"प्रयास" वरून आठवलं....

आत्ताच प्रयास (http://www.misalpav.com/node/22102) वाचला. ओपरा विन्फ्रे बद्दलचा एक धागा आठवला .(http://www.misalpav.com/node/15853)
विलक्षण आयुष्य, विलक्षण घटना. अधिक काय बोलणार.
तसाच लान्स आर्मस्ट्राँगही आठवला. उत्तम सायकलपटू, ऐन उमेदीच्या काळात(१९७१चा जन्म, १९९६ला कॅन्सरचे निदान झालेले) अवघड ठिकाणी कॅन्सर झालेला. त्याच्या उपचारानेही बराच अशक्तपणा येणार असे डॉक्टरांचे मत. म्हणजे सामान्य निरोगी माणसात जितकी शारीरिक ताकद शिल्लक असेल त्यापेक्षाही हा जरासा कमीच असणार. मग शारीरिक श्रमाची परीक्षा पाहणार्‍या , टोकाचे कष्ट लागणार्‍या सायकलिंग सारख्या खेळात प्रावीण्य तर अगदी दूर. अशक्य. काही चमत्कार घडला तरच तो पुन्हा थोडीफार सायकल चालवेल असे वाटलेले. पण खेळावर निःसीम प्रेम आणि असामान्य जिद्द ह्याची शिदोरी गाठीशी. पठ्ठ्याने प्रयत्न चालूच ठेवले आणि बघता बघता काहीच काळात त्याने सायकल हाती घेतली. पुनश्च श्रीगणेशा केला. इथून पुढे त्याने पुन्हा यशोशिखर गाठण्याचा प्रयत्न करणे म्हणजे खुळेपण ठरेल असेही कित्येकांना वाटले. साल १९९९ उजाडले आणि साहेब "टूर द फ्रान्स" ह्या जगातल्या सर्वात मोठ्या सायकलिंग स्पर्धेत विजेते ठरले!! अरे हो, हे टूर द फ्रान्स म्हणजे काय? साधारण ३२०० किलोमीटर्सची सायकलिंग एकट्याने करायची. स्पर्धा काही आठवडे चालणार!
गंमत पुढेच आहे. १९९९ ते २००५ असे सलग सात वेळा तो हे जिंकला! शेवटी अपराजित म्हणूनच रिटायरही झाला. इतर ठिकाणी त्याची तुलना केवळ सचिन,विश्वनाथन आनंद, कॅस्पराव्,पेले- मॅराडोना ह्यांच्या भीमपराक्रमाशीच होऊ शकते.
आजवर ही स्पर्धा त्याच्याशिवाय कुणीही इतक्या वेळेस जिंकलेली नाही. इतर काही जणांनी ५ वेळेस जिंकलेली आहे.
प्रतिकूल परिस्थितीने त्याच्यापुढे गुडघे टेकले.
.
.
सुधा चंद्रन... बालवयातच एक नर्तिका म्हणून प्रचंड लौकिक झालेला. पुढे जाऊन खरोखर फार मोठी जागतिक जागतिक कीर्तीची नर्तिका होणार असा सगळ्यांना विश्वास. ऐन वयाच्या विशीतच ह्या नर्तिकेच्या पायाला कुठल्याशा उपचारादरम्यान गँगरिन असल्याचं सापडलं. गँगरिन म्हणजे जखमी शरीर सडू लागणे. तो भाग काढला नाही तर हळूहळू संपूर्ण शरीर सडत जाऊन मरते. महाभारतात आधी मांडी फुटली, गँगरिन झाला आणि मग हलाखीने,वेदनेने दुर्योधन मेला, तसाच.
पाय गेले स्वप्नं पंगू होत नाहीत. आवडील, ध्यासाला,वेडाला उडायला शरीरापेक्षाही वेगळीच मानसिक घडण हवी असते. ती असेल तर शरीर दुय्यम ठरू शकते. प्राप्त परिस्थितीतही पुढे जाऊया अशी आशा धरून तुटलेल्या पायाच्या ठिकाणी लाकडी जयपूर फूट लावून तिने पुन्हा ठेका धरला. पुन्हा एकदा संगीत अंगात भिनू लागले. त्याही स्थितीत अत्युत्तम अशी कला सादर करणार्‍या सुधाची देश विदेशात इतकी ख्याती पसरली विविध खंडांत तिला आमंत्रणे आली. युरोप, अमेरिका इथेही तिचे प्रयोग झाले. "पाय तुटला" असे फार काळ वाटून न घेता "अजूनही बरेच शरीर शिल्लक आहे. ह्यायोगे मी संगीताचा आनंद घेऊ शकते. ह्या शिल्लक शरीराला त्या ताला झोकून अजूनही जो शरिरापलीकडील आनंद मिळवायचाय तो मिळवता येईलच की." असं वाटणं हीच तिच्या दुसर्‍या इनिंगची नवसंजीवनी तर नसेल?
