शब्दांचे अर्थ, प्रतिशब्द, पर्यायी शब्द, भाषांतर वगैरे - भाग ६
व्यवस्थापकः
आधीचा धागा लांबल्यामुळे पुढील धागा काढला आहे.
या आधीचे धागे: भाग १ | भाग २ | भाग ३ | भाग ४ | भाग ५
----
"यातच/ हीच खरी गोम आहे" याचा मूळ अर्थ काय आहे? ही फ्रेज नेमकी कोणकोणत्या संदर्भात वापरता येते, आणि थोडी स्लँग आहे का? "And that is the heart of the matter" असाच त्याचा अनुवाद करावा की संदर्भाप्रमाणे गोपनीयतेचा, कटकारस्थानाचा अर्थ त्यात येऊ शकतो?
क्रक्स ऑफ द मॅटर, टिपिकली इन
क्रक्स ऑफ द मॅटर, टिपिकली इन द काँटेक्स्ट ऑफ सम ट्विस्ट व्हिच इजंट अपॅरंट, उदा.
दोन वर्षांनी फ्लॅटचे भाव वाढले तरी विकून फायदा होत नाही यातच खरी गोम आहे.
"हीच त्यातली मख्खी आहे" हाही वाक्प्रचार क्वचित वाचनात आलेला आहे.
माहिष्मती साम्राज्यं अस्माकं अजेयं
बाकी ठीक आहे, पण ह्या
बाकी ठीक आहे, पण ह्या वाक्याचा अर्थ लागला नाही
?
या वाक्यात न समजण्यासारखं काय आहे हे कळलं नाही
भाव तर वाढले म्हणायचे मग
भाव तर वाढले म्हणायचे मग फायदा होत नाही असे का? नक्की काय "गोम" आहे?
टॅक्सेस?
इन्फ्लेशन, टॅक्सेस, ब्रोकर किंवा एजंटची फी अशी अनेक कारणे असू शकतात.
(No subject)
"हीच त्यातली मख्खी आहे" हाही
हे त्यातली "मेख" आहे, हा तो शब्द आहे. मक्खी अथवा माशी या अर्थी तो नक्कीच नाही. ब्याटोबा, तुमच्यासारख्या भाषाअभ्यासकाकडून अशी ऐकणचूक अपेक्षित नव्हती.
-: आमचे येथे नट्स क्रॅक करून मिळतील :-
ऐकण्यात चूक नाही आडकित्ताजी,
ऐकण्यात चूक नाही आडकित्ताजी, मक्खी आणि मेख यांच्यातला फरक का मला माहिती नाही? मक्खी हाही शब्द वाचनात आलाय पण मेखेच्या तुलनेत फ्रीक्वेन्सी नगण्य आहे इतकेच.
माहिष्मती साम्राज्यं अस्माकं अजेयं
तेच म्हटलं.
लिहिणार्याने गडबड केली असाच अर्थ होतो मग. कारण तुपात पडलेली नसेल, तर अशा संदर्भातली मख्खी निरर्थकच वाटते.
-: आमचे येथे नट्स क्रॅक करून मिळतील :-
आह. ट्विस्ट हवे. थँक्स.
आह. ट्विस्ट हवे. थँक्स.
व्युत्पत्ती, प्रचलित अर्थ
"गोम" म्हणजे सुरवंटासारखा (केसाळ खूप पाय असलेला, पण सुरवंटासारखा मऊ नसतो) जिवाणू (अजूनही या अर्थाने शब्द वापरतात.)
व्युत्पत्ती : मोल्सवर्थच्या वर्णनानुसार घोड्याच्या अंगावरती उलट्या दिशेने वाढणार्या क्वेसांची रेघ असली (ती गोमेसारखी दिसते), तर ती घोड्यातली त्रुटी असते, अशुभचिन्ह असते. (हे चिन्ह असले तर घोडा विकत न घेण्याकडे निर्णय झुकावा.)
तर लाक्षणिक/औपमिक अर्थ : सहज न लक्षात येणारी पण महत्त्वाची वाईट बाब.
("त्यातली गोम अशी" असा वाक्प्रचार वापरला, तर प्रचलित उपयोगही कुठल्या वाईट तपशिलाबाबतच असतो, चांगल्या तपशिलाबाबत नव्हे.)
ही अर्थ व्युत्पत्ती बरोबर
ही अर्थ व्युत्पत्ती बरोबर वाटतेय मग.
+१
अर्थाकरता +१.
गोम म्हणजे सेंटीपीड.
-Nile
आता 'मेख'चीपण व्युत्पत्ती
आता 'मेख'चीपण व्युत्पत्ती सांगा. म्हणजे 'गोम' वाईट अर्थानं वापरतात, तसा 'मेख' चांगल्या अर्थानं वापरता येईल का, याचा सोक्षमोक्ष लागून जाईल. (बादवे, सोक्ष बोले तो?)
-मेघना भुस्कुटे
***********
तुन्द हैं शोले, सुर्ख है आहन
मेख म्हणजेच पाचर, खुंटी आणि
मेख म्हणजेच पाचर, खुंटी आणि तत्सम लाकडी आकार. चाकात घातली की खीळ.
जनरली अशा आकाराच्या वस्तू अर्धवट कापलेले/ तोडलेले परत जुळू नये म्हणून त्यात खोचून ठेवतात. चाकाची खीळ (आस किंवा मधला पिव्हॉट नव्हे.. तर चाक बाहेर निखळू नये म्हणून अडवणूक म्हणून लावलेली खिट्टी) , असे एकूण अडवणूक करणारी बारीकशी रचना.
तेव्हा वरुन सर्व स्मूथ दिसले तरी अमुक एक गोष्ट त्यात अशी आहे की तिच्यामुळे ऑब्व्हियस अपेक्षित असे ते घडू दिले जाणार नाहीये (उदा चाक निसटणे).
अशी जी तुलनेत छोटीशी पण मोक्याच्या ठिकाणी ठेवलेली परिणामकारक गोष्ट म्हणजे मेख.
ओके! आभार. म्हणजे 'गोम'
ओके! आभार. म्हणजे 'गोम' नकारार्थी, तर 'मेख' होकारार्थी. बाकी वापर अगदी एकसारखाच. मस्त.
-मेघना भुस्कुटे
***********
तुन्द हैं शोले, सुर्ख है आहन
मेख हा वाईटच असेल असे नव्हे.
मेख हा वाईटच असेल असे नव्हे. लाकडातली पाचर वाईट अर्थाने (देशाला स्वातंत्र्य दिले, पण विभाजनाची मेख मारुन ठेवली, ज्यायोगे एकत्र येऊ नये)
एखाद्या सवलतीच्या / कायद्याच्या स्वरुपाचा गैरफायदा घेतला जाऊ नये म्हणून अट घालून ठेवणे (जो माझ्या मतिमंद मुलाला सांभाळेल त्यालाच माझी इस्टेट मिळेल) अशी मेख कदाचित चांगल्या उद्देशानेही असू शकते.
खीळ घालणे ही रचना अनेकदा
खीळ घालणे ही रचना अनेकदा प्रगतीचा वेगच थांबवणे अशा अर्थानेही वापरली जाते. माझ्या मते ते चूक आहे. बेताल किंवा वाहवत जाणे (चाक निखळणे) हा भाग टळावा आणि इष्ट दिशेत गती चालू रहावी म्हणून नियंत्रण लावणे अशा अर्थाने तो वापरला गेला पाहिजे.
