समोसे आणि व्हीआयपी समोसा

बिहार मध्ये एक म्हण प्रसिद्ध आहे, " जब तक रहेगा समोसे में आलू, बिहार में रहेगा हमारा लालू". ही आहे समोसेची महत्ता. माझ्या आयुष्याचा सुरवातीचा कालखंड जुन्या दिल्लीत गेला. जुन्या दिल्लीत अनेक बाजारांची नावे त्या बाजारात मिळणार्‍या वस्तूंवर आहे. आम्ही गली तेलियान मधून खाण्याचे तेल विकत घ्यायचो. बतासे वाली गल्लीत साखर, बतासे, गुड, मुरब्बा ते चॉकलेट पर्यन्त गोड पदार्थ मिळायचे. तसेच एका गल्लीचे नाव समोसे वाली गल्ली आहे. या गल्लीत विभिन्न प्रकारचे समोसे मिळतात. त्यात मुगाच्या आणि चण्याच्या डाळीचे समोसे सर्वात जास्त प्रसिद्ध आहेत. हे समोसे काही महीने टिकतात. लोक किलोच्या भावाने हे समोसे विकत घेतात. डाळींचे समोसे चहा सोबत मस्त लागतात. या शिवाय आजकाल लग्नात डाळींचे समोसे स्टार्टर मध्ये ही ठेवले जातात. दिल्लीत लग्नाच्या मेजवानीत किमान आठ ते दहा स्टार्टर ठेवावेच लागतात. या गल्लीतला सर्वात प्रसिद्ध समोसा मख्खन समोसा आहे. मख्खन समोसेचे कवर शुद्ध लोण्याचे असते आणि आत मध्ये मेवा भरलेला असतो. मख्खन समोसे सदैव बर्फावर किंवा फ्रीज मध्ये ठेवावे लागतात. हिवाळ्यात या समोस्यांना खाण्याची मजा काही औरच आहे. तरीही हा व्हीआयपी समोसा नाही.

उत्तम नगरच्या मेट्रो स्टेशन जवळ संध्याकाळी रस्त्यावर दुकान लावणारा एक विक्रेता आज ही दहा रुपयांचे पाच छोटे-छोटे समोसे विकतो. गरीब मजूर इत्यादि हे समोसे विकत घेतात. समोसा खाण्याचा शौक पूर्ण करतात. आमच्या भागात जीवन पार्कच्या एका गल्लीत कॉर्नरवर समोसा विकणार्‍याचे दुकान आहे. याचा समोसा सारणात फक्त बटाटे, तिखट, हिरवी मिरची थोडे अमचूर आणि हिवाळ्यात कोथंबीर असते. पूर्वी दहा रुपयांत आता 15 रूपयांचा एक विकतो. तो दिवसातून किमान दोन ते तीन हजार समोसे विकतो. जुन्या दिल्लीत पूर्वी नावेल्टि सिनेमा हाल होता. कधी काळी याचा मालिक मराठी माणूस होता. व्ही शांतारामचे सर्व सिनेमे इथेच लागायचे आणि सहा-सहा महीने चालायचे. याच भागात एका हलवाईच्या दुकानात समोसे मिळायचे. हा दुकानदार उकडलेल्या बटाट्यांना मैश करून त्यात, कुटलेले धने, काळे मिरे, अनारदाना सहित अनेक मसाले टाकायचा. या शिवाय बारीक कापलेली हिरवी मिरची, कोथंबीर, काजू, बदाम इत्यादि टाकून समोस्याचे सारण तैयार करायचा. तो हिरवी तिखट आणि खजुराची चटणी समोस्यांसोबत द्यायचा. आजही त्या दुकानातील समोस्याचा स्वाद जिभेवर आहे. पंजाबी दुकानदार समोसे थोडे वेगळे बनवितात. काही दुकानदार समोसा सारणात बटाटे सोबत पनीर आणि मटार ही घालतात. समोसे छोले सोबत सर्व करतात. नागपुर इथे दही समोसा खाल्ला आहे. तिथले समोसे विक्रेता प्लेट मध्ये समोसा तोडून त्यात दही आणि हिरवी चटणी टाकून देतात. या शिवाय समोस्याचे अनेक प्रकार देश भरात विकले जात असतील. पण हे व्हीआयपी समोसे नाहीत. दिल्लीच्या शेकडो सरकारी केंटीन मध्ये समोसा सर्वात जास्त विकणारा पदार्थ आहे. आज ही केंटीन मध्ये पाच ते दहा रुपयांत मिळणारा समोसा सर्वात स्वस्त पदार्थ असल्याने सरकारी बाबूंमध्ये लोकप्रिय आहे. इथे समोसा खात चहावर होणार्‍या चर्चेत देशाचे भविष्य ठरते, असे बाबूंना वाटते.

समोसा हा आम जनतेचा नाश्त्याचा पदार्थ आहे. असा माझा गोड गैर समज होता. पण आता कळले समोसा ही फाईव स्टार आणि व्हीआयपी असतो. एका व्हीआयपी समोस्याची किंमत किमान दीडशे रुपये असते. हा समोसा खाण्याचा अधिकार फक्त मोठ्या लोकांना असतो. हे व्हीआयपी समोसे चुकूनही आम जनतेने खाल्ले तर त्याचे त्यांना त्याचे परिणाम भोगावे लागतात. असाच एक किस्सा शिमल्यात झाला. सीआयडी कार्यालयात मुख्यमंत्रीच्या नाश्त्यासाठी आलेले 21 व्हीआयपी समोसे चुकून त्यांच्याच सेक्युरिटीत असलेल्या पोलिसांच्या जवळ पोहचले. त्यांनी चहा सोबत व्हीआयपी समोसे मिटक्या मारत खाल्ले. व्हीआयपी समोसे त्यांना पचणे शक्यच नव्हते. शिपायांनी व्हीआयपी समोसे खाणे हा मोठा गुन्हा ठरला. ह्या गुन्हाचा तपास सीआयडी ने केला. इथेही तपास रिपोर्ट लीक झाली. सीआयडी ने तपासात या घटनेला "इसे सरकार विरोधी कृत्य" म्हंटले आहे. चुकून समोसा खाणे सरकार विरोधी कृत्य? यावरून व्हीआयपी समोसा किती पावरफुल्ल असतो याची प्रचीती सर्वांनाच आली असेल. आता या प्रकरणाचा गाजवाजा भरपूर झाल्याने, काही कर्मचार्‍यांवर राज्य सरकार निश्चित कठोर करणार. असो.