एनआरआयची भारतभेट...

आंतरजालाला लोक सरावल्यानंतर चित्रात बराच फरक पडला असावा, असं वाटतं. प्रत्यक्ष काय ते एनाराय लोकच सांगू शकतील.

-ते तिकडे मजा करत आहेत आणि आपण इकडे देशाची अन घराची जबाबदारी घेत आहोत असा भारतातल्या नातेवाईकांचा /मित्रांचा अ‍ॅटिट्यूड भासतो का?

घराची आणी देशाची सोडुन द्या, पण म्हातार्‍या आई वडीलांची काळजी बाकीच्या भावंडावर पडल्यामुळे चीडचीड नक्कीच होते आणि ती सहाजिक आहे. त्यात काही म्हातार्‍या माणसांना परदेशात असलेल्या मुलांचा जास्त पुळका आणि कौतुक असते त्याने तर ती चीडचीड अजुनच वाढते.

भारतात आता आर्थिक चित्र बदललं आहे त्याने काही फरक पडला आहे का? अप्रूप कमी झालंय का?

नक्कीच चित्र बदलले आहे. आता आमच्या सारखे येणारे लोक पण अ‍ॅक्सेंट वगैरे लावून बोलत नाही. तसेही फोन वगैरे नी सातत्यानी संपर्कात असल्यामुळे गॅप पडली आहे असे वाटत नाही.

-नातेवाईक स्थळ यादृष्टीने किंवा तिकडे सेटल होण्यासाठी मार्गदर्शन, मदत अशा कार॑णांनी मागे लागतात का? ते तेवढ्यासाठीच तुम्हाला भेटताहेत अशी भावना येते का? त्यांना मदत करायला आवडतं का?

वेळ पडली तर मुलांच्या शिक्षणाची परदेशात सोय ह्या एनआरआय नी करावी अशी थोडी अपेक्षा असते.

बाकी भेटवस्तू वगैरेचे फार काही अप्रुप राहीले नाहीये.

-तिकडच्या श्रीमंतीचं प्रदर्शन इकडे केलं जातं का?

सर्जन वगैरे असतील तर ठीक आहे पण आमच्या सारखे सामान्य एनाआराय श्रीमंत वगैरे नसतात ( पर्चेसिंग पॉवर च्या हिशोबानी )

-ते तिकडे मजा करत आहेत आणि आपण इकडे देशाची अन घराची जबाबदारी घेत आहोत असा भारतातल्या नातेवाईकांचा /मित्रांचा अ‍ॅटिट्यूड भासतो का?

ते तिकडे फक्त मजा करतात असे वाटत नाही पण जी मजा करता ती इकडे करायला मिळत नाही याची खंत वाटते. (उदा. डिस्नेलँड, स्ट्रीपटीज वगैरे...) तिकडे हार्ले डेवीडसन बाळगणारा इकडे आल्यावर बुलेटला १ मिनीटही विश्रांती देत नाही यावरुन आनंदात फार फरक आहे वाटत नाही पण तरीही... जरासं...

-मत्सर हेवा दिसतो का?

हेवा त्यंच्या आनंदाचा नाही पण अ‍ॅकंप्लीशमेंटचा थोडासा वाटतो.

-भारतात आता आर्थिक चित्र बदललं आहे त्याने काही फरक पडला आहे का? अप्रूप कमी झालंय का?

आर्थिक चित्र नक्किच बदलत आहे अन अप्रुपही कमी झालय पण तरीही चित्र बदललं आहे असं ठामपणे म्हणता येत नाही.

-इम्पोर्टेड चॉकलेट्स, खेळणी, गिफ्ट्स यांसाठी लोक आवर्जून भेटतात का? परदेशी मित्राकडून, अंकल-आंटींकडून गिफ्ट मिळणे ही इच्छा भेटीचा एक मुख्य भाग असतो का?

मी चॉकलेट्स आवर्जुन आणायला आजही सांगतो. बाकी गिफ्ट मिळणे ही इच्छा भेटीचा एक मुख्य भाग मला माझ्या बालपणी नक्किच होता. व्हीडीओ गेम्स, टीशर्ट अन चॉकलेट मला गिफ्ट मिळावेत असं प्रचंड अगदी आतुन वाटायचं, व्हीडीओगेम्स बाबत पालकांनी तंबी दिलेली असायची पण कपडे अन खादाडीची अपेक्षा रहायचीच. आता फक्त चॉकलेट्स अगदी व्यावसायीक संबंध असलेली व्यक्ती जरी बाहेरुन भेटायला आली त्यांनाही (एंबरेसिंग वाटो अथवा न वाटो) चॉकलेट् आवश्य आणा असेच म्हणतो.

-तिकडच्या श्रीमंतीचं प्रदर्शन इकडे केलं जातं का?

नाही वाटत.

-तिकडची समृद्धता इथल्या भाऊबंदांना कळावी अशी (स्वाभाविक?!) इच्छा असते का? ती दाखवण्यासाठी ताण घेऊन भेटवस्तू आणल्या जातात का?

कल्पना नाही.

-भेटवस्तू न आणल्यास नाराजी दिसते का भारतात?

हो.

-नातेवाईक स्थळ यादृष्टीने किंवा तिकडे सेटल होण्यासाठी मार्गदर्शन, मदत अशा कार॑णांनी मागे लागतात का? ते तेवढ्यासाठीच तुम्हाला भेटताहेत अशी भावना येते का? त्यांना मदत करायला आवडतं का?