मेख मारणे
हा वाकप्रचार नकारार्थीच वापरलेला पाहिला आहे. चुभूदेघे
-Nile
एकूण "लिमिटिंग फॅक्टर",
एकूण "लिमिटिंग फॅक्टर", "मर्यादा", "सरळसोट तर्काने वाटेल असा परिणाम घडू न देता त्यावर नियंत्रण आणणारा छुपा लहान घटक" असा अर्थ आहे. वापर कोणत्याही अँगलने केला जाऊ शकतो.
ग्यानबाची मेख हा ज्ञानेश्वरांच्या ओवीच्या (चुभूदेघे) रचनेतल्या डीटेलिंगचा भाग आहे. या रचनेचे बारीक बारीक नियम अत्यंत कडकपणे पाळले गेले असल्यासच त्याला मान्यता मिळणे या अर्थी तो मेख शब्द आहे. एरवी फ्री फ्लो काव्य घडलं असतं पण इथे त्यावर कंट्रोल आला आहे, अशा अर्थाने.
मेख
शब्दरत्नाकरमध्ये मेख (फा-म्हणजे फारसी) = खुंटी असा अर्थ आहे. आणि 'न सुटणारे कोडे' असाही. त्यासाठी 'तुकाराम बोवाची मेख' ह्या वाक्प्रचाराचे उदाहरण आहे. मेढ म्हणजे दुबेळके असलेले लाकूड, आधारस्तंभ असा अर्थ आहे. विश्वनाथ खइरेंच्या एका लेखात मेख हा शब्द मेध(यज्ञपशु, आहुति, बळी) वरून आला आहे असे म्हटले आहे. उदा अश्वमेध. पुढे असे लिहिले आहे की यज्ञयागात मेधासाठी एक बळकट लाकूड अथवा खुंट पुरत असत. त्याला पशू बांधून मग त्याची हत्या होई. पुढे पुढे ह्या खुंटालाच मेध, मेढ, मेख म्हणू लागले. प्रत्येक शुभ कार्यात मंडप उभारताना ही मेख किंवा मेढ पुरणे/ मारणे हा मुहूर्तमेढविधी आजही आहे आणि तो प्राचीन यज्ञप्रथेचा आणि पशुबलीचा अवशेष आहे. पुढे 'मेख'चा अर्थ सारतत्त्व, कोडे, पाचर, अडथळा असा बदलत गेला. ग्यानबाची मेख म्हणजे ज्ञानेश्वरांचा खरा उपदेश, किंवा सार, जे आधारस्तंभ असून बळकटपणे आत पुरलेले आहे, लेचेपेचे तकलादू नाही आणि कोणाला सहसा उमगत नाही.
पण शब्दरत्नाकरात फारसी मूळ म्हटले आहे ते कोणते हे मोल्स्वर्थबाबाला नक्की ठाऊक असेल. किंवा जुनी फारसी आणि जुने संस्कृत एकमेकांना खूप जवळचे असल्याने दोन्हीकडे समान मुळे सापडण्याची शक्यता असतेच.
मला गोम = centipede माहित
मला गोम = centipede माहित होतं, आणि मोल्सवर्थही पाहिलं, पण त्याचा crux of the matter शी कसा संबंध जोडला गेलां हे कळलं नाही.
असो. पाचगणीत लहानपणी खूप गोम (गोमा?) दिसायच्या. कानात गेल्या तर बहिरं करतात, त्यांच्या जवळ जाऊ नका असे सगळे सांगत. अजूनही एक दिसली की कानात काहीतरी वळवळल्याचा भास होतो.
'रब' दा वास्ता
अनौपचारिक अनुवादात हॅम्लेटच्या स्वगतातले 'Ay, there's the rub' वापरता येऊ शकेल.
(To die — to sleep. To sleep — perchance to dream: ay, there’s the rub!)
ह्या 'रब'विषयी थोडी अधिक माहिती:
The origin is the ancient game of bowls (which Americans may know as lawn bowling; nothing to do with tenpin bowling). A rub is some fault in the surface of the green that stops a bowl or diverts it from its intended direction. The term is recorded first a few years before Shakespeare’s time and is still in use. It appears, too, in golf, in the expression rub of the green, which refers to an accident that stops a ball in play — hitting an obstacle or a bystander perhaps — and for which no relief is allowed under the rules.
It later became a broader term for an abstract impediment or hindrance.
धनंजय यांनी वर म्हटल्याप्रमाणे (" सहज न लक्षात येणारी पण महत्त्वाची वाईट बाब.") मराठीतली 'गोम'ही साधारण याच अर्थाच्या जवळ जाते, असं वाटतं. [पहा: १, २]
म्हणूनच आजही सगळे बोलर रब करत
म्हणूनच आजही सगळे बोलर रब करत करत रन-अप सुरू करतात होय!
रब ऑफ द ग्रीन ही संज्ञा ब्याड
रब ऑफ द ग्रीन ही संज्ञा ब्याड लक म्हणून ऐकली नाही कधी. क्रिकेट कॉमेंटरीमध्ये किंवा वार्तांकनामध्ये रब ऑफ द ग्रीन हे चांगल्या लकसाठी वापरलेले पाहिले आहेत. India got rub of the green when both Kohli and Dhoni were dropped by the slip fielders. अस काहिसं.
आधी रोटी खाएंगे, इंदिरा को जिताएंगे !
काल वाचनात आले की गिनीपिग्स
काल वाचनात आले की गिनीपिग्स हे "skittish" असतात अर्थात नवख्या लोकांबरोबर सरावायला वेळ घेतात, पहील्या पहील्यांदा बिथरतात.
skittish ला मराठी शब्द काय असेल?
बुजरे.
बुजरे.
********
It is better to have questions which don't have answers, than having answers which cannot be questioned.
हां असू शकते.
हां असू शकते.
मोल्सवर्थ म्हणे "बिचक्या"
मोल्सवर्थ म्हणे "बिचक्या".
(किंवा "अलूल" हा शब्द अधिक योग्य वाततो, पण तो आता अप्रचलित म्हणून सोडला पाहिजे. मोल्सवर्थमध्येच दिलेल्या "बुजरा/बुजणे" शब्दामध्ये घाबरून बिथरण्याचा भाव कमी असतो, आणि तो भाव "बिचकणे" मध्ये अधिक असतो, असे मला वाटते. म्हणून तीन्ही पर्यायांतला "बिचक्या" निवडला.)
वाह वाह! बिचक्या एकदम
वाह वाह! बिचक्या एकदम करेक्ट!!!! अगदी चपखल आहे ते येडं (अल्फान्चु) सारखं बिचकतं.
Embodied language processing
थोडं अवांतर होईल, पण या चर्चेवरून 'एम्बॉडिड लँग्वेज प्रोसेसिंग' ही संज्ञा आठवली. नित्याच्या परिचयातल्या वस्तू, क्रिया आणि भाषेत रूळलेले शब्द, वाक्प्रचार यांचा संबंध दर्शवणारी. पूर्ण दुवाच वाचनीय आहे; पण त्यातला काही महत्त्वाचा भागः
बहुभाषक व्यक्तींच्या बाबतीत हेच मॉडेल एकाहून अधिक भाषांना लागू पडतं, पण त्यामागची निश्चित साखळी/मॅपिंग कसं असेल, यावर एकमत झालेलं दिसत नाही: (दुवा)
Research shows that embodiment is present in native language processing, and if embodiment occurs in first language processing, then embodiment might also occur in second language processing.How second language is embodied compared to first language is still a topic of debate. Currently, there are no known theories or models that address the presence or absence of embodiment in second language processing, but there are bilingual processing models that can lead to multiple hypotheses of embodiment effects in second language learning.
