मोटार फक्त पाहावी!

बऱ्या अर्ध्यानं नवी गाडी घ्यायची ठरवली. म्हणजे तसं मला सांगितलं. त्यानंतर दोनेक आठवड्यांतच गाडी घरी आली. त्याच्या हिशोबात एवढासा 'रीसर्च' पुरत नाही. यूट्यूबवर व्हिडिओ बघण्याला किंवा रेडिटवर चार तास घालवण्याला हल्ली रीसर्च म्हणतात. म्हणूनच मी तसले चाळे करत नाही. मी पीएचडीच काय, पोस्टडॉकही केलं एक. आता कशाला असले चाळे करू मी! मी सरळ नेटफ्लिक्स किंवा प्राईमवर 'बॉलिवुड वाईव्ज' वगैरे बघते. अभ्यासपूर्ण बोलायचं असेल तर थिसीस लिहावा… तो मी आधीच लिहून टाकला. शिवाय मी स्वतःला ज्ञानेश्वर वगैरे समजत नसल्यामुळे थिसीस लिहून झाल्यानंतर १३ वर्षं उलटून गेली तरी चिक्कार जिवंत आहे.

तर मुद्दा असा की बऱ्या अर्ध्यानं गाडी घ्यायची ठरवली. म्हणजे मला तसं सांगितलं. आणि शिवाय बरंच काही सांगितलं. त्यात torque, horsepower, ton असे शब्द आले होते. टन म्हणजे मेट्रिक टन असतं का आणखी काही? आणखी काही प्रकारचे टन असतात का, असे कुठलेही प्रश्न मी त्याला विचारले नाहीत. कुठल्याही प्रकारे मला त्या टॉर्काबिर्कात रस असेल, अशी शक्यताही मला निर्माण करायची नव्हती. मी अजूनही गाड्यांचे उल्लेख 'ती लाल गाडी', 'ती बससारखी मोठी गाडी' - म्हणजे लिमोझिन - असे करते. गाड्या चारचाकी, तीनचाकी असतात; हिरव्या, निळ्या, काळ्या, पांढऱ्या असतात; मोठ्या किंवा लहान असतात; ढकलायला लागतात किंवा बटणं दाबून चालवतात. फार तर गाड्या चालवणाऱ्यांवर ओरडतात, सीट बेल्ट लावा, चाकावर हात ठेवा, वगैरे.

(हे लिहितानाही मला ते लिमोझिन नाव आठवेना. मग मी big fancy car असं गूगललं. त्यात भलतंच कायतरी दाखवायला लागले. बेअक्कल गूगलला अजूनही माझी भाषा समजत नाही, म्हणून मी आता 'डकडकगो' वापरते. बरा अर्धा हल्ली मातृभाषा कमी बोलतो, आणि उत्तमार्धीभाषा जास्त बोलतो. मी त्याला विचारलं, "काय रे, मी कुठल्या लांबड्या गाडीला बस म्हणते?" लगेच आवाज आला, "अंऽऽऽ …. लिमोझिन." तर लिमोझिन!

(तो खरंच उत्तमार्धी भाषा जास्त बोलतो. परवा मी शब्द वापरला, विवक्षित. मी त्याला म्हणत होते, "तुला विवक्षित कुठलं चीज हवंय, का कुठलंही चीज चालेल?" तर मग त्यानं विवक्षित म्हणजे काय विचारलं. आणखी चार-सहा वेळेला विचारेल, "तो कुठला तो व-व शब्द?" आणखी महिन्याभरात त्याच्या तोंडात विवक्षित शब्द बसेल, पाहाच!))

त्याला हवी होती ती, तश्शीच गाडी ऑस्टिनात नव्हती. सॅन अँटोनियोत होती. साधारण दीड तासाचा ड्राईव्ह. मग आम्ही तिकडे जायचं ठरवलं. तिकडे पोहोचल्यावर समजलं, हे लोक पूर्ण रकमेचा पर्सनल चेक घेणार नाहीत. कॅशियर चेक द्या, किंवा कर्ज घ्या. कर्ज घेतलं तर ते पहिल्या महिन्यात परत करण्याची सोयही देत होते. पण नाही! बँका तोवर बंद झाल्या होत्या. मग आम्ही सॅन अँटोनियोला जाऊन तिथे दुकानात दिलेलं, प्लास्टिकच्या बाटलीतलं पाणी प्यायलं, आणि परत आलो.