हे चालायचेच.

-परदेशात सेटल झाल्यावर अनेक वर्षांनी प्रथम मुलं आणि मग जनरली पत्नी भारतात आठवडाभरही यायला साफ नकार देते अन एकटा पुरुषमाणूस येऊन झेंडावंदन (फॉर्मॅलिटीज) करुन जातो असं उगीचच मला तरी वाटत आलेलं आहे. हे कॉमन आहे का?

हो.

अनेक प्रश्न मनात येतात अधुनमधून, पण या कथेच्या निमित्ताने ते विचारावेसे वाटले इतकंच.

आवडलं.

परदेश म्हणजे या ठिकाणी प्रगत देश असं समजलेलं आहे. तिथे समृद्धी आहे असं गृहीत धरुन. अमेरिका, युरोपातले काही देश, सिंगापूर, ऑस्ट्रेलिया, कॅनडा वगैरे.

मेरे मुकी बात छिनली.

एकदोन मित्र अमेरिकेत आहेत. त्यापैकी एक प्रोजेक्टवर जाऊन येऊन असतो तर दुसरा आता तेथेच सेटल व्हायच्या विचारात आहे. दोघेही दिवाळीच्या सणाला सेंटी होतात आणि (भारतातल्या) अपरात्री फोन करुन शुभेच्छा देतात. अधूनमधून फोनवर गप्पा होतात. त्यापैकी एक आहे तो प्रिय अमुचा भारत देश हा टाईपचा आहे तर दुसरा एक्स प्रिय अमुचा भारत देश हा टाईपचा आहे. मागच्या भारतभेटीत मला म्हणाला की आता ३-४ वर्षे जाऊन येतो मग इथेच सेटल होतो पण मग तिकडे गेला तर आता तिथेच राहायच म्हणतोय. हिरवं कार्ड मिळालय त्याला. आमचे बोलणे प्रामुख्याने तिकडे कसली टेक्नोलॉजी चालू आहे ती भारतात आहे काय अशा विषयावर गप्पा होतात. इन्फ्रास्ट्रक्चरवर गप्पा होतात. बाकी तिकडच्या राजकारणावर बोलणारा मित्र मला अजून भेटायचाय. भारतात काम करताना याचीमारु की त्याचीमारु प्रकारचे काम करता येते. ( हे ही कर आणि तेही कर चे जापानीच वर्जन) पण परदेशात कामातल्या काही ठराविक भागावरच काम करता येते त्याबद्द्ल मित्राला हळहळ वाटते.
इकडे आल्यावर त्याला ट्राफीक, प्रदुषण इ. नकोसे वाटते तेव्हा तो उगाचच शायनिंग मारतोय असे वाटत नाही किंवा त्यात इथल्या गोष्टींचा अपमान करायचा असतो असा टोन वाटत नाही. ती एक इन जनरल टिपण्णी असते एवढेच. त्याचप्रमाणे तो एनआरआय आहे म्हणून मला हेवा वाटत नाही. मात्र तिथे मिळणारी काही काही गॅझेटस इथे मिळत नाही म्हणून कधी कधी खेद वाटतो. (लॅपटॉप, फोन्स साठी मी इथे गॅझेट शब्द वापरला नाहिये.)

काही ओळखीतली मंडळी तिथून महागडे लॅपटॉप्स घेऊन येतात व आम्हाला कसा स्वस्तात पडला त्याचे गुणगाण करतात तेव्हा मात्र ते माझ्या डोक्यात जातात. "याची इंटरनॅशनल वॉरंटी घेतलीय काय ? की खराब झाल्यावर रिपेअर करायला परत युएसला जाणार असे विचारले की मग त्यांचे चेहरे पाहण्यासारखे होतात. मात्र जे जाण्यापुर्वी अगोदरच विचारतात त्यांना ही गोष्ट आवर्जून सांगतो.

बाकी तुमच्या प्रश्नांची उत्तरे खालीलप्रमाणे
-ते तिकडे मजा करत आहेत आणि आपण इकडे देशाची अन घराची जबाबदारी घेत आहोत असा भारतातल्या नातेवाईकांचा /मित्रांचा अ‍ॅटिट्यूड भासतो का?
नाही.

-मत्सर हेवा दिसतो का?
नाही.

-भारतात आता आर्थिक चित्र बदललं आहे त्याने काही फरक पडला आहे का? अप्रूप कमी झालंय का?
होय.

-इम्पोर्टेड चॉकलेट्स, खेळणी, गिफ्ट्स यांसाठी लोक आवर्जून भेटतात का? परदेशी मित्राकडून, अंकल-आंटींकडून गिफ्ट मिळणे ही इच्छा भेटीचा एक मुख्य भाग असतो का?
माहित नाही. मी स्वतः शाकाहारी असल्याने चॉकलेटस घेत नाही. त्यात अंडे असते की नाही याचे उत्तर आणणार्‍याला पण माहित नसते आणि इथल्यासारखा शाकाहारी वस्तूंसाठी वापरला जाणारा वेष्टनावरील हिरवा टिपका पण नसतो त्यांच्या पॅकींगवर. युकेच्या एका चॉकलेट बनविणार्‍या कंपनीच्या उत्पादनांबद्दल आंतरजालावर बरेच प्रवाद बघायला मिळतात. त्यामुळे टेकींग नो रिस्क.