बे- वरुन आलेले/बनलेले शब्द
काही मराठी आणि हिंदीत्/उर्दुत असेलेले समान मजेशीर शब्द व काही प्रश्नः
शरम- बेशरम -हिंदीतही वापरतात
लगाम्-बेलगाम- हिंदी, मराठी दोन्हीही( असं मला वाटतं)
छुट- बेछुट- मराठी नक्की, हिंदीत कल्पना नाही
शक्-बेशक का बेलाशक? का दोन्हीही बरोबर आहेत?
रंग-बेरंग- मराठीत नक्की, हिंदीची कल्पना नाही.
रंग -बिरंगी असतं पण बेरंग हिंदीत ऐकला नाही.
बेमुवर्तखोर- हा क्वचित कधीतरी वाचलेला शब्द आहे पण अर्थ आजही माहिती नाही.
अजुन काही आठवत असल्यास नक्की सांगा.
तसे तर
तसे तर खूपच आहेत. मोठी यादी होईल. तत्समही आहेत आणि तद्भवही. ज़मीन, आसमाँ, (अस्मान), वतन, मुल्क(मुलुख), ज़ुल्फ (झुलपे), दुनिया, अजीब (अजब), गुनाह(गुन्हा), दुश्मन(दुष्मन), मौसम, बहार (बहार, बहर), साल, खरीप, रब्बी, खुश्क(खुश्की), खुश, नादान, बेदरकार, नर्म(नरम), गर्म(गरम), संगेमरमर(संगमरवर), आबला-अबलख इ.
नक्की कोणते शब्द हवेत? लगाम-बेलगाम, शरम-बेशरम सारखी विरुद्धार्थी जोडी हवी आहे काय?
मराठीत वापर, पण हिंदीत अप्रचलित
उदाहरण : "फक्त"
असे हवे असल्यास यादी थोडी मर्यादेत येऊ शकेल.
बे- वरुन आलेले/बनलेले
मयुराला "बे" वरुन आलेले शब्द पाहीजे आहेत.
ओके मग हे
बेअक्कल,(बेअक्ल) बेदम, बेकार, बेघर, बेचारा(बिचारा), बेचिराग, बेजार, बेजोड, बेडर, बेताल, बेदम, बेदरकार, बेधडक, बेधुंद, बेफाम, बेफाट, बेफिकीर, बेरात्री, बेलाग, बेशुद्ध, बेसुमार,(बेशुमार) बेसूर, बेहद्द, बेहोश इ.
बेमिसाल
बेमिसाल
बेहया, बेवा (विधवा) हा शब्द
बेहया,
बेवा (विधवा) हा शब्द नसेल बसत मात्र
बेलगाम
बेसुरा
यातले
यातले बेडर, बेधडक, बेधुंद, बेफाट, बेलाग, बेशुद्ध किंवा बेसुध हे शब्द हिंदी/उर्दूत आहेत की कसे हे माहीत नाही.
बेजबाबदार, बेदरकार, बेदखल हे शब्द मराठीत अलीकडे कमी वापरले जाऊ लागले आहेत.
बेशुद्ध हा हायब्रिड शब्द आहे.
बेशुद्ध हा हायब्रिड शब्द आहे.
--------------------------------------------
ऐसीवरील गमभन इतरांपेक्षा वेगळे आहे.
प्रमाणित करण्यात येते की हा आयडी एमसीपी आहे.
नापास
नापास ह्या शब्दासारखा!
किंवा फुलपात्र. किंवा
किंवा फुलपात्र. किंवा शाळामास्तर.
-मेघना भुस्कुटे
***********
तुन्द हैं शोले, सुर्ख है आहन
फुलपात्र हा हायब्रिड शब्द कसा
फुलपात्र हा हायब्रिड शब्द कसा ते समजलं नाही.
माहिष्मती साम्राज्यं अस्माकं अजेयं
फूल कुठे आहे संस्कृत / देशी?
फूल कुठे आहे संस्कृत / देशी? तो फारसी मुळाचा नाही का?
-मेघना भुस्कुटे
***********
तुन्द हैं शोले, सुर्ख है आहन
फुलाची व्युत्पत्ती पाहिली
फुलाची व्युत्पत्ती पाहिली पाहिजे, पण फारसीत फुलासाठी गुल असा शब्द आहे. त्याचा अपभ्रंश फूल असा होणे अंमळ ऑड वाटते.
बाकी संस्कृत आणि देशी अशा दोन क्याटेगरीज करण्याचे कारण? दोन्ही पूर्ण वेगळ्या आहेत असे वाटत नाही.
माहिष्मती साम्राज्यं अस्माकं अजेयं
बहुधा वेगळे वर्ग
ज्या प्राकृत-वा-पुढील शब्दांच्या संस्कृतात व्युत्पत्ती सापडत नाहीत त्यांना "देश्य" म्हणतात वाटते. कदाचित बिगर-संस्कृतोद्भव आदिवासी भाषा वा द्रविड भाषांतून आलेले शब्द असावेत. (मराठीतले "पोट", "डोके" शब्दही त्यांच्यापैकी आहेत ना?)
हा रैट्ट. पोट आणि डोके - येस.
हा रैट्ट.
पोट आणि डोके - येस. डोळा हाही शब्द त्यापैकीच.
माहिष्मती साम्राज्यं अस्माकं अजेयं
एक दुरुस्ती- ते बेमुवर्त नसून
एक दुरुस्ती- ते बेमुवर्त नसून बेमुर्वत पाहिजे. मूळ शब्द बहुधा मुरव्वत असा आहे. हा शब्द भीडमुर्वत या दुसर्या शब्दातही येतो. मराठी अर्थ - मान, मर्यादा, वगैरे. मूळ अरबी/फारसी अर्थ पाहिला पाहिजे.
माहिष्मती साम्राज्यं अस्माकं अजेयं
बेमुवर्त नसून बेमुर्वत
+१
____
मयुरा यांना उद्देश्युन नाही तर सहजच सांगतेय एका संस्थळावरती स्त्रोत का स्रोत वरुन चर्चा रंगली होती अन बरेच लोक स्रोतकडे कलले होते. तेजायला इतका वीट आला. स्रोत काय स्रोत????
कोश
खूप चर्चा करताना गंमत येते. कोश बघणारे लोक अरसिक असतात.
(स्रोत : मोनिएर विल्यम्स कोश. तसेच स्राव, स्रवणे वगैरे)
फडक्यांच्या कोशातही स्रोत
फडक्यांच्या कोशातही स्रोत असाच शब्द आहे.
-- आपली अरसिक.
---
सांगोवांगीच्या गोष्टी म्हणजे विदा नव्हे.
अदिती व धनंजय - धन्यवाद. आता
अदिती व धनंजय - धन्यवाद.
