लोकशाहीसाठी लढणारा हुतात्मा अलेक्सी नव्हालनी

अलेक्सी नव्हालनी हे प्रमुख रशियन विरोधी नेते, भ्रष्टाचारविरोधी कार्यकर्ते आणि वकील होते. रशियन अधिकाऱ्यांमधील भ्रष्टाचाराच्या, विशेषत: राष्ट्राध्यक्ष व्लादिमीर पुतिन आणि रशियन सरकारच्या जवळच्या लोकांमधील भ्रष्टाचाराच्या चौकशीसाठी त्यांनी व्यापक लक्ष वेधले. अधिकाऱ्यांकडून असंख्य अडथळे आणि आव्हानांना तोंड देऊनही नव्हालनींच्या सक्रियतेमुळे ते रशियन राजकारणातील एक महत्त्वपूर्ण व्यक्तिमत्त्व बनले.

नव्हालनी त्याच्या ब्लॉगमुळे सुरुवातीला प्रसिद्ध झाला; ब्लॉगवर त्यानं रशियातील उच्चभ्रू लोकांमधले भ्रष्टाचार आणि गैरप्रकार उघड केले. नंतर त्यानं भ्रष्टाचारविरोधी फाउंडेशनची (FBK) स्थापना केली; या संस्थेनं रशियन सरकारच्या भ्रष्टाचाराच्या विविध घटनांचा तपास केला.

४ जून १९७६ - १६ फेब्रुवारी २०२४

अलेक्सी नव्हालनी सक्रियता आणि राजकीय संघटन करण्यासाठी इंटरनेट आणि सोशल मीडिया प्लॅटफॉर्मच्या प्रभावी वापरासाठी प्रसिद्ध होता. नव्हालनीनं त्याच्या सक्रियतेसाठी इंटरनेटचा प्रभावी वापर केला.

ब्लॉगिंग आणि सोशल मीडिया : नव्हालनीला त्याच्या ब्लॉगमुळे महत्त्व प्राप्त झाले; त्याचा वापर त्याने भ्रष्टाचार उघड करण्यासाठी आणि रशियन सरकारवर टीका करण्यासाठी केला. नंतर त्याने ट्विटर, यूट्यूब आणि इंस्टाग्रामसारख्या सोशल मीडिया प्लॅटफॉर्मवर आपली उपस्थिती वाढवली, जिथे त्याने मोठ्या प्रमाणात फॉलोअर्स जमा केले. या चॅनल्सद्वारे, नव्हाल्नीनं त्याचे अन्वेषण, भाष्य आणि कृतीचे आवाहन प्रसारित केले; रशिया आणि आंतरराष्ट्रीय स्तरावर मोठ्या प्रेक्षकांपर्यंत तो पोहोचला.

भ्रष्टाचारविरोधी तपास : नव्हालनीच्या भ्रष्टाचारविरोधी फाउंडेशननं (FBK) रशियन अधिकाऱ्यांमधील भ्रष्टाचाराबाबत तपास करण्यासाठी आणि प्रसिद्ध करण्यासाठी इंटरनेटचा वापर केला. या तपासांमध्ये अनेकदा तपशिलवार अहवाल, व्हिडिओ आणि परस्परसंवादी मल्टीमीडिया सादरीकरणे समाविष्ट होती, जी फाउंडेशनच्या वेबसाइट आणि सोशल मीडिया चॅनेलवर सामायिक केली गेली. डिजिटल प्लॅटफॉर्मच्या वापरामुळे नव्हालनीला पारंपरिक राज्य-नियंत्रित मीडिया आउटलेट्स बायपास करण्याची आणि थेट जनतेशी संवाद साधणं शक्य झालं.

क्राउडफंडिंग आणि सपोर्ट : नव्हालनीच्या ऑनलाइन उपस्थितीमुळे त्याच्या सक्रियतेसाठी आणि कायदेशीर बचावासाठी क्राउडफंडिंगच्या प्रयत्नांनादेखील मदत झाली. त्यानं आणि त्याच्या टीमनं रशिया आणि परदेशातील समर्थकांकडून त्यांच्या क्रियाकलापांना निधी देण्यासाठी विविध ऑनलाइन प्लॅटफॉर्मचा वापर केला. या तळागाळातील निधी उभारणीच्या दृष्टिकोनामुळे आर्थिक दबाव आणि सरकारी कारवाईचा सामना करूनही नव्हालनीचे काम टिकून राहण्यास मदत झाली.