-तिकडच्या श्रीमंतीचं प्रदर्शन इकडे केलं जातं का?
असे वाटत नाही. पुन्हा लिमिटेड सँपल्स माहित असल्यामुळे असे असू शकेल. मात्र माझ्या ओळखीतला एकजण माझे अंडरवियर्स पण युकेमधून येतात असे नेहमी सांगतो पण मी ते तपासून पाहिलेले नाही.

-तिकडची समृद्धता इथल्या भाऊबंदांना कळावी अशी (स्वाभाविक?!) इच्छा असते का? ती दाखवण्यासाठी ताण घेऊन भेटवस्तू आणल्या जातात का?
माहित नाही. असू शकेल किंवा प्रेमाचा भाग / रिवाजाचा भाग म्हणून पण आणत असतील

-भेटवस्तू न आणल्यास नाराजी दिसते का भारतात?
माहित नाही.

-नातेवाईक स्थळ यादृष्टीने किंवा तिकडे सेटल होण्यासाठी मार्गदर्शन, मदत अशा कार॑णांनी मागे लागतात का? ते तेवढ्यासाठीच तुम्हाला भेटताहेत अशी भावना येते का? त्यांना मदत करायला आवडतं का?
माहित नाही.

-चुटपुट लागल्याने नकोच ती भारतभेट असं वाटतं का?
माहित नाही.

आता तिकडे आणि इकडे फारसा फरक उरला नाही असं वाटतं, इकडे तिकडच्यापेक्षा त्याच वयोगटात अधिक कमावणारे मोजके काही माहित आहेत आणि ते इथे खुश आहेत, अर्थात हे सापेक्ष आहे.

-ते तिकडे मजा करत आहेत आणि आपण इकडे देशाची अन घराची जबाबदारी घेत आहोत असा भारतातल्या नातेवाईकांचा /मित्रांचा अ‍ॅटिट्यूड भासतो का?
नाही, निदान माझ्या पहाण्यात नाही.
-मत्सर हेवा दिसतो का?
मत्सर असावा, पण तिकडे कुठेतरी व्योमिंग(बरोबर का?), डकोटा, विस्कान्सिन ला रहाण्यापेक्षा पुण्या-मुंबैत जास्त मजा आहे असंही अनेकांना वाटतं. बर्‍याचदा तिकडे उताह(काय तर नाव)ला रहाणारा पण कसा सॅन-होजे मधे रहात असल्यासारखा भासवत असतो.
-भारतात आता आर्थिक चित्र बदललं आहे त्याने काही फरक पडला आहे का? अप्रूप कमी झालंय का?
नक्कीच, इकडे आता काय मिळत नाही असं नाही. अर्थात ते वर काही सुखांची यादी कोणीतरी दिलेली आहे ती सोडल्यास. पण कच्छच्या वाळवंटाचा 'विकास' करत लवकरच मोदी 'लास वेगास' किंवा 'लास कच्छ' चालु करतील तेंव्हा कळेल तुम्हाला.
-इम्पोर्टेड चॉकलेट्स, खेळणी, गिफ्ट्स यांसाठी लोक आवर्जून भेटतात का? परदेशी मित्राकडून, अंकल-आंटींकडून गिफ्ट मिळणे ही इच्छा भेटीचा एक मुख्य भाग असतो का?
लहान मुलांसाठी, होय, ते महत्त्वाचं असतं, पण हे सगळं पुण्यावरुन मौजे काळेवाडी, कळम, उस्मानाबादला जाणार्‍या काकुलाही लागू होतं.
-तिकडच्या श्रीमंतीचं प्रदर्शन इकडे केलं जातं का?
माणुसपण चुकलयं का कोणाला?
-तिकडची समृद्धता इथल्या भाऊबंदांना कळावी अशी (स्वाभाविक?!) इच्छा असते का? ती दाखवण्यासाठी ताण घेऊन भेटवस्तू आणल्या जातात का?
'ताण' घेउन काही आणलं जात नाही, 'ताण' देऊन बोललं जातं, फुकटात माज शक्य आहे, ताण देऊन आणण्यासाठी खरचं प्रेम असणार.
-भेटवस्तू न आणल्यास नाराजी दिसते का भारतात?
लहान मुलं नाराज होऊ शकतात.
-नातेवाईक स्थळ यादृष्टीने किंवा तिकडे सेटल होण्यासाठी मार्गदर्शन, मदत अशा कार॑णांनी मागे लागतात का? ते तेवढ्यासाठीच तुम्हाला भेटताहेत अशी भावना येते का? त्यांना मदत करायला आवडतं का?
ह्ये माहित नाही.
-चुटपुट लागल्याने नकोच ती भारतभेट असं वाटतं का?
ह्येपण माहित नाही.
-परदेशात सेटल झाल्यावर अनेक वर्षांनी प्रथम मुलं आणि मग जनरली पत्नी भारतात आठवडाभरही यायला साफ नकार देते अन एकटा पुरुषमाणूस येऊन झेंडावंदन (फॉर्मॅलिटीज) करुन जातो असं उगीचच मला तरी वाटत आलेलं आहे. हे कॉमन आहे का?
इकडची फ्यमिली कशी आहे ह्यावर अवलंबून असावे, बर्‍याचदा इकडे १ आठवड्यासाठी भावंडांना भेटून धमाल करायला बर्‍याच लोकांना आवडते.

हे गवि काहीतरी विचारत बसतात आणि आपण सांगत बसतो.

चुटपुट लागल्याने नकोच ती भारतभेट असे वाटते का?