आता कळलं की स्रोत बरोबर आहे
मी पूर्वी हजार हा शब्द
मी पूर्वी हजार हा शब्द सहस्त्र असा समजत असे. मग तो सहस्र आहे असे कळले.
--------------------------------------------
ऐसीवरील गमभन इतरांपेक्षा वेगळे आहे.
प्रमाणित करण्यात येते की हा आयडी एमसीपी आहे.
मी फार फार पूर्वी, पुस्तकं
मी फार फार पूर्वी, पुस्तकं वाचायला लहानपणी सुरुवात केली तेव्हा (आठवा: एकेक रुपयाची परचुरे किंवा तत्सम प्रकाशनाची शापित राजपुत्र, सोनेरी मासा टाईपची पातळपुस्तकं).. सुरुवातीला काही काळ छापील "हृदय" हा शब्द ह द्य ("ह हरिणातला" आणि "द ला य जोडलेला") असा मनातल्या मनात वाचत असे. त्याचप्रमाणे प्राथमिक शाळेच्या सुरुवातीला कुठेकुठे आलेला "हुतात्मा" हा शब्द "हुत्तामा" अशा उच्चाराने मनात साठवला होता. कारण कोण जाणे.
क्लुप्ती असाच उच्चार असलेला शब्द क + लृ प्ती असा का लिहितात हेही कळलं नाही.
>>क्लुप्ती असाच उच्चार असलेला
>>क्लुप्ती असाच उच्चार असलेला शब्द क + लृ प्ती असा का लिहितात हेही कळलं नाही.
हां राव, लक्षातच आलं नाही कधी.... गंमतच्चे!!!
क्लृप्ति
मला वाटते तो उच्चार क्लुप्ति असा नसावा. 'ऋ' च्या उच्चारात जसे आपण जीभ टाळ्याला लावल्यासारखे करून अर्ध्या 'र्'चा उच्चार करतो, तसेच साधारण लृ चे असावे. पूर्ण 'उ'कार नसावा.
म्हणजे मला वाटते उर्दू/फारसी/अरबी मधल्या अक्ल्, वस्ल्, नस्ल्, शक्ल् सारखे.
लृ हा स्वर आहे, त्याला दुसरा स्वर जोडला तर वेगळा संधी होईल. म्हणजे वृद्धि वगैरे जे काय ते होऊन. भ्रातृ+उक्त याचा संधि भ्रातरुक्त होतो का? किंवा मातृ+इच्छा याचा मातरिच्छा? अर्थात चूभूदेघे आणि जाखुअ म्हणजे जाणकारांकडून खुलासा अपेक्षित.
+१
अगदी असेच.
माहिष्मती साम्राज्यं अस्माकं अजेयं
स्+रो+त
स्रोत हा शब्द स्+रो+त असा लिहिता आला असता तर गोंधळ झाला नसता. सावरकरी र् हा 'स'ला जोडला असता 'स'ची आडवी रेघ आणि 'र्'ची आडवी रेघ मिळून अशाच दोन रेघा असलेल्या 'त्र' चा भास होतो. त्यामुळे बहुतेक हा 'त्र' उच्चारात शिरला असावा. कित्येक लोक 'सहस्रबुद्धे'चे इंग्लिश स्पेलिंगही sahastrabuddhe असे करताना दिसतात. इतर कुठल्याही व्यंजनाशी 'र्' चे जोडाक्षर झाले असता ही समस्या येत नाही म्हणजे मध्ये 'त्' शिरत नाही.
सध्याच्या मराठीची एकूण दिव्य
सध्याच्या मराठीची एकूण दिव्य परिस्थिती पाहता 'स्-रोत' चा नक्की 'सरोत' आणि 'सहस्-रबुद्धे' चा 'सहसरबुद्धे -> ससरबुद्धे (किंवा अगदीच वाईट म्हणजे सासरबुद्धे)' झाला असता.
ग्वाल्हेर शहरात एक सहस्रबाहू
ग्वाल्हेर शहरात एक सहस्रबाहू मंदिर म्हणून आहे, त्याला सास बहू मंदिर अशा नावाने लोकल्स ओळखतात त्याची आठवण झाली.
माहिष्मती साम्राज्यं अस्माकं अजेयं
तारतम्य
निराळ्या संदर्भात त-र-तमभाव!
अनेकता में 'एकता'
+१
+१
स्र/स्त्र आता प्रचलनामुळे वैकल्पिक रूपे
आता प्रचलनामुळे स्र/स्त्र वैकल्पिक रूपे मानता यावीत. अर्थात थोडे सर्वेक्षण हवे. सभ्य समाजात बर्यापैकी टक्केवारी (५०% पेक्षा पुष्कळ कमी असली तरी चालेल, पण अगदीच <१% नको) "स्त्र" उच्चार/लेखन करत असेल, तर मराठीत हे वैकल्पिक रूप मानता येईल.
या धाग्यावरून भयंकर
या धाग्यावरून भयंकर अवांतरः
काही शब्दांची चित्रं आपल्या डोक्यात साठवलेली असतात. बहुदा ही शब्दचित्रं लहानपणीच बनून डोक्यात फिट बसत असावीत. आपण जी पूर्वग्रहांची ओझी वाहतो त्यात नकळत्या वयात ठसलेल्या शब्दचित्रांचा मोठा वाटा असावा.
उदा०
"दुकान" म्हटलं की माझ्या डोळ्यांसमोर लहानपणचा किराणा दुकानदार जवारमल बुधमल धूत खर्रर्रर्रर्रर्र आवाज करत शटर वर गुंडाळताना दिसतो. (माझ्या शाळेची आणि त्याची दुकान उघडण्याची वेळ एकच होती.)
बाबाच्या एका मित्राची फॅक्टरी बघायला गेलो होतो. आमच्या घरात ही व्यक्ती "इंजिनियर आहे तो...!" अशा आदरयुक्त दबदब्याने फ्यामस होती. (आत्या, बाबा, काका वगैरे कोणीच इंजि० होऊ शकलं नाही.) तिथे बॉयलर सूट घातलेला, कळकट्ट झालेला आणि गुटखा चावत शॉपफ्लोरवर शिव्या घालत हिंडणारा तो मित्र दिसला, आणि इंजिनियर लोकांचं चित्र घट्ट बसून गेलं!
********
It is better to have questions which don't have answers, than having answers which cannot be questioned.
+१
अतिशय सहमत.
मग ते १ ते ९ यांपैकी प्रत्येक आकडा विशिष्ट रंगात समोर येणे असो
किंवा 'तोंड बंद करणे' यातले 'तोंड' नेहमी 'तोण्ड' असेच लिहिले जाते असे वाटणे
किंवा अजून काहीही....
माहिष्मती साम्राज्यं अस्माकं अजेयं
आकडे विशिष्ट रंगात समोर येणे
आकडे विशिष्ट रंगात समोर येणे याला सिनस्थेशिया म्हणतात.
https://en.wikipedia.org/wiki/Synesthesia
रोचक! अलीकडे खूप कमी झालंय,
रोचक!
अलीकडे खूप कमी झालंय, अगोदर असं व्हायचं. पण त्याचं कारण सोपं आहे. घरी भागवताचे खंड होते त्यांपैकी प्रत्येक खंड क्रमांकाचा आकडा ज्या रंगात होता तोच रंग मनात ठसला, बाकी काही नाही. १ = ग्रे, २ = पिवळा, ३ = केशरी, ४ = हिरवा, ५ = तपकिरी, ६ = लाल, ७ = पिवळसर ब्राऊनिश, ८ = निळा, ९ = काळा. पुढचे नंबर्स आठवत नाहीत.