.
.
शास्त्रीय संगीताच्या मैफिलींचं लहानपणापासूनच आकर्षण असणारा एक चिमुरडा. चार चौघात त्याची तारीफ होते गाण्याबद्दल आणि ऐन मोठा झाल्यावर तारुण्याच्या मध्यात क्षयरोग झाल्यानं थेट फुफ्फुसांवर हल्ला होऊन त्या काळात नवीनच शोधल्या गेलेल्या क्षयाच्या उपचारांमुळे त्याचा जीव तर वाचतो., पण फुफ्फुसांवर कायमचा मोठा आघात झालेला. लांब, पल्लेदार चालणार्‍या शास्त्रीय संगीताच्या मैफिलीत जाण्याचं स्वप्न पार धुळीला मिळालं. सगळ्या आशा संपल्या. आता तर ह्या गायकाला फार "चलता है" ह्या क्याटेगरीत पोचण्यासाठीही प्रयत्न करावे लागणार इतका आजाराचा परिणाम वाटलेला. आता काही नाही असच वाटू लागलं.
वाटू लागलं,.... पण कुणाला? इतरांनाच! स्वतः त्या गायकाच्या गावीही हे दु:ख नसावे. "गायला आवडते. मी गाणार. आजारी पडलो तर अंथरुणावर संगीताचा ध्यास घेणार. फुफ्फुसं कमी ताकतीची झाली तर आहे त्या ताकतीनं गाणार. एक फुफ्फुस बंद पडलं तर दुसर्‍यानं होता होईल तेवढं गाणार." असं काहीसं खूळ डोक्यात असेल तर काय होणार?
चार चौघांसारखं मग तो तसं गाऊ शकला नाही. पण म्हणून काय झालं.? त्यानं स्वतःची अशी एक सुरेल पण तुटक्-तुटक वाटेल अशी शैली निर्माण केली! त्या शैलीचा तो स्वतः जनक बनला. अरे हो, त्याचं नाव सांगायचं राहिलं.
--पं कुमार गंधर्व.
.
.
अशी जगभरातली शेकडो उदाहरणं देता येतील. मागे एकदा एका गिरीप्रेमी मिपाकरानं सांगितल्या प्रमाणं एका डोक्यात अस्सल ट्रेकिंगचं वेड चढलेल्या कुणीतरी आपले हातपाय गमावलेले. मग? आता फिटली का हौस जन्माची? जिरली का जिद्द? तर नाही. महाशय ट्रेकिंग करतच आहेत. हात पाय नाहीत, तर नाहीत. ते दाताने दोर व इतर साधने धरत हे करतात.
अजूनही कुठल्याशा महिलेचा किस्सा ऐकलाय. सर्व खंडातील एकूणएक सर्वोच्च शिखरे पालथी घालताना कधीतरी तिने पाय गमावला. त्यानंतर विशेष अतिरिक्त मदतीशिवाय पुन्हा ती ही सर्व शिखरे चढून आली.
आख्ख्या युरोपातली प्रमुख विरोधी राष्ट्रे जिंकल्यानंतर नाझी जर्मनीने १९३९- १९४० मध्ये संपूर्ण केले.एकाकी पडलेल्या ब्रिटनवर केंद्रित केले. अमेरिकाही युद्धात उतरलेली नव्हती. लंडानवर तुफान बॉम्बहल्ले होताना पाहून ब्रिटन नक्कीच गुडघे टेकेल असे कित्येकांना वाटले. पण लंडनने त्यानंतर अत्यंत हिमतीने अचाट असा दिलेला लढा "बॅटल ऑफ ब्रिटन" ह्यानावाने जणू दंतकथा बनून गेला.