शेजरची डेबी म्हणे, "रोड ट्रिप झाली तुमची!" तिला मी 'हो-हो' केलं. पण मला ते पटलं नाही. डेबीचं म्हणणं काय पटवून घ्यायचं! तशी वेळ येऊ नये म्हणून, रस्त्यात मध्येच थांबून शू केली नाही तर तिला रोड ट्रिप म्हणायचं नाही, अशी व्याख्या आम्ही त्या दिवशी ठरवली. म्हणजे मी सुचवली आणि बऱ्या अर्ध्यानं मान्य केली. तो माझी भाषा बोलतो!

आणखी एक निरागस मित्र - याचं नाव विचारू नका; तो ऐसीवर कधीमधी येतो, पण निरागसाला जपण्यासाठी मी त्याचं नाव लिहिणार नाही - तो म्हणे, "... पण मला खरंच गरज असती तर मी तो कर्जाचा पर्याय मान्य केला असता." तो खरंच निरागस आहे. त्याला need आणि want यांतला फरक समजावून सांगावा लागला. किती समजला कोण जाणे! हा मित्र नाही माझी भाषा बोलत! तो त्याच्या उत्तमार्धीची भाषाही बोलत नाही; पण नवरा-बायकोत आपण का पडा!!

मग बऱ्या अर्ध्याला डॅलासात तसलीच गाडी सापडली. आमच्यांत डॅलसला डॅलसच म्हणतात. एरवी मी कितीही ममव बाईसारखी 'हिरवी गाडी', 'बुटकी गाडी' वगैरे म्हणाले तरी डॅलसच!!

ते सॅन अँटोनियोच्या बाटलीतलं पाणी पितापिता मी बऱ्या अर्ध्याला म्हणाले, "येत्या विकेण्डला मी सॅन फ्रान्सिस्कोला जाणारे. त्याच्या पुढच्या विकेण्डला आपण जाऊ तिकडे. मी घेऊन जाईन तुला तिकडे!" तो अत्यंत समजूतदार इसम आहे. त्यानं विमानाचं तिकीट काढलं. माझ्या सॅन फ्रान्सिस्कोच्या विमानाच्या अर्धा तास नंतरचं विमान शोधलं. "बशीसारखी विमानं आहेत, डॅलसला जायला. दर तासाला आहेत!" असं त्याचं मत. 'बशीसारखी' हाही माझाच शब्द.

विकेण्डचे दोन दिवस मी सॅन फ्रान्सिस्कोमध्ये असताना मला व्हॉट्सॅपवर तिर्री मांजरीचे फोटो आले. तिनं नव्या गाडीकडे ढुंकूनही बघितलं नव्हतं. कुणावरही, कशावरही ॥तिर्री कृपा॥ एवढ्या सहज होत नाही. जुन्या गाड्यांनीही फार मेहनत केली तेव्हा तिर्रीची पावलं त्यांच्या काचेवर दिसायला लागली.

सॅन फ्रान्सिस्कोच्या ऑफिसात टायलर आहे. टायलरला जुन्या गाड्या स्वतः दुरुस्त करून त्यांच्या रेस लावायची हौस आहे. हौसेला मोल नसतं. एरवी सभ्य लोकांत, त्याची आणि माझी एरवी निराळीच शर्यत असते; मीटिंगला झूमकॉलवर कोण आधी येतं. बहुतेकदा मी जिंकते; आम्ही दोघंच असलो की "तुझा खोचकपणा चेहऱ्यावरून लपत नाहीये", असं पदकवाटप होतं. तर त्याच्यासमोर काही तरी विषय निघाला.