माहिष्मती साम्राज्यं अस्माकं अजेयं
अजस्र बरोबर अजस्त्र नव्हे.
अजस्र बरोबर अजस्त्र नव्हे.
रुकवा, मामरा वगैरे
काल 'वेडात दौडलो' हे माधव कुलकर्णी यांचे आत्मकथन हातात आले. पुस्तक ठीकठाक आहे पण त्यात काही जुने शब्द आणि काही खर्या-खोट्या किंवदंती सापडल्या. त्यापैकी फक्त शब्दांशी संबंधित गोष्टी इथे मांडत आहे. विसाव्या शतकाच्या पूर्वार्धापर्यंत रुकवा हे नाणे चलनात होते.(नंतरही असेल.) रुकवा म्हणजे जुने दोन पैसे म्हणजेच अर्धा आणा. चवल्या-पावल्या तर आपल्याला माहीतच आहेत. पावली म्हणजे पाव रुपया किंवा चार आणे हे सर्वसाधारणपणे ठाऊक असते. पण चवली म्हणजे दोन आणे हे माहीत नसते. कारण हिंदीतल्या चवन्नीशी चवलीचा संबंध जोडला जातो. पण चवली म्हणजे दोन आणेच. पूर्वी तमाशात चवली-पावली असा दौलतजादा व्हायचा. 'ह्या चवलीचं म्हननं काय' ही फर्माईशीची पेटंट पुकारणी असे. यावरून गिरणगावातल्या रंगभूमीवर ह्याच नावाचे एक नाटकही आले होते.
बदाम बी च्या एका प्रकाराला मामरा म्हणतात हे मला माहीत नव्हते. (पुढे अर्थात काजू-बदाम सहा-सात रु किलो - म्हणजे शेराने विकल्याची आठवणही आहेच.) पायली म्हणजे चार शेरांचे माप म्हटले आहे, पण मी तीन शेरांची पायली असेही ऐकले आहे. हे माप वाळूच्या घड्याळाच्या आकाराचे असे. पाचावर धारण बसणे म्हणजे एक रुपयाला पाच पायल्या धान्य, इतकी महागाई होणे. धारण म्हणजे धान्यभाव, निरख. आणि निरख म्हणजे बाजारभाव.
चिमणसाळ, कमोद ह्या नाशिक जिल्ह्यातल्या तांदुळाच्या खास जाती आणि कोळपी, जिरेसाळ ह्या भरपूर खपाच्या आणि स्वस्त अश्या आम जाती होत्या. आता त्या खास जाती लुप्त झाल्या याबद्दल हळहळही व्यक्त केली आहे. शिवाय गावठी भुईमुगाच्या भाजक्या गरमगरम शेंगांचीही हळहळती आणि हुळहुळती आठवणही आहे.
हे सर्व नक्की कुठल्या धाग्यात लिहायचे याविषयी संभ्रम होता म्हणून शेवटी इथेच लिहिले. पण जर याचा वेगळा धागा करायचा किंवा लिखाण दुसर्या ठिकाणी हलवायचे तर तसे करावे.
पायली बद्दल..
पायली फार जुनी नाही. मराठवाड्यातील अनेक खेड्यांतून धान्य मोजण्यासाठी वापरले जायचे-अगदी अलीकडे देखील. साधारणतः पांच किलो धान्य= १ पायली= २ आधल्या= ४ शेर असा हिशोब होता. त्याखाली क्रमशः 'आठवा' आणि 'चिपटं' ही युनिटस होती. पायलीच्या वर 'शेर', 'खंडी' आणि 'मण' होते. माझ्या घरी ही सगळी मापं होती- जुन्या काळापासून चालत आलेली. काळ्या गुळगुळीत मापांवर उर्दूतून कांहीतरी लिहिलेला पितळी बिल्ला असायचा. (निजामाच्या वजने- मापे प्रमाणीकरण विभागाचा शिक्का असेल बहुधा)
कबीरा खडा बाजार में, मांगे सबकी खैर|
ना काँहू से दोस्ती, ना काँहू से बैर||
विनंती
उर्दू बिल्ल्याचा फटू टाका जमले तर.
माहिष्मती साम्राज्यं अस्माकं अजेयं
बघतो गावाकडे आहे
बघतो गावाकडे आहे का.
दुरुस्ती- 'शेर' पायलीच्या वर नव्हे तर खालचे युनिट आहे. वर एकदा चुकून पायलीच्या वर असे मी लिहिले आहे.
कबीरा खडा बाजार में, मांगे सबकी खैर|
ना काँहू से दोस्ती, ना काँहू से बैर||
ओके. तेच
तेच लिहायचे होते, तेव्हढ्यात तुम्ही दुरुस्ती केलीच.
येस..
माझ्याच प्रतिसादात दुरुस्त करणार होतो, तेव्हढ्यात बॅट्मनचा प्रतिसाद आल्याने एडीट करता आले नाही. आणि प्रत्यक्ष मापं पायलीपर्यंतचीच होती. त्यापुढे पायलीनेच मोजायचे. १६ पायल्यांचा १ मण आणि २० मणांची एक खंडी असे आत्ताच आईने कन्फर्म केले.
कबीरा खडा बाजार में, मांगे सबकी खैर|
ना काँहू से दोस्ती, ना काँहू से बैर||
मला चाळीस शेराचा मण ठाऊक
मला चाळीस शेराचा मण ठाऊक होता. त्या अर्थी पायली = २.५ शेर भरतात.
--------------------------------------------
ऐसीवरील गमभन इतरांपेक्षा वेगळे आहे.
प्रमाणित करण्यात येते की हा आयडी एमसीपी आहे.
आपल्याकडे
मला वाटते आपल्याकडे चाळीस शेरांचा मण हा काही भागात होता. पण बंगाली मण हे बरेच मोठे माप होते. पूर्वी मापात स्टॅन्डर्डाय्ज़ेशन नव्हते असे वाटते, जसे ते चलनातही नव्हते. प्रत्येक राजेरजवाड्यांची वेगळी चलने असत. ब्रिटिश आल्यानंतर भारतात समान चलन झाले असावे. (अरे बापरे. आता मी देशद्रोही नक्कीच. नाही, पण एक पळवाट आहे. हे त्यांनी त्यांच्या सोयीसाठी केले असे नोंदूनच ठेवावे झाले. पुढचे संभाव्य आक्षेप : मग? खरेच आहे ते! मी : काही का असेना, आपल्याला त्याचा लाभच झाला ना? आक्षेप : समान चलन आणायला ब्रिटिशच कशाला हवे होते? ब्रिटिश गेल्यानंतर समान चलन आलेच असते ना? वगैरे)
पुढचे संभाव्य आक्षेप गब्बरदंश
गब्बरदंश झाला की काय?
माहिष्मती साम्राज्यं अस्माकं अजेयं
शेर-किलो
दोन पौंडांचा एक वजनी शेर होई आणि एक पौंड किंवा रत्तल म्हणजे ४४० ग्रॅम्स. म्हणजे ८८० ग्रॅम्समध्ये एक शेर बसेल. म्हणजे एका किलोत साधारण एक शेर अधिक अदपावशेर बसेल. पायली म्हणजे चार शेर असेल तर एक पायली म्हणजे साधारणपणे साडेतीन किलोच्या जवळपास होईल.