हो हो हो!!!!! नको होती ती भारतभेट.

धागा रोचक आहे.
धाग्यात विचारलेल्या प्रश्नांना कधी ना कधी "हो" असं उत्तर काही व्यक्तींना देता येईल असं वाटतं. सर्व संबंधित व्यक्तींना सार्वकालिक हो किंवा नाही असं उत्तर देता येणार नाही. उदाहरणार्थ "चुटपुट लागल्याने नकोच ती भारतभेट असं वाटतं का ?" तर हो असं क्षणैक वाटतं कधीकधी. दरवेळी वाटतं असं नाही. एखाद दोन वेळा वाटलं असेल नसेल.

थोडक्यात सांगायचं तर धाग्यात प्रदर्शित केलेले प्रश्न बरोबर आहेत आणि त्यात काही निरीक्षणं चांगली पकडली आहेत. पण याचं होय/नव्हे असं ठराविक उत्तर देता येत नाही.

एनाराय लोकांबद्दलचा एक्झॉटिक फ्याक्टर क्रमाक्रमाने कमी होऊन गेलेला जाणवतो. उभयपक्षी बरीच माहिती आता उपलब्ध असते त्यामुळे धक्का बसण्याचं प्रमाण कमी झालेलं आहे. माझ्यामते देशविदेशाबद्दल भारतीय लोकांना आणि भारताबद्दल एनाराय लोकांना मिळणार्‍या अद्ययावत माहितीमुळे एनाराय लोकांची भारतवारी ही गोष्ट आराय आणि एनाराय लोकांकरता कमी दचकवणारी, अधिक सरावलेली, आणि पर्यायाने गेल्या अनेक दशकांच्या मानाने गुणात्मक दृष्ट्या चांगली सुधारलेली आहे.

माझं अमेरिकेतलं हे पाचवं वर्ष चालू आहे. विद्यार्थी म्हणून इथे आलो आणि आता नोकरी करतोय. इंजिनियर होत असताना कॉग्नी / इन्फी असल्या कंपन्या ट्रक घेऊन येत असत कॉलेजात आणि भरभरून पोरांना ऑफर देऊन जात असत. माझा तो ट्रक मिस झाला, पण कसाबसा इन्फी मध्ये पोचलो. दोन वर्षं रडत पडत केलेली नोकरी MS करायचं म्हणून सोडली. तेव्हाच आईबाप / नातेवाईक अशांच्या भुवया उंचावल्या होत्या. आई ने तर अगदी अलीकडे सुद्धा मला "तू कंपनी च्या खर्चाने जायला हवा होतास" असं बोलून दाखवलं. तरी बरं, गेल्या गेल्या पार्ट टाईम जॉब मिळाल्याने घरी पैसे मागावे लागले नाहीत. MS संपता संपताच नोकरी लागल्याने education loan ची परतफेड पण नीट सुरु झाली. नंतर लग्न झालं, दोघं वेगवेगळ्या शहरात काम करत होतो. तेव्हा घरी आई वडिलांना पटत नसताना काही निर्णय घेतले माझ्या / तिच्या नोकरीच्या बाबतीत, वर्षभर संघर्ष केल्यानंतर दोघंही एकाच शहरात नोकरी करायला लागलो. मी घेतलेले निर्णय कसे योग्य होते ते सिद्ध करून दाखवलं, तरीही आई वडील, बहिण आणि तिचा नवरा, आणि बाकी नातेवाईक यांच्या वागण्यातून थोडेफार तुम्ही विचारलेले प्रश्न डोकावतात. लग्नाआधी हे प्रश्न फार जाणवले नाहीत, लग्नानंतर जास्त जाणवतात. संसारी माणसांकडून वेगळ्या अपेक्षा का असतात समजत नाही.

या पार्श्वभूमीवर तुमच्या प्रश्नांची उत्तरं देण्याचा प्रयत्न करतो -

-ते तिकडे मजा करत आहेत आणि आपण इकडे देशाची अन घराची जबाबदारी घेत आहोत असा भारतातल्या नातेवाईकांचा /मित्रांचा अ‍ॅटिट्यूड भासतो का?
---- हे लग्नानंतर जास्त जाणवतं. लग्नाआधी माझ्या career साठी उत्साह वाढवणारे लोक आता पालटले असं जास्त जाणवतं.

-मत्सर हेवा दिसतो का?
---- जवळच्या नातेवाईकांमध्ये नाही. चुलत / मामे भावंडांमध्ये आहे.

-भारतात आता आर्थिक चित्र बदललं आहे त्याने काही फरक पडला आहे का? अप्रूप कमी झालंय का?
---- मला भारतातल्या किमती आणि इथल्या किमती यात काहीच फरक दिसत नाही. अमेरिकेत laptop / phone या गोष्टी भारतापेक्षा स्वस्त मिळत नाहीत. समृद्धी म्हणाल तर, पुण्यातले एक एक करोडचे flat आणि तिथल्या सुखसोयी इथे सामान्य apartment मध्ये असतीलच असे नाही, उलट कमीच. पण तरीही तिकडच्या लोकांना आमच्या घराचे अप्रूप वाटते.

