गद्य

'देवा मला पास कर.. अरे मूर्खा अभ्यास कर!'
असे वाक्य वहीवर लिहिले की परीक्षेत पेपर सोप्पा जातो, पेपराच्या प्रत्येक पानावर डोक्यावर लिहिले की चांगले मार्क मिळतात अशी एक युक्ती मला शाळेत सोडायलाआणायला येणार्‍या पुष्पाने जाताना सांगितली. माझे वय ७ आणि तिचे वय १५. तिने नववीत नापास झाल्यावर शाळा सोडली होती. एवढी पावरबाज युक्ती माहिती असून तू नापास कशी झालीस? हे विचारण्याइतकी अक्कल मला वय वर्ष सातमधे नव्हती. भारीच वाटली होती ती युक्ती.

१९५३ चा जून महिना....

लिंडसे हॅसेटच्या नेतृत्वाखाली ऑस्ट्रेलियाचा संघ अ‍ॅशेस सिरीजसाठी इंग्लंडच्या दौर्‍यावर आला होता. ऑस्ट्रेलियाच्या संघात स्वतः हॅसेट, आर्थर मॉरीस, नील हार्वे, कॉलिन मॅक्डोनाल्ड, ग्रॅहॅम होल असे बॅट्समन होते! डॉन टॅलनसारखा गाजलेला विकेटकीपर होता. रॉन आर्चर, डग रिंग, रिची बेनॉ, अ‍ॅलन डेव्हीडसन यांच्यासारखे ऑलराऊंडर्स संघात होते! त्याखेरीज फास्ट आणि स्पिन बॉलिंग सारख्याच परिणामकारकपणे टाकू शकणारा बिल जॉन्स्टनसारखा हरहुन्नरी बॉलरही होता! परंतु इंग्लंडला ज्यांची खरी धास्ती वाटत होती ते दोघे म्हणजे....

रेमंड रसेल लिंडवॉल आणि कीथ रॉस मिलर!

अशीही संवेदनशीलता – दूरवरील मेघालयातल्या घनदाट जंगलातली
.
मेघालयातून आसाममध्ये रेल्वेगाडी सुरू झाली. या रेल्वेचा काही मार्ग मेघालयातल्या बलपक्रम अभयारण्यामधून (Balpakram National Park) जातो. या अभयारण्यात हुलॉक गिब्बन (hoolock gibbon) नावाची बबून जातीची खाली दिलेल्या छायाचित्रात दिसणारी माकडे आढळतात. या बबून्सचे वैशिष्ठ्य म्हणजे ते कधीही झाडावरून खाली उतरत नाहीत, म्हणजे जमीनीवर येत नाहीत. म्हणजे त्यांना स्थलांतर करायचे झाले तर त्यांच्या वास्तव्यासाठी किती दाट जंगल हवे ते लक्षात येईल.

शरद जोशींचे ऐंशीव्या वर्षी निधन झाले. म्हणजे अकालीही नव्हे आणि अति उशीराही नव्हे. तशीही गेले काही महिने त्यांची तब्येत त्रास देत असल्याच्याच बातम्या होत्या. त्यामुळे त्यांच्या निधनाने धक्का बसला असे म्हणता येणार नाही.
धक्के जोशीबुवांनी जिवंतपणीच भरपूर दिले!

जी ए कुलकर्णींच्या स्मृतीस.....

कडेमनी कंपाऊंडमध्ये बसून एक माणूस लिहायचा.
अंगावर कातडी नसलेल्या माणसांच्या कथा त्याने इतक्या सोलीवपणे लिहिल्या,
कि अंगभर कातडी असूनही आम्हाला पुन्हा नव्याने आरशात पहावे लागले.
पुस्तके मनाचा आरसा असतात,
कि फुटलेल्या काचेतून आरपार जाणारे माणसाचे अंतर्मन असते!
पुस्तकांच्या नावापासूनच मनाचा
कुठला तरी कोपरा धरधरीत अंधारात गळपटायचा.
‘रमलखुणा’ म्हटलं कि,
आजही वाळूवर कुणीतरी काही गूढ लिहून गेलंय,
त्याचा अर्थ लावता लावता माणसं परागंदा होतात,
असं वाटतं.
‘काजळमाया’ आणि ‘पिंगळावेळ’
आयुष्याच्या मध्यरात्रीही दचकून जागे करतात.