कुडव नावाचेही एक माप होते. तीन पायल्या म्हणजे एक कुडव असे.
पण धान्याची मापे ही 'मापी' असत, 'वजनी' नसत. पण पुन्हा, शेर हा मापी आणि वजनी, दोन्ही असे. मणही तसाच.
खंडी हे मणापेक्षा मोठे माप ना? भरा असेही एक नाव ऐकले आहे. भरा हा खंडीपेक्षा मोठा.
माहितीकरिता धन्यवाद!
माहितीकरिता धन्यवाद! हाइंडसाईटमध्ये चवली = दोन आणे हे चवलीपावलीवरून लक्षात येतंय, पण अगोदर चाराणेच वाटायचं. धन्यवाद.
माहिष्मती साम्राज्यं अस्माकं अजेयं
मला या धाग्याची आठवण येत
मला या धाग्याची आठवण येत होती, म्हणून वर काढला आहे.
-मेघना भुस्कुटे
***********
तुन्द हैं शोले, सुर्ख है आहन
accessible आणि approachable
accessible आणि approachable या दोन शब्दांची शक्यतोवर अचूक आणि अस्सल मराठी भाषांतरं काय होतील?
-मेघना भुस्कुटे
***********
तुन्द हैं शोले, सुर्ख है आहन
उपलब्ध?
accessible - 'माझ्या ऑफिसमधून मला पॉर्न साइट्स accessible नाहीत' मध्ये 'पर्यंत पोहोचता / जाता येत नाही' असं काही तरी करावं लागेल. 'पंतप्रधान सर्वसामान्यांना accessible/approachable आहेत' असं म्हणताना 'पर्यंत सर्वसामान्यांना सहज जाता येतं' असं म्हणता येईल. मात्र, 'उपलब्ध' हा शब्द निर्जीव गोष्टीच्या बाबतीत पर्याय होईल तसा व्यक्तीबद्दल वापरता येईल का?
- चिंतातुर जंतू
"ही जीवांची इतकी गरदी जगात आहे का रास्त |
भरती मूर्खांचीच होत ना?" "एक तूच होसी ज्यास्त" ||
'उपलब्ध' हा शब्द निर्जीव
साध्य/प्राप्य? चपखल शब्द सापडत नाहीये. साध्य लंगडत लंगडत चालून जाइल का? लंगडा आहे हे मान्य.
अॅक्सेसिबल -
अॅक्सेसिबल - उपभोग्य?
अप्रोचेबल - उपलब्ध?
- ऋ
-------
लव्ह अॅड लेट लव्ह!
आमच्या कंपनीचा सीइओ सर्वांना
आमच्या कंपनीचा सीइओ सर्वांना अॅक्सेसिबल असतो असे म्हणले तर तो "उपभोग्य" आहे असा अर्थ काढणे बरोबर होइल का?
अप्रोचेबल म्हणजे उपलब्ध पण पटत नाही. अप्रोचेबल म्हणजे फक्त फिसिकली उपलब्ध असुन चालत नाही. हा जर शब्द एखाद्या व्यक्तीसाठी वापरला तर पूर्ण वेगळा अर्थ घेउन येतो.
उपलब्ध साठी सरळ "अॅवेलेबल" आहे ना.
अॅक्सेसिबल म्हणजे केवळ तिथवर
अॅक्सेसिबल म्हणजे केवळ तिथवर पोचण्याचा मार्ग उपलब्ध असलेली पॅसिव्ह गोष्ट.
अप्रोचेबल म्हणजे अशा रितीने तिथवर पोचल्यास आपल्याला (लाथ न घालता) स्वागतपूर्ण रितीने संवाद करुन रिटर्नमधे कंफर्टेबल वागणूक / रिस्पॉन्स / सोल्युशन इ इ देणारी व्यक्ती.
+१ अॅक्सेसिबल मध्ये हो किंवा
+१
अॅक्सेसिबल मध्ये हो किंवा नाही असे दोनच पर्याय संभवतात.
अॅप्रोचेबलमध्ये क्वालिटेटिव्ह गोष्टी येतात.
--------------------------------------------
ऐसीवरील गमभन इतरांपेक्षा वेगळे आहे.
प्रमाणित करण्यात येते की हा आयडी एमसीपी आहे.
पोचणीय
अॅक्सेसिबल साठी 'पोचणीय' हा तद्भव शब्द टांकसाळवणीय आहे.
'य', 'तव्य' हे दुसरे प्रत्यय लावूनही काही बनवता येईल. उदा. पोच्य, पोचितव्य.
अॅप्रोचेबल साठी सहजगम्य वगैरे बनवता आले असते पण 'गमन' टाळणीय असावे.
भाषाशुद्धि-वृद्धि-पुरस्करणार राही.
प्रश्न काय आहे गवि? मराठीत
प्रश्न काय आहे गवि? मराठीत त्या दोन शब्दांना पर्यायी शब्द काय असा. तुम्ही एकतर त्याचे उत्तर देत नाही आणि एका वाक्यात ४ इंग्रजी शब्द वापरुन अर्थ सांगताय ( रिटर्नमधे कंफर्टेबल वागणूक / रिस्पॉन्स / सोल्युशन ).
आता असे मी लिहीले म्हणुन मी अप्रोचेबल नाही असे म्हणु नका.
ह.घ्या.हे.वे.सां.न. पण सांगावे लागते.
नाही म्हणजे आय मीन, मी मराठी
नाही म्हणजे आय मीन, मी मराठी आल्टरनेट वर्ड जाणण्याआधी ओरिजिनल इंग्लिश अर्थांमधेच क्लॅरिटी आणू पाहात होतो. पण तुमचा फीडबॅक अॅप्रिशिएबल आहे. मराठी वर्ड्ज रिमेंबर करायला डिफिकल्ट जातं ही फॅक्टच आहे इन टुडेज लाईफ.
गवि, अगदी अगदी. कदाचित शब्दास
गवि, अगदी अगदी. कदाचित शब्दास प्रतिशब्द अशा प्रकारे मराठीत एकच एक शब्द नसेलच. (मागेही याच निष्कर्षाप्रत पोचलो होतो आपण. पण कधीकधी अगदी ओळखीचा शब्द आठवत नाही, म्हणून विचारून घेत होते.) सर्वांचे आभार.
-मेघना भुस्कुटे
***********
तुन्द हैं शोले, सुर्ख है आहन
प्रतिशब्द नसेल, किंवा तसा
प्रतिशब्द नसेल, किंवा तसा शोधून मिळेलही, पण तो "अप्रोचेबल"पेक्षा जास्त कृत्रिम, किचकट भासेल.
अर्थाची तीच छटा ठेवायची असेल तर संदर्भानुसार "आश्वासक" हा शब्द वापरु शकतेस.
अॅक्सेसिबल = मला अमुक
अॅक्सेसिबल = मला अमुक वस्तूपर्यंत पोहोचून, तिचा वापर करता येतो आहे.
= व्यक्तीसाठी हा शब्द वापरणे योग्य नाही.
अॅप्रोचेबल = मला अमुक वस्तूपर्यंत पोहोचता येते आहे.