मी म्हणाले, "बरा अर्धा शनिवारी डॅलसला गेला होता. गाडी आणायला. माझदा एमेक्स-५."
टायलर म्हणाला, "मियाता घेतली त्यानं?"
"मियाता? हे काय असतं मला माहीत नाही. गूगलून खात्री करून पाहावं लागेल. पण या गाडीला इतर काही नावं का हवीत? सरळच 'मिडलाईफ क्रायसिस' म्हणून चालणार नाही का? उगाच कशाला लपवाछपवी करा. आहे ते दिसतंच की सरळ!"
आता आमचा मॅनेजरही त्या संवादात पडला, "का गं त्या बिचाऱ्याला नावं ठेवतेस? एक गाडी तर घेतोय ना!"
हे फारच झालं. "यात काय नावं ठेवली? तो आहे त्याच वयाचा. आणि गेल्या काही वर्षांपर्यंत तसा बरा होता. हल्लीच हे छानछोकीचे चाळे सुरू केले आहेत. याला काय म्हणणार? गद्धेपंचविशी? त्यातून मी थोडीच काही म्हणत्ये, गाडी घेऊ नकोस वगैरे? मी फक्त वर्णन केलं तर लगेच मुन्नी बदनाम का करतोस?"
तरीही त्यानं त्याची बाजू सोडली नाही. पुरुष पुरुषांचे शत्रू नसावेत कदाचित. टायलर पुन्हा गाड्या उडवत रेसला गेला की विचारलं पाहिजे. एकमेकांशी कसकसल्या रेस लावायच्या म्हणजे शत्रुत्व नाही का?

मग आम्ही सगळे 'हॅप्पी अवर'च्या नावाखाली दारू प्यायला, जेवायला एकत्र जाणार होतो. मी टायलरला विचारलं, "तू काही फॅन्सीमोबिल आणलं आहेस का गाडीसारखी गाडी आणल्येस?" जणू तो गाड्यांच्या रेस लावतो म्हणजे त्याच्या गाडीला दोन शिंगं वगैरे असणार होती. तो म्हणाला, "चल माझ्याबरोबर, आणि तूच ठरव फॅन्सीमोबिल आहे का गाडीसारखी गाडी आहे ते!" गाडीच्या नावाखाली केलेलं फ्लर्टिंग मी खपवून घेणं हा माझ्या नीरसपणाचा अपमान आहे; आणि माझा अपमान मी करणार नाही तर आणखी कोण करणार.

सॅन फ्रान्सिस्कोहून परत आल्याव‌र बरा अर्धा विमानतळावर आला होता. हीच ती 'मिलाक्रा' गाडी घेऊन. 'मिडलाईक क्रायसिस'. सगळ्यात पहिला चिवावा कुत्रा बघितल्यावर मला असंच काहीसं वाटलं होतं; हा खरा कुत्रा आहे! ह्या गाडीत माझं पूर्ण बूड-धूड सोडाच, लॅपटॉपची बॅग मावेल? तरी बरं, बरा अर्धा गाडीत बसलेला होता. तो माझ्यापेक्षा चार-सहा इंच उंच आहे.

आणि ही गाडी ह्याला चालवायला का आवडते? गुळगुळीत रस्त्यावर गाडी खडखडत होती. "मला भारताची आठवण आली की तुला गाडी चालवायला सांगायचं. एस्टीतून बसल्याचा अनुभव मिळेल. बसायला कमी जागा, पायांखाली सामान ठेवायची सोय आहे आणि ही गाडी किती खडखडत्ये!" बरा अर्धा नक्की नव्या गाडीमुळे खुश असणार. "बघ! तुला नेहमी पैसे किती खर्च होतात याची काळजी असते. वर जेट लॅगचा त्रास नाही. आता किती सहज, स्वस्तात तुला भारतात जाण्याचा अनुभव मिळेल पाहा … पाहा, मी किती मराठी शब्द वापरतोय!" बरा अर्धा उत्तमार्धी-भाषा वापरतो. तो खुश, मी खुश … हीच ती ॥तिर्री कृपा॥

आता बऱ्या अर्ध्याला बोलण्यापासून कुणी थांबवू शकत नव्हतं. "ह्या गाडीची स्पेशालिटी … म्हणजे…?"
"वैशिष्ट्य."
"हां, वैशिष्ट्य सरळ रेषेत जोरात पळते असं नाही. ह्या गाडीची टर्निंग रेडियस खूप कमी आहे. ही गाडी…"
"... टर्निंग रेडियससाठी मराठी शब्द नको का?"
"त्यामुळे ही गाडी सहज वळते, दाखवतोसच तुला!" मी मध्येमध्ये, त्याचं बोलणं तोडून भाषेबद्दल त्याला प्रश्न विचारला. पण त्याला काही फरक पडला नाही. आम्ही घराजवळ पोहोचलो होतो. आता बारक्या रस्त्यावर आत वळायचं होतं. बऱ्या अर्ध्यानं गाडी जोरदार वळवली. गाडीत बसायलाच जागा कमी असल्यामुळे मी फार हलले नाही. गाडीची सगळी रचना विचार करून बनवल्ये … बाईनं बनवली असेल का?