-इम्पोर्टेड चॉकलेट्स, खेळणी, गिफ्ट्स यांसाठी लोक आवर्जून भेटतात का? परदेशी मित्राकडून, अंकल-आंटींकडून गिफ्ट मिळणे ही इच्छा भेटीचा एक मुख्य भाग असतो का?
---- माझे बरेच जुने मित्र एरवी facebook वर सुद्धा ओळख दाखवत नाहीत. पण, डिसेंबर महिना आला की phone / message वगैरे करतात. उगाच इकडचं तिकडचं बोलून हळूच कधी येणार मग? असं विचारतात. तेव्हाच आपण समजून घ्यावं, याला काहीतरी मागवायचं आहे. आपण "नाही रे यावर्षी" असं म्हटला तर हळूच chat window मधून पोबारा करतात.

-तिकडच्या श्रीमंतीचं प्रदर्शन इकडे केलं जातं का?
---- मी तरी केलेलं नाही. माझ्याबद्दल तसं तिकडच्या लोकांना वाटलं असल्यास माहित नाही.

-तिकडची समृद्धता इथल्या भाऊबंदांना कळावी अशी (स्वाभाविक?!) इच्छा असते का? ती दाखवण्यासाठी ताण घेऊन भेटवस्तू आणल्या जातात का?
---- एक मोठा भाऊ म्हणून मी थोडाफार यशस्वी आहे हे दाखवायची इच्छा असते पण अमेरिकेत वगैरे आहे म्हणून नाही. मी भारतात दुसऱ्या गावात वगैरे नोकरी केली असती तरी तशीच इच्छा असली असती. मी जेव्हा जेव्हा गेलोय परत तेव्हा या इच्चेसाठी नाही, पण लोक रागावतील, त्यांना काही न नेलेलं आवडणार नाही, नपेक्षा काहीतरी घेऊया हि भावना जास्त असते आणि त्यासाठी ताण घेतला जातो.

-भेटवस्तू न आणल्यास नाराजी दिसते का भारतात?
---- नाराजी दिसेल असं आपल्यालाच वाटतं. आपण थोडे दिवस जातो त्यात कशाला कुणाची नाराजी घ्यावी हा आपणच विचार करतो.

-नातेवाईक स्थळ यादृष्टीने किंवा तिकडे सेटल होण्यासाठी मार्गदर्शन, मदत अशा कार॑णांनी मागे लागतात का? ते तेवढ्यासाठीच तुम्हाला भेटताहेत अशी भावना येते का? त्यांना मदत करायला आवडतं का?
---- हो, हो आणि नाही. माझी काही अत्यंत दूरची भावंडं केवळ त्याच कारणासाठी इमेल करतात. त्यांचं इंजिनियरिंग चं शिक्षण पूर्णही झालेलं नाही. प्रश्न इथल्या शिक्षणाविषयी असेल तर समजू शकतो, पण मिसरूड फुटलेली पोरं मला भारतात नाही अमेरिकेतच जॉब करायचा आहे, माझ्यासाठी नोकरी बघ असं म्हणून मागे लागतात तेव्हा वैताग येतो. अशा वेळी मी university मध्ये पार्ट टाइम झाडू मारणे / भांडी घासणे या नोकऱ्या कशा केल्या याची वर्णनं मी तिखट मीठ लावून सांगतो. मग ते लोक परत बोलत नाहीत.

-चुटपुट लागल्याने नकोच ती भारतभेट असं वाटतं का?
---- नको ती भारतभेट असं कधीच वाटलेलं नाही. नको ते नातेवाईक हे मात्र दर वेळी.

-परदेशात सेटल झाल्यावर अनेक वर्षांनी प्रथम मुलं आणि मग जनरली पत्नी भारतात आठवडाभरही यायला साफ नकार देते अन एकटा पुरुषमाणूस येऊन झेंडावंदन (फॉर्मॅलिटीज) करुन जातो असं उगीचच मला तरी वाटत आलेलं आहे. हे कॉमन आहे का?
---- अजून त्या stage ला पोचलो नाही. पण परदेशात settle व्हावं या बाबतीत माझ्यापेक्षा पत्नीच्या मनात जास्त ओढ आहे हे जाणवतं…. ती ओढ बरोबर की चूक याचा विचार मी केलेला नाही.

पहिलं म्हणजे मिलिंद बोकिलांच्या कथेबद्दलः आपण किती यशस्वी आहोत हे दाखवण्याची श्रीपादची मानसिकता बरोब्बर टिपलीयत तुम्ही. मध्येच तो "मी कशा परिस्थितीत दिवस काढले आहेत तुम्हाला माहिती आहे का? माळ्यावर कॉम्प्युटर, शेगडीवर नूडल्स उकळताहेत, जेवायला तेवढंच आहे,..." वगैरे छापाची वर्णनं करतो तेव्हा त्या श्रीपाद मॅनचा अक्षरशः उबग येतो.

दुसरं: मी एकदम ब्र्याण्ड ण्यू येनाराय असल्याने हे अनुभव अजून आले नाहीत / कमी प्रमाणात आले आहेत. आणि काहीएक उद्दिष्ट पूर्ण झाल्यावर (किंवा ते उद्दिष्ट आपल्याला झेपणारं नाही ही खात्री पटल्यावर) परतायचं असल्याने "स्थायिक होणे" टैप प्रश्नांना पास.

-ते तिकडे मजा करत आहेत आणि आपण इकडे देशाची अन घराची जबाबदारी घेत आहोत असा भारतातल्या नातेवाईकांचा /मित्रांचा अ‍ॅटिट्यूड भासतो का?
नायबा. उलट जबाबदारी घेतात पण अ‍ॅटिट्यूड दाखवत नाहीत. विशेषतः मित्र.