हडळीचा आशिक
जपानमध्ये हितोशी नावाचा एक माणूस रहायचा. तो एका पाषाणरह्रद्यी बाईच्या प्रेमात पडला. तिला राजी करायला त्याने भलते कष्ट उपसले. ती म्हणजे त्याला सर्वस्व वाटायची. तिच्या वाचून त्याला स्वतःचे आयुष्य फोलफोल वाटायचे. शेवटी एकदाची ती बया त्याच्यावर प्रसन्न झाली. त्याच्याशी लग्न करायला तयार झाली. पण हाय! नेमक्या त्याच दिवशी, आपण एका असाध्य रोगाने ग्रस्त आहोत, आपण काही फार दिवस जगणार नाही, हे तिच्या लक्षात आले. तरी आपला हिरो तिच्याशी लग्न करतो. तिचे शेवटचे दिवस सुखात जावेत म्हणून आटापिटा करतो. पण, मृत्यू शय्येवर असताना मात्र हि बया त्याला म्हणते,

१९७५ चा फेव्रुवारी महिना....

१९६५ चा सप्टेंबर महिना...

लॉर्ड्सच्या ग्राऊंडवर जिलेट कप या वन डे टूर्नामेंटची फायनल सुरु होती.
प्रतिस्पर्धी होते सरे आणि यॉर्कशायर!

सरेचा कॅप्टन मिकी स्टुअर्टने टॉस जिंकून फिल्डींग घेतली होती. यॉर्कशायरच्या बॅट्समननी केलेली कमालिची संथ सुरवात स्टुअर्टचा हा निर्णय सार्थ ठरवणार अशीच चिन्हं दिसत होती! पहिल्या १४ ओव्हर्समध्ये केवळ २२ रन्स निघाल्या होत्या! वन डे क्रिकेट बाल्यावस्थेत असलं, तरी इतक्या संथ सुरवातीची अपेक्षा कोणालाच नव्हती!

विशेषतः यॉर्कशायरचा कॅप्टन ब्रायन क्लोजला!

१९७६ चा फेब्रुवारी महिना...

गयानामधल्या आपल्या घरी बसून तो विचारात बुडून गेला होता..

नुकताच अत्यंत दारूण पराभव त्याच्या पदरी पडला होता!
चाणाक्षपणे लावण्यात आलेल्या एका मोठ्या सापळ्यात सापडल्याने अक्षरशः वाताहात झाली होती..
काय करावं?
या परिस्थितीतून बाहेर कसं पडावं?
आपल्या पराभवाला नेमकं कोण कारणीभूत ठरलं असावं?
आपले डावपेच चुकीचे ठरले! त्यांनी बरोबर आपली शिकार साधली!
एकदा!
फक्तं एकदाच! पुन्हा कधीही अशी संधीही कोणाला द्यायची नाही!
ज्या तंत्राचा वापर करुन त्यांनी आपला पराभव केला तेच तंत्रं आपण वापरलं तर कोणालाच आपल्यापुढे उभं राहणं जमणार नाही!
येस! ठरलं!

कोण होता तो माणूस?

मधुरा आणि चारुता एकदा चेकाळल्या की त्यांना आवरणं कठीण जातं. चारुताच्या घरी आम्ही जमलो होतो तेव्हा आमच्या गप्पा थांबवून तिने आवर्जून कबड्डीची मॅच लावली.
"कोणाची मॅच आहे?" उगाच आपल्याला रस आहे हे दाखवण्याचा प्रयत्न. लहानपणापासूनच मी कबड्डी वगैरे खेळांपेक्षा कॅरम आणि बुद्धिबळ यांसारख्या सुरक्षित खेळांचा चाहता आहे.
"मला काय माहीत!" चारुता म्हणाली.
"म्हणजे?"
"कोणी का खेळत असेना. मी बघते." तिने मधुराकडे किंचितकाही कटाक्ष टाकला. त्या दोघी आचरट हसल्या.
"..." मी त्यांच्याकडे प्रश्नार्थक नजरेने बघितलं.
"थांबरे जरा... ए.. बघ बघ, तो कसला आहे ना!" चारुता मधुराला म्हणाली.