सण म्हटलं की निसर्गाला त्रास द्यायलाच हवा का?

लेख आवडला - तळमळीने लिहिला आहे असं जाणवतं. मी सण साजरेच करत नाही कारण माझा उत्सवी स्वभाव नाही. दिवाळीत फटाके उडवणे लहानपणीच बंद केले आहे. …स्वतःच्या सोसांपुढे, हौसेमौजेपुढे लोकांना हा विनाश किरकोळ वाटत असणार. पण त्याचे परिणाम कधी न कधी आपल्यापुढे महासंकटे बनून उभे ठाकणारच आहेत हे खरं आहे - तेव्हासुद्धा हे लोक देवांची करुणा भाकण्यासाठी यज्ञ वगैरे करून त्यात बळी देतील / धान्याची नासाडी करतील अशी खात्री आहे माझी!!

लेख अतिशय आवडला. ५ स्टार!!!

३. संपूर्ण वर्षभर आम्ही अगदी व्यवस्थित राहतो. निसर्गाला आमच्या परीने काहीही इजा होणार नाही याची काळजी घेतो, मग एखाद्या सणाच्या दिवशी जरा केली मज्जा, तर काय हरकत आहे?
५. जगभर होणारी युद्धं, गाड्या, कारखाने यांच्यातून निघणारे दूषित वायू, सांडपाणी, ऐरोप्लेनच्या आवाजाने जवळपासच्या लोकांना होणारा त्रास...

हे दोन मुद्दे विचार करण्यासारखे आहेत. निव्वळ सणच नव्हे तर मानवाच्या अस्तित्वामुळेच निसर्गावर परिणाम होतो. सण साजरे करणं हा या सर्व जगण्याच्या पॅकेजमध्येच अंतर्भूत होतं. प्रश्न असा आहे की हे दुष्परिणाम टाळण्याचा सर्वात उत्तम उपाय काय? तर नुसतं सणांवर लक्ष केंद्रित न करता सर्वसामान्य जीवनच प्रदूषणरहित करायला हवं. गेल्या शंभर वर्षात जी लोकसंख्येची प्रचंड वाढ झाली आहे तिला शिकवणं, जीवंत ठेवणं आणि प्रगती साधणं यापायी प्रदूषणाचा मुद्दा मागे पडला.

पन्नास आणि साठच्या दशकांत न्यूयॉर्क आणि लॉस एंजेलिस या शहरांत स्मॉगचा प्रचंड प्रादुर्भाव होता. यावर उपाय केले जाऊन आता ती शहरं जवळपास स्मॉगमुक्त झाली आहेत. सांगायचा मुद्दा असा की असे प्रयत्न चालू आहेत. त्यांना यश मिळण्याचा इतिहास आहे.

मुळात 'निसर्ग' म्हणजे नक्की काय काय हे समजलं नसल्याने 'त्याला' होणारा त्रास याचा एका पातळीहून अधिक विचार मी करत नाही.
मात्र सभोवताली हिरवाई असावी, मला आवडते तसे विविध पक्षी बघता यावेत म्हणून वृक्षतोड टळावी असे वाटते. अस्वच्छतेतून रोगराई पसरते, मनाला अप्रसन्न वाटते त्यामुळे मला कचरा टाकणे/प्लॅस्टिक वापरणे आवडत नाही. वायुप्रदुषण, ध्वनीप्रदुषण जसे माझ्या आरोग्याला घातक आहे तसेच ते सार्वजनिक आरोग्यालाही घातक आहे त्यामुळे माझ्या खिशाला परवडेल तेवढे त्या प्रदुषणात सहभागी होणे टाळतो.

बाकी, या सवयी एरवीही ही असल्या की निव्वळ सणांसाठी म्हणून काही वेगळे वागावे लागत नाही.

मी सण साजरे वगैरे यथेच्छ करतो, फक्त त्यामुळे इतरांना क्षणिक/दूरगामी तसेच मला (क्षणिक/दूरगामी) त्रास होणार नाही याचे भान ठेवतो. ते निसर्ग वगैरेचे मला कळत नाही आणि त्याचे तितकेसे सुतकही नाही!

निसर्ग उरला आहे का?

अमेरिका, युरोप, ऑस्ट्रेलिया वजा जाता इतरत्र निसर्ग अगोदरच माती करून झाला आहे.

टिव्ही बघणे म्हणजे पण निसर्गाला त्रास आहे, सण वगैरेवर लेख लिहिताना तुम्ही जो मॉनिटर वापरलात त्याने पण निसर्गाची हानी होते.

बरं ते जाऊदे हि लिस्ट बघा -

संपूर्ण वर्षभर आम्ही अगदी व्यवस्थित राहतो. निसर्गाला आमच्या परीने काहीही इजा होणार नाही याची काळजी घेतो, मग एखाद्या सणाच्या दिवशी जरा केली मज्जा, तर काय हरकत आहे?>>

अगदी बरोबर.
बकरी इदला प्राण्यांचा कळवळा येत नाही बरं कुणाला

'आक्षेप सण साजरे करण्याला नसून साजरे करण्याच्या पद्धतीला आहे.' असा आहे.

निसर्गाचा एवढा पुळकाच असेल तर जीडीपी थोडा कमी करा, लोकसंख्या कमी करा. लोक आपल्या पैशानी, कायदे पाळून जे करतात त्यावर आक्षेप घेऊ नका. लोकसंख्या आणि राहणीमान यांच्यामुळे निसर्गाची जी हानी होते त्याची तुलना सणांशी करता येणार नाही.