-मत्सर हेवा दिसतो का?
हेवा दिसतो. काही काही लोकांत मत्सरही दिसतो, पण ते अपवादात्मक. (अवांतरः हे मत्सरवाले काका इज अ स्टडी इन हिमसेल्फ. त्यांचा स्वतःचा जावई मुलीसह आम्रविकेत सेटलला आहे. तो परदेशी गेला कारण त्याच्या स्किलसेट्सना भारतात नोकर्‍याच नव्हत्या म्हणे. आणि आम्ही मात्र जांभळ्या नोटांच्या मागे इथे आलो आहोत!)

-भारतात आता आर्थिक चित्र बदललं आहे त्याने काही फरक पडला आहे का? अप्रूप कमी झालंय का?
काय की! पास.

-इम्पोर्टेड चॉकलेट्स, खेळणी, गिफ्ट्स यांसाठी लोक आवर्जून भेटतात का? परदेशी मित्राकडून, अंकल-आंटींकडून गिफ्ट मिळणे ही इच्छा भेटीचा एक मुख्य भाग असतो का?
असं नाही जाणवलं.

-तिकडच्या श्रीमंतीचं प्रदर्शन इकडे केलं जातं का?
काय की! पास.

-तिकडची समृद्धता इथल्या भाऊबंदांना कळावी अशी (स्वाभाविक?!) इच्छा असते का? ती दाखवण्यासाठी ताण घेऊन भेटवस्तू आणल्या जातात का?
ताण वगैरे घेऊन भेटवस्तू नेल्या नव्हत्या.

-भेटवस्तू न आणल्यास नाराजी दिसते का भारतात?
हवी ती भेटवस्तू न दिल्याने नाराजी दिसली. उदा. एक काका जॅक डॅनियल्स का आणली नाहीस असं म्हणाला. एका मित्राच्या बायकोने "ही असली चॉकलेटं हल्ली भारतातही मिळतात" असा नीचा दाखवला.

-नातेवाईक स्थळ यादृष्टीने किंवा तिकडे सेटल होण्यासाठी मार्गदर्शन, मदत अशा कार॑णांनी मागे लागतात का? ते तेवढ्यासाठीच तुम्हाला भेटताहेत अशी भावना येते का? त्यांना मदत करायला आवडतं का?
तिकडच्या एका स्थळाची चौकशी कर म्हणून एक काकू मागे लागल्या होत्या खर्‍या!

-चुटपुट लागल्याने नकोच ती भारतभेट असं वाटतं का?
नॉट अ‍ॅप्लिकेबल

-परदेशात सेटल झाल्यावर अनेक वर्षांनी प्रथम मुलं आणि मग जनरली पत्नी भारतात आठवडाभरही यायला साफ नकार देते अन एकटा पुरुषमाणूस येऊन झेंडावंदन (फॉर्मॅलिटीज) करुन जातो असं उगीचच मला तरी वाटत आलेलं आहे. हे कॉमन आहे का?
नॉट अ‍ॅप्लिकेबल

जरा गंमतशीर आहेत खरे प्रश्न. ते अश्या साठी एवढ्या फेर्‍या मारुन देखिल असे प्रश्न पडले नाहीत किंवा असे प्रश्न पडायला परदेशातच जायला पाहीजे असं नाही हे गेल्या कित्येक वर्षांच्या अनुभवातुन बघितलेलं आहे. जसं की, काही नातेवाईक जे मुंबई बाहेर राहायचे, ते सुद्धा अशी मानसिकता दाखवुन व्यक्त करायचेच की.
तुम्ही काय बाबा..किंवा तुमच्या कडे काय बाबा...आई काय नोकरी करते वगैरे. सगळेच नाही तरी थोडे फार होतेच कि.
त्यासाठी लांब जायची गरज नव्हती.
राहता राहीला प्रश्न एनाराय ट्रिप चा... जवळपास १५ वर्ष घराबाहेर/भारताबाहेर राह्तोय म्हणजे आम्ही काहीतरी वेगळे वागायला पाहिजे होतं किंवा आजुबाजुच्या लोकांनी वेगळी ट्रिट्मेंट द्यायला पाहिजे होती असं कधीच झालं नाही.

--मयुरा.

>>-इम्पोर्टेड चॉकलेट्स, खेळणी, गिफ्ट्स यांसाठी लोक आवर्जून भेटतात का? परदेशी मित्राकडून, अंकल-आंटींकडून गिफ्ट मिळणे ही इच्छा भेटीचा एक मुख्य भाग असतो का?

एनाराय लोक पुस्तकं आणि न कळणारी चित्रं प्रेझेण्ट देतात.

रंजक धागा आहे. गेल्या पंचवीस वर्षांत बऱ्याच भारतभेटी झालेल्या आहेत. त्यामुळे भारतभेटीत काय होतं हे स्टॅटिक नसून डायनॅमिक प्रकरण आहे हेसुद्धा लक्षात आलेलं आहे.

पहिल्या काही भेटींत काहीसं किंचित हळद पिऊन गोरं होण्याचा अनुभव घेतलेला आहे. म्हणजे अमेरिकेतले सुंदर रस्ते, आणि एकंदरीत नीटनेटकेपणा, स्वच्छता पाहून आपल्याकडे असं का नाही यामुळे फ्रस्ट्रेट झालेलो आहे.

