अपर्णा रामतीर्थकर

या रामतीर्थकर बाईंनी एका अ‍ॅवॉर्ड विनिंग शिक्षिकेचे उदाहरण दिलेले आहे. त्या शिक्षीकेचा सासरा रामतीर्थकर बाईंच्या संस्थेत येऊन खायला मागतो. ही शिक्षिका फ्रीज व स्वैपाक घरास कुलुप लावून निघुन जाते. आणि मग रामतीर्थकर बाई प्रश्न विचारतात की - उपयोग काय तुमच्या अ‍ॅवॉर्ड चा ?

तो सासरा एकदम सद्गुणाचा पुतळा आहे की एक खलपुरुष आहे ते मात्र गुलदस्त्यातच ठेवले रामतीर्थकर बाईंनी.

तो सासरा जर धोपटून काढायच्या लायकीचा असेल तर ?

तो सासरा - किंवा एकंदरीत वयाने मोठी असलेली व्यक्ती हे परफेक्ट शिवाय दुसरे काही असूच शकत नाही - असे रामतीर्थकर बाईं थेट म्हणत नाहीत - पण तसेच दिसतेय.

रामतीर्थकर बाई कुटुंबसंस्था टिकवणे म्हणजे ती एका विशिष्ट पद्धतीनेच टिकवणे -बाईनेच हे केलं पाहिजे नि पुरूषानीच ते केलं पाहिजे- या एका साच्याचा पुरस्कार त्या करतात जो अजिबात पटत नाही. या 'साच्याच्या' विरोधात मी आहे.
त्या जे कौटुंबिक प्रश्न आजच निर्माण झाल्यासारखा आव आणतात तो खोटा आहे. पूर्वीच्या काळी-अगदी त्यांची आई जेव्हा चार भिंतीत 'ब्रेनवॉश्ड समाधानी' आयुष्य जगल्या तेव्हाही कौटुंबिक कलह होतेच-थोड्या वेगळ्या प्रकारे ते दिसत असतील किंवा व्यक्त होत असतील. मुळात या प्रश्नांना सोडवायचे असल्यास कुटुंबाचा जो जीव घुसमटेल इतका विळखा आहे तो सैल करणे हाच उपाय आहे असं मला वाटतं. ही साचेबद्ध कुटुंबसंस्था बळकट असतानाचा नेमका कोणता 'गोल्डन पिरिएड' होता जो आता अचानक जातोय असं वाटतय ?

माणुसकी सोडून वागू नये हे मान्यच आहे. पण त्यांचा फक्त तेवढाच मुद्दा नाहिये.

नवरा घरातून पळून गेलेल्या अमेरीकन स्त्रिया पहाण्यात आहेत. बेबंद (हवे ते खा/ल्या/वागा) असे जीवन जगणार्‍या या स्त्रिआयांच्या आयुष्याला विशेष वळण पाहीले नाही.

ह्या स्त्रिया नवरा पळून गेला म्हणून बेबंद वागल्या, की त्या बेबंद होत्या म्हणून नवरा पळून गेला? शिवाय बेबंद म्हणजे नेमक्या कशा वागतात ह्या स्त्रिया?
मुद्दा असा की जे बेबंद वागतात (मग ते पुरूष असोत की स्त्री) त्यांच्यावर खरंच कुणाचा धाक असणार आहे का?

रामतीर्थंकर बै काही(ही) वाचत असतील याची शक्यता कमीच तरी समजा त्यांनी ही चर्चा वाचली तर त्यांना आनंदातिशयाने [(अधिक) वेडाचा] झटका येऊ शकतो (होय तर.. आनंदातिशयच! त्यांच्या एरवी एकतर दुर्लक्ष नैतर पूर्णपणे स्वीकार केले जाण्याची शक्यता असलेल्या विचारांवर इतके मंथन त्यांनी कल्पिले नसावे! )

अपर्णाआईंना ट्यार्पी मिळाला!
सर्वांचे अभिनंदन..
अवांतर - उद्या असाच एखादा अर्पण रामतीर्थकर पुरुषांना जर ह्याच गोष्टी सांगू लागला तर काय मजा येईल!