हल्ली चायनीज नायलॉनचा मांजा मिळतो जो धारदार आणि सहजासहजी न तुटणारा असतो. आकाशात खेळल्या जाणा-या चढाओढीमध्ये आपला पतंग काटला जाऊ नये म्हणून हल्ली बरेच जण हा नायलॉनचा मांजा वापरतात. हा अशा प्रकारचा मांजा बाजारात यायच्या आधीपासूनच पतंग उडवण्यामुळे पक्ष्यांना आणि प्रसंगी माणसांना होणा-या त्रासाबद्दल अनेक माध्यमांतून जनजागृतीचे (निष्फळ?) प्रयत्न होत आल्येत. निष्फळ अशासाठी की माणसं पतंग उडवायचं थांबायच्या ऐवजी पक्ष्यांना अधिकच घातक ठरणारे मांजे वापरायला लागल्येत.

तुम्हाला काय रस्त्यांत जागोजागी मरून पडलेले पक्षी आणि जखमी माणसे दिसतात का? मला तर नाही दिसले. असेच असेल तर इतके खतरनाक विजेच्या तारा, गॅसच्या पाईपलाईन्स काढून टाका. तारांत अडकून किती माकडे मरतात.

होळीला जागोजागी एवढी जाळपोळ होते.

कारखान्यांत त्यापेक्षा जबरदस्त आगी लागतात. ते बंद करा.

वाळवी लागलेली, सुकलेली, आधीच मेलेली झाडं असतील तर एकवेळ ठीक आहे पण प्रसंगी जाळायला लाकडंच नाहीत म्हणून सरळ जिवंत झाडांना तोडून जाळून टाकतात.

बांधकाम आणि कागद क्षेत्रात किती झाडे लागतात त्याची कल्पना आहे का? नुसत्या त्या टाईम्सच्या जाहीराती नसत्या तर भारत कितीतरी टक्क्यांनी सुंदर दिसला असता.

काही वर्षांपूर्वी एक लेख वाचला होता, होळीनिमित्तच आला होता. त्यात असं म्हटलं होतं, की कचरा ओला असो किंवा सुका, तो जाळू नये. कारण तो अर्धवट जळला की त्याने निसर्गाला हानीच होते.

उद्योगजगत कितीतरी लाख वर्षे अपघटन होणार नाही असे प्लास्टीकचे ग्रेडस बनवत असते. ते बंद करा.

(हेच कदाचित माणसांवर अंत्यसंस्कार करतानाही लागू होत असावे. आधुनिक तंत्रज्ञानाच्या आधारे इलेक्ट्रिक चितेवर मोठ्या तापमानावर शरीर पूर्णपणे जळून जात असल्याने निसर्गाला हानीकारक घटक हवेत शिरत नसावेत?) होळी आग न लावता साजरी करता येत नाही का?

पक्षी सगळ्या ऑफिसांचे एसी बंद करा. अमेरिकेत नैसर्गिक वायूने घरे गरम राखतात. ते बंद करा.

असोच.

धाग्यावरील माझा वाह्यातपणा थांबवतोय.
माझ्या काही अनाकलनीय,असंबद्ध वाटतील अशा प्रतिक्रिया मी हायपर असताना दिल्या आहेत.
अरुण जोशी ह्यांचे " विज्ञानापेक्षा धर्म श्रेष्ठ " हे विधान, त्यावर मी काढलेला धागा "अरुणराव का जगायचं" व त्या धाग्यावरील, इतरत्र ठिकाणचे त्यांचे प्रतिसाद ह्यांची संगती कळत नव्हती.
म्हणजे सुटा सुटा शब्द कळतो; पण पूर्ण वाक्याचा काहीही अर्थबोध होत नाही अशी अवस्था होइ.
कशापेक्षा काय श्रेश्ठ टह्रवायचं हे वाचाताना डोक्याला शॉट्ट लागला.
म्हणून मग मी ही काहीशा मिश्किल पद्धतीनं प्रतिसाद म्हणून "अमक्यापेक्षा तमकं श्रेष्ठ" असे प्रतिसाद दिले.
ह्यातील "अमकं" आणि "तमकं" ह्यात काही परस्परसंबंध असायला नको ह्याची पुरेपूर काळजी घेतली.
टगेगिरीत सामील झालेल्या ऋ, मेघु तै, अस्मि व इतर सर्वांचे आभार.
टागेगिरीस कारणीभूत अरुण जोशींचे विशेष आभार.
निखळ दंगा (व असंबद्ध बोलून वैचारिक सूड उगवणे) इतकाच हेतू आहे.

माझी निसर्गाची कल्पना जेम्स लव्हलॉक या शास्त्रज्ञाच्या गाईया थियरीशी मिळतीजुळती आहे हे काही काळापुर्वी मला समजले.
मला असं वाटतं की सूर्यापासून मिळणारी ऊर्जा, पृथ्वीवरील मर्यादित द्रव्य व इतर (उप)ग्रहगोलांची बलाबले यांपासून बनलेली जीवनानुकूल अशी संतुलित बंदिस्त व्यवस्था (सिस्टीम) म्हणजे निसर्ग.
ऊर्जेचा व द्रव्याचा सामान्य परिस्थितीत नाश होत नसल्याने निसर्गाला त्रास म्हणजे या व्यवस्थेच्या संतुलनाला त्रास असे समजण्यास हरकत नसावी.
बादवे, ही व्यवस्था म्हणजेच आमचा देव.