्हे. इतक्या बनवणे ही एक गोष्ट; समजा बनवल्या, तरी इतक्या पिणार कोण आहे? आणि फेडरल मर्यादा / आमच्या जॉर्जियाची मर्यादा (तूर्तास फेडरलइतकीच आहे!) बोले तो, वर्षाला बिर्‍हाडामागे १००० बाटल्या? अबब!

या मीडची चव किंचित मसालेदार असली तरी मल्ड वाईन इतकी तीव्र नाही. या मीडचा वास फारच मस्त आहे, त्यातून किंचित मसाले, मधाचा आणि संत्र्याचा गोड वास व्यवस्थित ओळखू येतो. मीड गोड असली तरी त्याची चव द्राक्षाच्या वाईनपेक्षा बरीच वेगळी असते.
साहित्य : १.५ किलो मध, १ चमचा बेकर्स यीस्ट , १ संत्रे, २ लवंगा, १ दालचिनीची काडी, २५ बेदाणे
कृती याप्रमाणे वापरली.

ओह ओके.
एका बाईकमधून बाटलीत पेट्रोल ट्रान्फर करतो तसे ;)