पडलेला प्रश्न एकचः- अशा असामान्य समस्या मानवात लपलेल्या असामान्य धैर्याला किंवा कुलूप लावलेल्या एखाद्या गुणसूत्राला क्वचित जागे करते काय?
त्याच घटनेला इतरही तसेच सामोरे गेले असते का? ही जिद्द येते कुठून? मानसशास्त्र काय म्हणते ह्याबद्दल.
तुम्हालाही काही विलक्षण उदाहरण ठाऊक असतील, आठवत असतील तर अवश्य सांगावीत.

टीप :- १.जवळपास सर्वच माहिती गप्पांतून, ऐकण्यातून, कार्यक्रमांतून समजलेली आहे. लिखित स्रोत नाही. शिवाय
कुठल्याही विषयाची नीटशी मांडणी करणे अजूनही शिकतोच आहे. चुभूदेघे.
२.मनोगताचा शुचि वापरूनच चर्चा प्रस्ताव टाकला आहे.

Taxonomy upgrade extras: 
field_vote: 
3
Your rating: None Average: 3 (1 vote)

चर्चाप्रस्तावाची प्रस्तावना आवडली.
'तो ट्रिगर' नेमका कधी फाय्र होतो? प्रत्येकात तशी जिद्द दडलेली असते की काहींच्या स्वभावाचे ते वैशिष्ट्य झाले वगैरे प्रश्न नेहमी पडतात.
बाकी सविस्तर प्रतिसाद/ इतर आठवलेली उदाहरणे चर्चे दरम्यान देत राहिनच!

  • ‌मार्मिक0
  • माहितीपूर्ण0
  • विनोदी0
  • रोचक0
  • खवचट0
  • अवांतर0
  • निरर्थक0
  • पकाऊ0

- ऋ
-------
लव्ह अ‍ॅड लेट लव्ह!

लान्स आर्मस्ट्राँगने performance enhancing drugs घेतल्याची बातमी सध्या मिडीयात झळकते आहे.
http://www.bbc.co.uk/sport/0/cycling/18666839

या बाबतीत फक्त मनुष्यांच्याचीच गुणसूत्र असतात का सर्वसामान्य जिवंत प्राण्यांचीच तगण्याची वृत्ती असते. इतर प्राण्यांमधे आत्महत्या करण्याची उदाहरणं दिसत नाहीत. रस्त्यात अनेकदा लंगडी कुत्री दिसतात. आपल्याला त्याच्याकडे पाहून 'अरेरे' वाटतं, पण तो कुत्रा मात्र व्यवस्थित जगतो.
अशा प्रकारची परिस्थिती ओढवलेले मोजकेच लोकं विजिगीषु वृत्ती दाखवतात, वेगळं स्थान निर्माण करतात म्हणून त्यांची उदाहरणं द्यावीशी वाटतात. अन्यथा सगळीकडे असंच दिसलं असतं तर त्यांची किंमत आज आहे तेवढी राहिली नसती. आत्महत्या करणारी माणसं दिसली नसती. या लेखांमधे ज्यांच्याबद्दल लिहीलेलं आहे त्या लोकांमधे काहीतरी खास आहे.

  • ‌मार्मिक0
  • माहितीपूर्ण0
  • विनोदी0
  • रोचक0
  • खवचट0
  • अवांतर0
  • निरर्थक0
  • पकाऊ0

---

सांगोवांगीच्या गोष्टी म्हणजे विदा नव्हे.

