"Honey, it's not about money"

मागच्या आठवड्यात सलग ३ वेळा ३ वेगवेगळ्या लोकांकडुन तोच जुना डायलॉग ऐकला म्हणजे मला नाही ऐकवला कोणी. इन जनरल बोलण्याच्या ओघात मारला.
"पैशासाठी वेडी झालेली आहेत लोक हल्ली,
"पैशासाठी काहीही करतात , काय वाट्टेल ते,"
"पैसा जणु देवच झालाय आता, "
थोड्याफार फरकाने उन्नीस बीस इधर उधर पैशा संदर्भात तेच ते तेच ते
मनात विचारचक्र सुरु होण्यास इतकं trigger पुरे होतं.
खरचं ? लोक "पैशामागे" वेडी होतात ? पैशाने वेडी होतात ?
या सर्व मांडणीमध्ये काहीतरी गल्लत गफलत झालेली आहे असे मला वाटतेय. म्हणजे आपण सर्व मानवी समाज पैशाने संचालित होतोय असे म्हणणे थोडे चुकीचे खरे म्हणजे वरवरचे विधान आहे. माझा रोख आपल्या वर्तणुकीला संचालित पैसा करतोय का ?
मला असे वाटते की पैसा हे केवळ आणि केवळ साधन आहे. आपण सर्वांना हे मान्य करण्यास हरकत नसावी.
आपण मुलतः पैशाने नाही " भावनांनी" संचालित होत असतो.
एखाद्याला त्याच्या कुटुंबातील सदस्यांनी किंवा प्रियजनांनी अपमानित केलेले असेल तर तो त्याचा सुड उगवण्यासाठी त्यांच्याहुन जास्त पैसा मिळवुन तुमच्यापेक्षा मी कसा श्रेष्ठ झालो आहे बघा या प्रेरणेतुन पैशाच्या मागे लागलेला असतो.
इथे वस्तुनिष्ठपणे बघितल्यास " पैसा " हा कुठे प्रेरणा देतोय ? त्यामागे असलेली असुया द्वेष ही भावना त्या माणसाला प्रेरीत संचालित करत आहे.
तसेच एखादा माणुस मुलतः भविष्यात संभाव्य कामधंदा गमावण्याच्या भितीने ग्रस्त असेल जी भिती अजुन खोल अशा उपासमारीने मरण्याची असेल त्याहुन मागे गेल्यास जगण्याची तीव्र इच्छा जी प्रत्येक सजीवात नैसर्गिक असते त्या प्रेरणेने असेल तर असा
मुलतः जगण्याच्या तीव्र लालसेने , मृत्युच्या तीव्र भितीच्या प्रेरणेने संचालित होत नाही का ? म्हणजे पैसा हे त्याचे जिवंत सुरक्षित उपासमार टाळण्याचे साधन आहे.
मुल प्रेरणा पैसा नसुन या सर्व वरील भावनाच आहेत नाही का ?
एक तुलना करुन बघण्याचा प्रयत्न करतो. समजा एक जगापासुन तुटलेला आयसोलेटेड आदिवासी टाइप समाज आहे एका बेटावर. जिथे आता पैसा हे विनिमयाचे साधन नाही मोरपीस हे साधन आहे किंवा मीठ किंवा शंख शिपले किंवा बकरी हे त्या समाजाने स्विकारलेले साधन आहे. आणि ज्याकडे हे जितके जास्त अधिक मोरपीस अधिक बकर्या इत्यादी ( हे सर्व वास्तवात करन्सी म्हणुन वापरले जात असत salary हा शब्द salt या currency वरुन आलेला आहे. ) तर असा झुलु बेटावरील मांडोरा नावाचा मुलगा मुखियाच्या मुलीसोबत लग्न करण्यासाठी वेडापिसा झालाय आणि म्हूणुन पिसं गोळा करतोय यात मोर पीस हे motivating factor नसुन मांडोरा चे पिझी वरील प्रेम हे खरे motivating factorआहे.
काही लोक बघा नुकतेच एक मुकेश अंबानी यांचे सहकारी प्रकाश शहा ज्यांचा वार्षिक पगार ७५ करोड होता त्यांनी सर्व काही सोडुन त्याग करुन संन्यासाचा मार्ग स्वीकारला. तर त्यांची प्रेरणा जी अगोदर बाह्य जगातील यशासाठी पैसा हे साधन वापरणारी होती ती आता आंतरजगतातील उर्मी साठी पैसा त्यागण्याची झाली.
म्हणजे आजपर्यंत वेगवेगळ्या करन्सीज वेगवेगळ्या समाजानी वापरल्या. म्हणजे वेगवेगळी साधने वापरली. पण साधन इटसेल्फ स्वतः हा मुव्हींग फॅक्टर असु शकत नाही.
कधीच नसतो. म्हणजे एखादा जीवनात इतर काही कारणाने निराश झालेला व्यक्ती किवा रागावलेला व्यक्ती उदा. आपल्या मुलावर रागावलेला सर्व पैसा कुठल्यातरी संस्थेला दान करुन देतो असे आपण बघतो.
तर मुद्दा साधा आहे माझा की money by itself हा मुव्हींग फॅक्टर नसतो किंवा मानवी इतिहासात कुठलीच करन्सी कधीही motivating factor नसते. तर मानवी मुलभुत भावना याच सर्व कृतींना संचालित करत असतात.
उदा. The Dark Knight मधला जोकर त्याच्या हिस्शाचे पैसे जाळायला घेतो तो सीन बघा जोकर म्हणतो.
"All you care about is money. This town, it deserves a better class of criminal, and I'm going to give it to them". The famous closing line from the scene is, "It's not about money, it's about sending a message. Everything burns".
काही मंडळी उदा. एखादा शेटजी पैसा जमवण्याच्या छंदात नादात वेडापिसा होतो. म्हणजे त्यात ही motivating factor ही त्याची greedकिंवा लालसा असते. इथे ही fear and greed या सारक्या मुलभुत मानवी भावनाच सर्व काही संचालित करत असतात.
समजा या सर्व भावनांची पुर्ती ते साधन अंमलात नसेल इतर असेल व त्याने होणार असेल तर ते त्या त्या साधनांचा वापर आपल्या भावनांचा पाठलाग करण्यासाठी करतील
मला असे काहीसे वाटते
तुम्हाला काय वाटते ? money by itself हे एक motivating factor आहे.
की मुलभुत मानवी भावना या खर्‍या या सनातन खेळामागे आहेत.
दुसर्‍या शब्दात विचारायचं तर ये सब पैसो का खेल है या भावनाओ का खेल है ?