"तू बरा आहेस ना? एरवी अशा बेदरकारपणे गाडी चालवत नाहीस!"
"बेदरकारपणे … हं. पण हे बरोबर झालं नाही. आपण थोडं पुढे जाऊन येऊ." गाडी घरावरून आणखी पुढे नेली. "आता पाहा." गाडी वळली. "बुडात ठेवलेल्या वस्तू इकडून तिकडे जाऊन आपटल्या पाहिजेत. आता बॅग आपटली तशी!"
"अरे, ही गाडी आहे. बोटावर कीचेन फिरवल्यासारखी गाडी फिरवायची का? का सुदर्शनचक्र आहे हे!"
बऱ्या अर्ध्याला सुदर्शनचक्र आवडलंय. आता कधीही गाडी वळवताना बुडातल्या वस्तू इकडेतिकडे झाल्या की तो स्वतःच 'सुदर्शनचक्र' म्हणतो. उत्तमार्धी-भाषा!

नव्या गाडीवर आता ॥तिर्री कृपा॥ झालेली आहे.

मी ती भानगड शिकायचा प्रयत्न केला. आणि चौथ्या दिवशी सोडून दिलं. चार दिवस बाहेर बसणं पुरेसं असतं, बरोबर ना!

अमेरिकेत बहुतांश गाड्यांना क्लच-गियर वगैरे भानगड नसते. ॲक्सिलरेटर आणि ब्रेक. गाडी चालवणं फार सोपं असतं. बऱ्या अर्ध्यानं हौशीनं क्लच-गियरवाल्या गाड्या आणल्या आहेत. बाजारात मिक्सर, वॉशिंग मशीन, वगैरे वस्तू आल्या आणि बायकांनी लगेच पाटे-वरंवटे आणि धोपाटणी टाकून द्यायला सुरुवात केली. हातानं कपडे धुणाऱ्या कुणाही बाईला विचारा, परवडत असेल तर ती मशीन वापरेल. पुरुषांचं तसं नाही. दोन्ही गाड्यांचा ॲव्हरेज एकसारखा आहे, तरीही ह्या असल्या तापदायक गाड्या का चालवायच्या! पुरुषी डोकी!!

ती भानगड शिकायचं सोडून दिल्यानंतरही बऱ्या अर्ध्यानं एक दिवस मला थियरी शिकवायचा प्रयत्न केला. क्लच, ब्रेक, ॲक्सलरेटर सगळ्यामची चित्रं काढली. माझ्या पायाचंही काढलं. बरा अर्धा चांगला शिक्षक आहे. मी बऱ्याच संज्ञा ऐकल्या. एकेकाळी मला भावानं भ-ह वगैरे शब्दांचे अर्थ शिकवले होते. आता बरा अर्धा डा-अ वगैरे शब्द वापरत होता. माझी स्मरणशक्ती नेहमी माझा घात करते.

भर उन्हाळ्यात, जेव्हा बाहेर सगळं जळलेलं, करपलेलं दिसत असतं तेव्हाही अनपेक्षित पावसानं हवा चांगली होती, बाहेर हिरवा रंग होता. आम्ही गाडीतून उगाच फिरत होतो. चढावावर गाडी ढुरढुरल्याचा आवाज आला. मी बऱ्या अर्ध्याकडे न वळताच म्हणाले, "हे का ढुरढुरलंस ते मला समजलं. कायपण दिवस आलेत!" तो म्हणाला, "हो, डाऊनशिफ्टिंग केलं." मला आता तोंड दाखवायची चोरी वाटायला लागली. पण किती वेळ लाजणार, लाजतालाजता लाज हाताबाहेर गेली तर … मी लगेच म्हणाले, "हो, मला ते 'डाऊनशिफ्टिंग' म्हणजे काय तेही समजलं. अरेरे, काय झालं हे माझं!" माझं दुःख त्याला नीटसं समजलेलं नाही. तो बराच वेळ काही तरी बोलत होता, पुन्हा टॉर्क, हॉर्सपावर वगैरे शब्द कानांवर पडत होते; माझी शामतच नव्हती हे ऐकायची. मी बाहेरच बघत होते. त्याचं झाल्यावर समोरून एक गाडी आली. मी त्याच्याकडे डाव्या हाताची चार बोटं दाखवत म्हणाले, "चार चाकं."