@ऋषिकेश :-
ट्रिगर बद्दलच तर सगळा सवाल आहे. तो एखाद्याचाच होतो का? आणि एखाद्याचाच का होत असावा?

@अदिती:-
ड्रग्ज घेतले असा आरोप होतो आहे; पण निव्वळ ड्र्ग्ज तुम्हाला "ऑल टाइम ग्रेट " कसे बनवतील?

या बाबतीत फक्त मनुष्यांच्याचीच गुणसूत्र असतात का सर्वसामान्य जिवंत प्राण्यांचीच तगण्याची वृत्ती असते. इतर प्राण्यांमधे आत्महत्या करण्याची उदाहरणं दिसत नाहीत. रस्त्यात अनेकदा लंगडी कुत्री दिसतात. आपल्याला त्याच्याकडे पाहून 'अरेरे' वाटतं, पण तो कुत्रा मात्र व्यवस्थित जगतो.
इतर प्राणी "नेणीवेत"* जगतात. "जाणीव" ही माणसाला मिळालेली देणगी आहे. विचार करु शकणं, अत्यंत अधिक उन्नत मनोवस्था असणं हे माणसाचच लक्षण आहे, त्यासोबतच विचार्/मन नॅचरल इंस्टिंक्ट्सवर हावी होणं हे माणसातच दिसतं. आत्महत्या त्यामुळे माणूसच करतो.

*अचानक अर्ध कच्च्य्या वयात ऐकलेले अध्यात्म उफाळून आले.

  • ‌मार्मिक0
  • माहितीपूर्ण0
  • विनोदी0
  • रोचक0
  • खवचट0
  • अवांतर0
  • निरर्थक0
  • पकाऊ0

--मनोबा
.
संगति जयाच्या खेळलो मी सदाहि | हाकेस तो आता ओ देत नाही
.
memories....often the marks people leave are scars

ट्रिगर बद्दलच तर सगळा सवाल आहे. तो एखाद्याचाच होतो का? आणि एखाद्याचाच का होत असावा?

जर असा ट्रीगर प्रत्येकालाच मिळत असेल पण तो समजण्याची/ समजूनही त्यावर अंमल करण्याची कुवत प्रत्येकात नसावी असे होत असेल का?

  • ‌मार्मिक0
  • माहितीपूर्ण0
  • विनोदी0
  • रोचक0
  • खवचट0
  • अवांतर0
  • निरर्थक0
  • पकाऊ0

- ऋ
-------
लव्ह अ‍ॅड लेट लव्ह!

मला तरी असंच वाटतं. तगून रहाणं सगळ्यांमधेच उत्क्रांतीमधून येतं, पण त्यासाठी कष्ट घेण्याची किती लोकांची तयारी असते? खुरडत जगणारेच चिकार नसतात का?

मनः लान्स आर्मस्ट्राँगने prohibited substances घेतली असतील आणि त्याची सर्व टायटल्स परत घेतली तरीही त्याच्यामधली विजिगीषु वृत्ती कमी होते असं मला वाटत नाही. कर्करोग झाला म्हणून तो रडत बसला नाही आणि पुढे काहीतरी करण्याची इर्षा त्याने दाखवली इथेच तो वेगळा ठरतो. यशस्वी होणं न होणं हे सर्वस्वी वेगळं आहे.
बाकी ते जाणीव, नेणीव वगैरे मला समजत नाही, आत्ताही समजलं नाही. त्यातून या जाणीवा-नेणीवा जे काही कुत्र्याला नाही त्यामुळे कुत्र्यांमधे आत्महत्या होत नाहीत, तर कुत्रे माणसांपेक्षा या बाबतीत श्रेष्ठ असं म्हणावं का?

  • ‌मार्मिक0
  • माहितीपूर्ण0
  • विनोदी0
  • रोचक0
  • खवचट0
  • अवांतर0
  • निरर्थक0
  • पकाऊ0

---

सांगोवांगीच्या गोष्टी म्हणजे विदा नव्हे.