व्यक्तीसंदर्भात हा शब्द वापरता येतो. वापरणे योग्य आहे.
-: आमचे येथे नट्स क्रॅक करून मिळतील :-
एखाद्या व्यक्तीसाठी अॅक्सेस
एखाद्या व्यक्तीसाठी अॅक्सेस मिळणं हा शब्दप्रयोग काही विशिष्ट अर्थांनी वापरला जाऊ शकतो. उदाहरणार्थ 'प्रेसिडेंटबरोबर ब्रेकफास्टसाठी लोक प्रत्येकी ७५००० डॉलर मोजायला तयार असतात कारण त्यांना प्रेसिडेंटचा अॅक्सेस हवा असतो'. यात अॅक्सेसचा अर्थ तुम्ही म्हणता त्याप्रमाणेच प्रेसिडेंटपद हे एखादं उपकरण, सुविधा असल्याप्रमाणे येतो. 'प्रेसिडेंट एक व्यक्ती म्हणून अप्रोचेबल आहे, पण इतका बिझी असतो की अॅक्सेसिबल नाही.'
beg to beg your pardon
When you are getting "Access" to president or any other office bearer AND pay money for that access, you are basically seeking to USE his office as an object.
So, what i am saying is right. Isnt it? But then again your response is doing exactly that. Reinforcing my view, so thanks.
-: आमचे येथे नट्स क्रॅक करून मिळतील :-
सदासर्वदा योग तूझा घडावा
ही गविंची सही. एखाद्याने/एखादीने हे वाक्य ऑफिस मधल्या कलिग ला लिहुन पाठवले किंवा सहीत ठेवले तर सेक्ष्युअल हॅरेसमेंट साठी पुरावा होऊ शकतो का?
उत्तर "हो" असेल तर गवि सांभाळुन रहा.
हॅ हॅ हॅ.. ती मधे नाही का
हॅ हॅ हॅ.. ती मधे नाही का "चुकून" पडल्याची एक बातमी आली होती. तेव्हा केली होती ती स्वाक्षरी. इतक्या उषिरा कोणीतरी मर्म जाणिले.
हे शब्दाच्या भाषांतराशी वा
हे शब्दाच्या भाषांतराशी वा अर्थाशी संबंधित नाही. शब्दाच्या अचूक लेखनाशी संबंधित आहे.
काही कारणाने एका मजकुराचं मुद्रितशोधन करत असता मला 'कोंभ' हा शब्द आला. मी सवयीने 'कोंब' हा शब्द वापरत असल्यामुळे मला तिथे अडखळायला झालं. तर कोंब बरोबर की कोंभ? (इथून पुढे शक्यतोवर अवतरणं वापरणार नाहीय, कारण त्यानं टंकनाचा वेग पारच झोपतो. माफी.)
मोल्सवर्थ म्हणतो: कोंब. कारण - कोंब या शब्दाचा अर्थ त्याने दिला आहे. कोंभ या शब्दाचीही नोंद आहे. पण कोंब पहा असं त्याच्यापुढे लिहिलेलं आहे.
दाते-कर्वे म्हणतातः कोंब. कारण - कोंब या शब्दाचा अर्थ त्यांनी दिला आहे. कोंभ या शब्दाचीही नोंद आहे. पण कोंब पहा असं त्याच्यापुढे लिहिलेलं आहे.
परिभाषा-कोश म्हणतो: कोंब. त्यात कोंभ या शब्दाची नोंदच नाही.
जालावर कोंब या शब्दाला २७००० निकाल मिळतात, तर कोंभ या शब्दाला २८००.
मी सहजासहजी कोंब बरोबर, असं म्हणून मोकळी झाले असते. पण दाते-कर्वे कोशातल्या उद्धृतानं मला दडपा बसला. साक्षात ज्ञानोबा कोंभ म्हणताहेत, तर तो चूक कसा म्हणायचा?
अशा वेळी काय निर्णय घ्यायचा असतो? बोली भाषेत किती टक्के लोक कोणता शब्द वापरतात हे तपासायची सोय आपल्याकडे आजमितीस नाही. बाकी जालीय (किंवा कोशगतही) पुरावे द्यावेत, तर "किती टक्के लोक साक्षर होते हो? त्यांनी ठरवावे का शब्दाच्या लेखनाचे आधार?" असा आरडा होणार. त्यांच्या बाजूला थेट पितामह, हे वर. मग प्रमाणलेखनासाठी आधार घ्यावेत तर कोणते घ्यावेत? प्रमाणभाषेला लेखनसंकेत असतात. बोलीला नसतात. मग बोलीत काहीही बोललं जात असेल, तरी तो प्रमाणभाषेचा आधार कसा होईल? (उच्चारी प्रश्ण असताना, आपण प्रमाणभाषेत प्रश्न नाही का लिहीत?!) असे प्रश्नच प्रश्न.
इथे या एका शब्दाचा प्रश्न तसा महत्त्वाचा नाही. पण असे निर्णय पुन्हापुन्हा घ्यायला लागतात, तेव्हा ते किती महत्त्वाचे नि किती दुर्लक्षित आहेत ते जाणवतं.
-मेघना भुस्कुटे
***********
तुन्द हैं शोले, सुर्ख है आहन
प्रश्न रोचक आहे. पण लेखकाने
प्रश्न रोचक आहे. पण लेखकाने "कोंभ" असं लिहीलेलं असताना "कोंभ" की "कोंब" हे कोशांमधून आणि लोकांच्या प्रमाणावरुन इ. निकषांवर ठरवून बदलण्याचा हक्क मुद्रितशोधकाला असतो हे नवीन समजलं आणि मुद्रितशोधनाला कोणतंही लेखन देऊ नये असं मत झालं.
अंतिम निर्णय लेखकाचा असतो -
अंतिम निर्णय लेखकाचा असतो - के-व्हा-ही. पण तोही दुग्ध्यात असेल तेव्हा?
-मेघना भुस्कुटे
***********
तुन्द हैं शोले, सुर्ख है आहन
इ. निकषांवर ठरवून बदलण्याचा
कैतरी घोळ होतोय.
माझ्यामते मुद्रीतशोधकाला तसे सुचवण्याचा अधिकार असतो, नव्हे ते त्याचे कामच असते. अंतिम निर्णय लेखकाचाच असतो.
- ऋ
-------
लव्ह अॅड लेट लव्ह!
"बालदी भरुन पाणी वत.." असं
"बालदी भरुन पाणी वत.." असं लिहीलं तर मुद्रितशोधक "बादली भरुन पाणी ओत" असं सुचवतो?
मुद्रितशोधक हा मुद्रण जुळणी झाल्यावर काढलेल्या ट्रायल प्रिंटमधल्या मुद्रणाच्या चुका शोधतो आणि मार्क करुन सुधारतो अशी समजूत होती.
"बालदी भरुन पाणी वत.." असं
हे वाक्य कशात आहे त्यावर हे अवलंबून आहे. एखाद्या अधिकृत नोटिसमध्ये हे वाक्य असेल तर मुद्रितशोधक असे सुचवेलही. किंवा एखादे पात्र एखाद्या ललित लेखनात वर्हाडी/कोकणी बोलतोय त्याच्या तोंडी अचानक हे वेगळ्या बोलीतील वाक्य आहे तर मुद्रीतशोधक ते लेखकाला दाखवून देईलच.