नातेवाईक वगैरेंच्या बाबतीत सगळ्यांना भेटून येणं एक कर्तव्य असतं या भावनेपोटी अनेकांना भेटायला गेलो होतो. त्यात गिफ्ट्सच्या आदानप्रदानापेक्षा वेळेचा तुटवडा आणि त्यातल्या देवाणघेवाणीबद्दलचा असमतोल खूप वेळा जाणवला. आवर्जून घरी बोलावणारे अनेक लोक तितक्याच आवर्जून मला भेटायला येत नाहीत हेही जाणवलं. म्हणजे मी फक्त वीस दिवसांसाठी, महिन्यासाठी भारतात येणार पण अगत्य दिसण्यासाठी मीच त्यांच्याकडे जाणं ही अपेक्षा दिसलेली आहे. जशी वर्षं सरली तशी कोणाला खरोखरच मनापासून मला भेटावंसं वाटतं आणि कोणाला तो उपचार आपल्या सोयीने पाळावासा वाटतो हेही लक्षात यायला लागलं. त्यामुळे आपोआपच हळूहळू हे उपचार पाळणं बाजूला सारता आलं. वर्षं सरली तसे मुळात निव्वळ औपचारिक असलेले संबंधही हळूहळू सैल झाले. ते बरंच झालं.

गेल्या दीड वर्षात दोनदा भारतात लांबलचक ट्रिपा केल्या. त्यात भर मुख्यत्वे नवीन, आंतरजालीय मित्रमंडळींना प्रत्यक्ष भेटून संबंध दृढ करण्यावर भर ठेवला. या भेटींमध्ये मी गिफ्ट काय आणतो आहे यापेक्षा एकमेकांना भेटायची इच्छा आहे हेच प्रकर्षाने जाणवलं.

आणि हो, माझ्या आसपासचे अनेक जण अधिक श्रीमंतीत आणि आरामात जगत आहेत हे जाणवलं. स्वयंपाक, कचरा, लादी, कपडे धुणे, भांडी घासणे या सर्वांसाठी लोकांकडे कामाला कोणीतरी असतं. आम्ही ही कामं आमची आम्ही करतो. घरं लहान असतात हे खरं आहे, पण त्यांच्या किमती ऐकून पोटात गोळा येतो.

> ही कथा वाचून अन पूर्वी "फॉर हिअर ऑर टु गो" पुस्तक वाचून भारतातल्या मंडळींचं विचित्र चित्र उभं केलेलं दिसलं. भारतातली मंडळी ही प्रातिनिधिकरित्या तशी नसणार असंच वाटत होतं.

ते ठीकच आहे, पण अशा प्रकारच्या वर्णनांमध्ये 'सिलेक्शन बायस' असतो हे विसरता नये. समजा मी इथून (म्हणजे कॅनडातून) भारतात गेलो आणि परत आल्यानंतर माझ्या अनुभवांवर काही लिहिलं. तर अशा परिस्थितीत ते लिखाण रंजक करण्यासाठी चमत्कारिक अनुभवांवर किंवा हे दोन देश ज्या बाबतींत खूप वेगळे आहेत त्यांच मुद्द्यांवर जास्त भर दिला जाणं हे साहजिक आहे. पुण्यातल्या रस्त्यावर फिरायला जाणं आणि व्हँकूवरमधल्या रस्त्यावर फिरायला जाणं हे अनुभव मुळीच सारखे नसल्यामुळे त्यावर लिहिलं जातं. पण 'भारतातला एच डी टीव्ही आणि कॅनडातला एच डी टीव्ही हे एकसारखेच असतात बरं का' असं कुणाला आउट अॉफ द वे जाऊन लिहावंसं वाटणार नाही.

तेव्हा 'compare and contrast' अशी थीम जिथे जिथे दडलेली असते तिथे थोडंफार असं होतंच.

"पण तिथेच राहून आपल्या रोजच्या जगण्यातले अनुभव, आसपासचं कल्चर, परिसर, एका टूरपेक्षा दीर्घकाळ तिथे राहिल्यानंतर खरोखर जास्त खोलवर समजलेला तो देश, तिथली कुटुंबव्यवस्था, सण असं काही लिहिलेलं जास्त पाहिलेलं नाही."

ऑस्टीन मध्ये सध्या चालु असलेल्या 'साउथ बाय साउथ वेस्ट' - SXSW बद्द्ल लिहायला हवे काहीतरी. मी स्वःत अजुनपर्यंत कधीही बघितले नाहीये पण होपफुली लवकरच योग यावेत. तसचं ऑस्टीन सिटी लिमिट्स,काईट्-पंतग फेस्टीवल, बॅट (वटवाघुळ)फेस्टीवल्-हे खास ऑस्टीनचं आर्कषण आहे. ह्याबद्दलही लिहायला हवयं(स्वःताचा आळशीपणा झटकायला पाहिजे त्यासाठी). पण दिवाळी, संक्रात, हळदीकुंकु, गणपती हे ही तितक्याच आवडीने साजरे होतात हे ही खरं आहे. उगाच का नावं ठेवा, ते ही हॅलोविन, थँक्स गिविंग्,क्रिस्ट्मस एवढेच मस्त एन्जॉय करतातच बरेचजणं.
माझ्या ओळखितले बरेच जणं वेगवेगळ्या सामाजिक संस्थांमधुन वॉलिंटीअरींग काम करतात. ह्या आणि अश्या समांतर घडामोडी दुर्दैवाने सगळ्यांपर्यत पोहोचत नाहीत, आणि मग त्यातुन बाय्सड मत बनवलं जातं. अर्थात ते चुकिचं नाहीये पण होतं खरं असं.
ह्या सगळ्या प्रकाराना हवी तेवढी प्रसिध्दी कदाचित मिळतंही नाही किंवा नसेल,
टॅक्स, बँकेचे व्यवहार, दळणवळण्च्या सुविधांवर होणारा खर्च्,आरोग्यसेवा-सरकारी/प्रायव्हेट, शिक्षण व्यवस्था, बालस्ंगोपन, वाढलेल्या किंमती, हाउसिंग मार्केट, गुन्हे, ह्या रोजच्या जीवनातल्या गोष्टी कुठलाही, कसलाही भेदभाव न करता सगळ्यांच्याच वाटेला येतात.