निदर्शनं आणि निदर्शनं आयोजित करणं : नव्हालनी आणि त्याच्या समर्थकांनी रशियन सरकारच्या विरोधात निदर्शनं करण्यासाठी आणि ती आयोजित करण्यासाठी इंटरनेटचा चातुर्यानं वापर केला. निषेधाची ठिकाणं, वेळा आणि रसद यांविषयी माहिती प्रसारित करण्यासाठी तसंच समर्थकांना सहभागी होण्यासाठी एकत्रित करण्यासाठी सोशल मीडिया प्लॅटफॉर्म महत्त्वाचे होते. निषेधासाठी मोठ्या जनसमुदायाला एकत्र आणण्याची नव्हालनीची क्षमता, अनेकदा अल्प सूचना देऊन, हुकूमशाही शासनांना आव्हान देणाऱ्या ऑनलाइन सक्रियतेचे सामर्थ्य दाखवून दिले.

डिजिटल सुरक्षा आणि प्रतिकारक उपाय : त्याच्या सक्रियतेशी संबंधित जोखीम लक्षात घेता, नव्हाल्नी आणि त्याच्या टीमनं स्वतःचे आणि त्यांच्या समर्थकांचं सरकारी पाळत ठेवणं आणि सायबर हल्ल्यांपासून संरक्षण करण्यासाठी डिजिटल सुरक्षा उपायांना प्राधान्य दिलं. त्यांनी त्यांच्या ऑनलाइन क्रियाकलापांचे रक्षण करण्यासाठी आणि ऑपरेशनल सुरक्षा राखण्यासाठी एन्क्रिप्शन साधने, सुरक्षित संप्रेषण प्लॅटफॉर्म आणि इतर युक्त्या वापरल्या.

एकूणच, नव्हाल्नीच्या इंटरनेट आणि सोशल मीडियाच्या जाणकार वापराने त्यांचा संदेश वाढविण्यात, रशियन सरकारच्या विरोधात प्रतिकार संघटित करण्यात आणि मोठ्या जोखीम आणि अडथळ्यांना तोंड देऊनही त्याच्या भ्रष्टाचारविरोधी प्रयत्नांना पाठिंबा मिळवून देण्यात महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावली.

त्याच्या संपूर्ण सक्रियतेदरम्यान, नव्हालनीला छळ, अटक आणि शारीरिक हल्ले यांचा सामना करावा लागला. निषेधांमध्ये भाग घेतल्याबद्दल त्याला अनेक वेळा अटक करण्यात आली आणि त्याला राजकीयदृष्ट्या प्रेरित म्हणून मोठ्या प्रमाणावर कायदेशीर आरोपांचा सामना करावा लागला.

ऑगस्ट 2020 मध्ये, सायबेरियाहून मॉस्कोला जाणाऱ्या फ्लाइट दरम्यान नव्हालनी गंभीररीत्या आजारी पडला. नंतर त्याला जर्मनीला हलवण्यात आलं, जिथे त्याला नोविचोक या नर्व्ह एजंटची विषबाधा झाल्याचे निश्चित झालं, आपल्यावर विषबाधा घडवून आणल्याचा आरोप नव्हालनीनं रशियन सरकारवर केला, हा आरोप क्रेमलिननं नाकारला.

हत्येचा प्रयत्न होण्याची शक्यता असूनही, नव्हालनी जानेवारी 2021 मध्ये रशियाला परतला. त्याच्या आगमनानंतर त्याला लगेचच अटक करण्यात आली. त्याच्या अटकेमुळे संपूर्ण रशियामध्ये मोठ्या प्रमाणावर निदर्शनं झाली आणि आंतरराष्ट्रीय नेत्यांकडून या अटकेचा निषेध करण्यात आला. वादग्रस्त घोटाळ्याच्या प्रकरणात निलंबित शिक्षेच्या अटींचे उल्लंघन केल्याबद्दल नव्हाल्नीला नंतर तुरुंगात शिक्षा ठोठावण्यात आली. ही शिक्षा राजकीयदृष्ट्या प्रेरित असल्याचं मानलं जातं.

विविध सरकारं आणि मानवाधिकार संघटनांनी त्याच्या सुटकेची मागणी केली. नव्हाल्नीच्या तुरुंगवासामुळे आंतरराष्ट्रीय लक्ष आणि निषेध होत राहिला. ते रशियामधील सरकारविरोधी चळवळीतील प्रमुख व्यक्तिमत्त्व होते, राजकीय सुधारणा आणि देशातील भ्रष्टाचार संपवण्याचा सल्ला ते देत राहिले.

नव्हालनी जुलमी राजवटी आणि विकृत हुकूमशहाच्या विरोधात उभा राहिला. तो राजकीय हेतूने केलेल्या विषबाधा आणि विविध हल्ल्यांमधून वाचला. नव्हाल्नी लोकशाही, लोकांची शक्ती यासाठी उभा होता. तुरुंगवासाची शिक्षा भोगत असताना तो चालायला बाहेर पडला, आणि तेव्हाच अचानक, अनपेक्षितपणे (!) त्याचा मृत्यू झाला.