साक्षेपी मुद्रितशोधक नुसते वाक्य न बघता ते ज्या परिस्थितीत/पार्श्वभूमीवर येते त्यावरून गोष्टी सुचवतो. अर्थात (इतर कोणत्याही क्षेत्रापरमाणे) असे साक्षेपी मुद्रितशोधक कमी असतात हे वृत्तपत्रांच्या भाषेवरून सहजच दिसते!
- ऋ
-------
लव्ह अॅड लेट लव्ह!
गवि,लेखनात बोली आणि ग्रांथिक
गवि,
लेखनात बोली आणि ग्रांथिक असे दोन प्रकार असतात.
मी अमुक अमुक केलं. हे वाक्य निवेदकाच्या तोंडी, विनाअवतरणांचे आले, तरीही ते बोली.
मी अमुक अमुक केले. हे वाक्य ग्रांथिक.
"मी अमुक अमुक केलं." हे वाक्य सरळ, विनाविचार बोली.
निवेदकाच्या (किंवा लेखक, काहीही म्हणा) म्हणण्यात बोली किंवा ग्रांथिक - जी कुठली शैली असेल, तिच्यात सातत्य राखायचे असते. मी अमुक केलं. म्हणून त्याने मला मारले. मग मी तमुक केलं. असा गोंधळ टाळायचा असतो.
तोंडचे उद्गार (दुहेरी अवतरणांतला मजकूर) सहसा बोली शैलीत असतात. (याला एखादे पुस्तकी बोलणारे पात्र अपवाद असू शकते, याचे भान बाळगणे आवश्यक.) तिथे "मी तमुक केलं. म्हणून त्याने मला मारलं." हे बरोबर. त्यातही सातत्य हवे.
हे प्रमाणभाषेतल्या लेखनाचे झाले. जर भाषा अप्रमाण असेल, (जशी वर तुमच्या उदाहरणात आहे) तर पुन्हा वरचाच तर्क. निवेदकाच्या भाषेत सातत्य हवे, तसेच तोंडच्या उद्गारांमध्येही हवे. या दोन्ही ठिकाणी कोणता शब्दप्रयोग केला असता परिणामकारक ठरेल, हा निर्णय संपूर्णपणे लेखकाधीन असतो. पण तो निर्णय घेतल्यावर त्यात सातत्य आहे ना, हे तपासण्याचे काम मु०शो०काचे. पुन्हा एकदा - भाषा प्रमाण की अप्रमाण हे लेखकच ठरवतो. भाषा बोली की ग्रांथिक हेही लेखकच ठरवतो. पण ते ठरवल्यानंतर सातत्याने पाळले जाते आहे ना, त्यात मध्येच झालेला अपवाद नजरचुकीने झाला आहे की तो लेखकाचा सजग निर्णय आहे याकडे लक्ष्य ठेवण्याचे काम मु०शो०काचे.
आणि हे तर फक्त शब्दाच्या अचूक लेखनाबद्दल झाले. पुढे मु०शो०क जर सजग आणि तयार असेल, तर तो वाक्यरचनेच्या पातळीवरचे घोळही नजरेस आणून देऊ शकतो. क्वचित शब्दाचा अर्थानुरूप चुकलेला वापरही हेरू शकतो. अशा वेळीही तो बदल करून मोकळा होत नाही, लेखकाच्या नजरेस आणून देतो आणि सुचवण्या करतो, सूचना नव्हे. उत्तम मु०शो०कात आणि संपादकात असलेली फरकाची रेषा फारच सूक्ष्म असते.
***
उदाहरणः
"बादली भरुन पाणी वत..." असे वाक्य असेल, तर अनुभवी मु०शो०क लेखकाला असे सुचवण्याची दाट शक्यता आहे, की या भाषेत बोलणारे पात्र 'बादली' न म्हणता 'बाल्डी' म्हणेल. तर लेखकाची तसा बदल करण्याची इच्छा आहे का? की लेखक त्याच वाक्यावर ठाम राहू इच्छितो?
-मेघना भुस्कुटे
***********
तुन्द हैं शोले, सुर्ख है आहन
प्रतिसाद चांगला आहे. मुशोचा
प्रतिसाद चांगला आहे. मुशोचा स्कोप वाटला होता त्याहून जास्त असतो हे कळलं. थँक्स.
अद्वातद्वा
'अद्वातद्वा' हा शब्द पुढील श्लोकामधून अपभ्रष्ट रूपात उचलला गेला आहे:
यस्य कस्य तरोर्मूलं येनकेनापि मिश्रितम्|
यस्मै कस्मै प्रदातव्यं यद्वा तद्वा भविष्यति||
कोठल्यातरी झाडाचे मूल कशात तरी मिसळून कोणाला तरी दिले तर काहीहि होईल. (नियम न पाळता कसेहि वागले तर परिणाम कसा असेल ह्याचा निर्वाळा देता येणार नाही.) मोल्सवर्थने हाच अर्थ दाखविला आहे असे मी आत्ताच पाहिले.
#शुचि - व्याकरण विषयातील त्या पुस्तकाचे नाव 'अकाण्डताण्डव' असे आहे. (हे नाव हरिनाथाने आपल्या पुस्तकाला का दिले हे मला विचारू नका!) कोणातरी मराठी बोलणार्याला 'अर्गशा गर्गशा, मर्यादेबाहेर आरडाओरडा करणे' अशा अर्थाला हा शब्द योग्य बसतो असे वाटले आणि त्याने तो तसा वापरला. तेथून तो सार्वत्रिक वापरात आला.
'अर्गशा गर्गशा' हा शब्द अरेबिकमधून आला आहे असे वाटते. मोल्सवर्थने 'अरकशी वरकशी' आणि 'अरकस वरकस' असे अरेबिक उगमाचे शब्द दाखवून त्यांचा अर्थ 'bickering, jarring, wrangling' असा दाखविला आहे.
धन्यवाद. पुन्हा प्रतिसाद
धन्यवाद. पुन्हा प्रतिसाद वाचल्यावर मला लक्षात आले की त्या कमेंटरीला नाव दिलेले आहे. म्हणून मग माझा उ.प्र उडवला.
मी त्या श्लोकाच्या शेवटाचा
मी त्या श्लोकाच्या शेवटाचा अर्थ "काहीतरी होईलच" असा समजत होतो.
--------------------------------------------
ऐसीवरील गमभन इतरांपेक्षा वेगळे आहे.
प्रमाणित करण्यात येते की हा आयडी एमसीपी आहे.
तसे नाही...
'येन केन', यस्मै कस्मै' 'यद्वा तद्वा' अशा शब्दरचनांचा अर्थ 'अनियमित, unpredictable, unregulated, unforeseeable, unfathomable' अशा प्रकारचा करता येईल. एक उदाहरणः
घटं छिन्द्यात्पटं भिन्द्यात्कुर्याद्रासभरोहणम्|
येन केन प्रकारेण प्रसिद्धः पुरुषो भवेत्||
घडा फोडावा, कपडे फाडावे, गाढवावर बसावे. प्रसिद्धी मिळविण्यासाठी माणसाने या ना त्या मार्गाने असे काही (जगावेगळे) करून दाखवावे.
अकाण्डताण्डव
ही प्रतिक्रिया इथे हलवली आहे.
सुरस
ही प्रतिक्रिया इथे हलवली आहे.