असो.
-
मयुरा.

कोणत्याही वाक्यात अमेरिका शब्द घातला कि त्याला वजन येतं असं जनरल निरीक्षण आहे.

उदा. आपल्या घराच्यांबद्दल संक्षिप्त ओळख करून देताना -
एकजण
१. मला दोन मुली आहेत. दोघींची लग्ने झाली आहेत.
हे आणि दुसराजण
२. मला दोन मुली आहेत. दोघींची लग्ने झाली आहेत. मोठी अमेरिकेत आहे आणि दुसरी ऑस्ट्रेलियात आहे.
असे म्हटले जाते.

यातल्या पहिल्या ओळखीत, जरी तसे असले तरी, पहिली दरभंग्याला दिली आहे आणि दुसरी मधुबनीला दिली आहे, असे अज्जिबात सांगीतले जात नाही.
=========================================================
सदर शब्द दुसर्‍याच्या मुखीचे असले तरी, स्त्रीवादी शक्तींचा भयसन्मान* करण्यासाठी काटण्यात आले आहेत.

*पंचमी तत्पुरूष समास.

१० वर्षे अमेरिकेत आहे. गेली २ वर्षे सातत्याने भारतभेटीचा योग आला. त्यामुळे अधिकाधिक चुटपुट लागतेय असं लक्षात आलं. मधे २-३ वर्षं आई वडीलच येत गेले, आणि आमचे जाणे झाले नाही, तेव्हा भारत काहीसा विसरायला झाला होता.
भारतात गेल्यावर मला, इमोशनली "थॉ" झाल्यासारखं वाटतं. तिकडे नातेवाईकांत राग-लोभ, भावना, ह्यांची खूप चर्चा असते. इथे मित्रपरिवारात ते फारसं होत नाही (म्हणजे, रागलोभांबद्दल बोललं जातं, पण प्रत्यक्षात कोणी एकमेकांकडून खूप दुखावलेले वगैरे नसतात, जे भारतात कायमच असतात

राहणीमानातला फरक आता फारसा जाणवत नाही, पण सगळ्यात महत्त्वाचे म्हणजे, पूर्वीच्या अगदी जिवाभावाच्या मित्र-मैत्रिणींकडून/मावशी आत्यांकडून मला अशी अपेक्षा असायची, की त्यांनी इमेल लिहाव्या, माझ्याइतक्या सविस्तर नकोत, तरी त्यांचे रोजचे काही शेअर करतो, तसल्या. त्या काळी व्हॉट्सॅप नव्हते. पण मी इतके लिहायची, तितके आणि तसे प्रत्युत्तर मला माझ्या आई-आजींव्यतिरिक्त कुणाकडूनही मिळाले नाही. भारतात जशी गिफ्टसची अपेक्षा असते, तशी माझी संवाद साधण्याची अपेक्षा होती, पण तिथले कोणीही, कितीही सांगितले तरी, इथल्या रहाणीमानाशी रिलेट करू शकत नाहीत, आणि परिणामी, त्यांनाही आपले रोजचे काही माझ्याशी शेअर करावेसे फारसे वाटत नसावे, किंवा तेवढा इमेल-मेसेजचा उरक नसावा.

मग शेवटी रोजची सुखदु:ख शेअर करणारेच जास्त जवळचे वाटू लागतात. भारतात गेल्यावर त्याच त्या प्रश्नांना उत्तरं देणं, हे सगळ्यात जीवावर येतं. लेखातल्या प्रश्नांकडे दुर्लक्ष केलंय कारण माझी बरीच उत्तरं वरती दिलेल्यांसारखीच आहेत.

हा धागा आणि धाग्यातले प्रश्न जुने (झाले) आहेत ...

आता याच्या बरोब्बर उलट धागा काढला तर काय चित्र दिसेल ..... हे विचारतोय . म्हणजे समजा
मायदेशातील आणि कायम मायदेशातच राहणारी मंडळी जेव्हा काही कामानिमित्त तात्पुरते किंवा मुलांकडे ( उगाचच किंवा पूर्वी नेहमी असलेले ... आज्जीचे कामकरायला )किंवा केसरी छाप जाऊन जेव्हा अम्रीकेत/विलायतेत / आफ्रिकेत / इतर कुठेही ऑस्ट्रेलिया/जपान/टिम्बक्तू इथे कुठे जातात तेव्हा या पूर्वभारतीयांचे काय अटीट्युड दिसले आहेत . मूळ प्रश्नावली बरोब्बर उलटी करा ( किंवा तशीच ठेवा )

तसेच पूर्वभारतीयांना , कायम भारतीयांचे काय अनुभव आले आहेत ...
येऊंद्या ...!!!