कोणतीही प्रतिक्रिया व्यक्त करण्याआधी या बाईंचे भाषण ऐकायचे असे ठरवून जे स्वपीडन (की काय) करून घेतले त्याला तोड नाही! बाई हीच बाईची शत्रू असते याच्यावर विश्वास बसावा असे भाषण आहे.
बाई नुसत्या फेकूच नाहीत तर महाचलाख आहेत, माणसं जपा म्हणून सांगताना आपल्याला आयुष्यात (नवरा आणि मुलगा सोडून...अर्थातच) भेटलेल्या प्रत्येक माणसाचा इतका उघड आणि भयंकर अपमान करताना आपल्या विचारातल्या महाभयंकर विसंगती इतक्या चलाखीने लपवितात की त्याला तोड नाही. शिवाय "मी माझ्या नवर्याला घाबरते" हे जे त्या म्हणतात ते धडधडीत असत्य असले पाहिजे! हे भाषण "इट्स सो बॅड ..." धाग्यात शोभून दिसेल असेच आहे याबद्दल खात्री पटली पण त्यांच्या 'भयंकर' विचारांना टाळ्या पिटणारी माणसे पाहून मळमळायला लागले.
त्यातले "चांगले तेवढे घ्या" असे म्हणणे म्हणजे नक्की काय घ्या हे कळलेच नाही. बरं... अनेक सनातनी विचारांची माणसे असतात पण निदान स्वतःच्या विचारांशी तरी प्रामाणिक असतात. इथे ही बाई एकीकडे "बायकांना शिकविणे किंवा शिकलेली बायको करणे अनावश्यक आहे" वगैरे म्हणताना स्वतःचे शिक्षण मात्र कान किटेपर्यंत ऐकवत बसते, आधी घरचं (म्हणजे नवर्याचं आणि मुलाचं) करायचं म्हणते आणि मग नवरा संधिवाताने घरी असताना मी ४७५ दिवस सगळीकडे भाषणे देत (समाजहितासाठी हो!) फिरते म्हणून सांगते. त्यांच्या विचारांचा प्रतिवाद करत बसणे वगैरे म्हणजे कुठून सुरवात करायची असे होऊन जाते पण त्यांना "जे काही आजकालचे आहे" त्याबद्दल आणि एकूण शहरी स्त्रीयांबद्दल जी घॄणा वाटते ती पाहून खरंच काळजी वाटली. एवढा संताप, एवढी घृणा पसरविणारी असली भाषणे ऐकणारी आणि टाळ्या पिटणारी माणसे नक्की कोणत्या युगांत वावरतायत? स्त्रीयांवर होणारा अन्याय थांबविणारे कायदेच कुटुंबव्यवस्था मोडीत काढतायत असले जे काही भयंकर निष्कर्ष त्या काढतायत ते पाहून बोलतीच बंद झाली.
माझा वैयक्तिक लग्नव्यवस्थेवर विश्वास आहे पण हे भाषण ऐकल्यापासून मला माझीच मते परत तपासून घ्यावीशी वाटायला लागलीत आणि आता तातडीने ब्रर्म्युडा घालून, वाईनचा ग्लास भरून घेत नवर्याला घर साफ करायला सांगून कोचावर लोळत मस्त सिनेमा पहावासा वाटतोय!
सारिका, तुम्हाला एक प्रामाणिक प्रश्न...तुम्हाला यातले नक्की काय घ्यावेसे वाटले? त्या सांगत असलेल्या प्रत्येक तथाकथित 'चांगल्यामागे' मला अतिशय 'अन्यायकारक', 'स्वस्तुती करणारी', द्वेषाने भरलेलीच भाषा दिसतेय. 'मी म्हणते म्हणून' आणि 'मी सोडून बाकी सर्व मूर्ख' ही शैलीतर खासच!

अपर्णा रामतीर्थकर बार्इंचा उपदेश ब्राह्मण समाजासाठी आहे. ब्राह्मणांनी ब्राह्मण वकीलच लावावा म्हणजे ब्राह्मणांचा पैसा ब्राह्मणांच्या घरात राहील, असे त्या म्हणतात. पण, त्यांच्या विवेचनाचा मुख्य रोख हा नाही. त्या संस्कार आणि परंपरा याबाबत जेव्हा अत्याग्रह धरतात, त्यासाठी विविध पातळ्यांवरचा युक्तिवाद करतात, तेव्हा त्यांना म्हणायचे असते की, ब्राह्मण मुलींनी ब्राह्मण मुलांशीच विवाह करायला हवा. फेसबुकावर कार्यरत असलेल्या विविध ब्राह्मण गटांमध्येही हा एक कॉमन इन्सिस्टन्सचा विषय सध्या दिसून येतो. हा मुद्दा इतका तीव्र आहे की, अनेक फेसबुकी ब्राह्मण गटांनी या विषयावर चर्चा करण्यासच बंदी घातली आहे.

या समस्येमागील कारणे समजून घेतली पाहिजेत. आंतरजातीय प्रेम विवाह करणार्‍या मुलींत ब्राह्मण मुलींचे प्रमाणात सर्वाधिक आहे. १० कुटुंबांमागे किमान एक कुटुंब मुलगी दुसर्‍या जातीतील तरुणासोबत पळून गेल्याचे दु:ख झेलत असते. (हे माझे निरिक्षण आहे.) दु:ख झेलत असते, असा शब्दप्रयोग मी जेव्हा करतो, तेव्हा माझा प्रेमविवाहाला विरोध आहे, असे कोणी समजू नये. मात्र, आपला समाज हा आजही कंझर्वेटिव्ह आहे, हे ही समजून घेतले पहिजे. मुलगी परजातीतील तरुणासोबत जाते, तेव्हा तिच्या कुटुंबाला प्रचंड मानहानी सोसावी लागते. धाकट्या बहिणी लग्नाच्या असतील, तर संकटेच संकटे उभी राहतात.

ब्राह्मण मुलींचे प्रेम विवाह करण्याचे प्रमाण जास्त का आहे?
लग्नाचे वाढलेले वय हे एक कारण त्यामागे आहे. माझ्या निरीक्षणाप्रमाणे ब्राह्मणांमध्ये मुलींच्या लग्नाचे सरासरी वय २४ वर्षे असावे. इतर जातींत ते १६ ते १८ च्या पुढे नाही. वय वाढल्यामुळे वैयक्तिक निर्णय घेण्याची समज वाढत जाते. त्यातून प्रेम विवाह घडतात. मुलींच्या परजातीतील प्रेमविवाहांमुळे ब्राह्मण समाजात समस्या निर्माण झाल्या आहेत. बेताची स्थिती असलेल्या तरुणांना लग्नासाठी मुलीच मिळत नाहीत. माझ्या एका मित्राचा भाऊ ४५ वर्षांचा झाला आहे, त्याचे अजून लग्न झालेले नाही. मुलींची लग्ने १८ व्या वर्षीच करून टाकायला हवीत, असे जेव्हा अपर्णाबाई म्हणतात, तेव्हा त्यामागील ही पार्श्वभूमी समजून घेतली पाहिजे. रामतीर्थकर बाई लोकप्रिय का होत आहेत, याचे कारणही याच समस्येत आहे.

परजातीतील मुलांशी ब्राह्मण मुलींनी लग्न करावे की करू नये, हा वादाचा मुद्दा आहे. तथापि, माझे वैयक्तिक मत असे आहे की, ब्राह्मणच नव्हे, तर सर्वच जातीतील मुला-मुलींनी आपल्या जातीतील जोडीदार निवडणे अधिक श्रेयस्कर आहे. प्रेमविवाहाने कुटुंबाची होणारी ससेहोलपट विदारकच असते. शिवाय, प्रेमविवाह केल्याने जाती संपतील, असे जर कोणाला वाटत असेल, तर तो एक भ्रम आहे. जोपर्यंत हा देश राहील, तोपर्यंत जाती राहतीलच. त्यामुळे उगाच भाबडेपणा उराशी बाळगण्यात काहीच अर्थ नाही.

(शक्ती कपूर ष्टाईल) आऊ....दोनशे!

(सरपंच निळू फुले ष्टाईल) अपर्णाआईंचं अभिनंदन

अजोंच्या एकही प्रतिसादाविना दोनशावर पोचलेली चर्चा हा ऐसीच्या इतिहासात सुवर्णाक्षरांनी लिहायचा क्षण आहे.

राम'तीर्थ'कारणी लागले, लोक प्राशन करुन बरळायला लागलेत.